بارداری و فرزندآوری 

در فصول گذشته بیان کردیم که از مهمترین اهداف ازدواج، تولید و تربیت نسل است و انسان به صورت طبیعی و فطری به فرزند و نسل علاقه دارد و از ویژگی ها و صفات زن شایسته در روایات، «ولود» و زايا بودن است. امام صادق (ع) فرمودند: «از برکت زن، کم هزینه بودن و آسان زاییدن اوست و از شومی زن، پرهزینه بودن و دیر زاییدن اوست.»

متأسفانه، برخلاف دستورات اسلام و سفارش های فراوانی که در خصوص فرزند آوری شده است، عده ای با دیر فرزندآوری و یا تک فرزندی، مشکلات فراوانی را برای خود ایجاد می نمایند و از لذت داشتن اولاد و شیرینی فرزندان محروم می باشند.

همسران باید به این هشدار توجه نمایند که تعلل در فرزندآوری، سبب ضعف رحم شده و چه بسا موجب محرومیت همیشگی از داشتن فرزند بشود و تک فرزندی نیز محروم کردن بچه از داشتن خواهر و برادر و ایجاد خط عاطفی است، و در صورتی که برای تک فرزند، مشکلی پیش بیاید، حسرت دائمی در دل والدین به جا خواهد ماند.

الف) پاداش بارداری و زایمان

در قرآن کریم نسبت به والدین سفارش بسیار شده است. لکن از آنجا که مادر زحمت بیشتری می کشد، باید به صورت ویژه تقدیر گردد و نامش جداگانه برده شود. لذا این کتاب آسمانی، از زحمات مادران به صورت جداگانه یاد نموده است: «و ما انسان را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را حمل کرد، در حالی که هر روز ناتوان تر می شد، (و شیردادن) و از شیر گرفتنش در دو سال است، به او سفارش کردیم که برای من و پدر و مادرت سپاس گزاری که بازگشت (همه) فقط به سوی من است.» (لقمان، ۱۴)

در این آیه شریفه، ابتدا نیکی به والدین سفارش شده، سپس به دوران بارداری مادر اشاره کرده تا وجدان اخلاقی انسان را تحريك و بیدار کند و به او تذکر دهد که گذشته ها را فراموش نکند. همواره به یاد داشته باشد که مادرش بار او را برداشت و از شیره جانش به او داد و به خاطر آسایش او، نه ماه سختی ها و مشکلاتی را تحمل کرد. چون حق مادر بیشتر در معرض تضييع است و يا حق او بیش از پدر است ، خداوند سفارش مخصوص نموده است.

اگرچه بارداری، امری طبیعی است، ولی ما مسئولیت داریم که به مادر احترام گذاریم و از زحمات او قدردانی کنیم، زیرا دوران بارداری و شیردادن، از عوامل پدیدآورنده حقوق مادر بر فرزند و مهم ترین دوران شکل گیری شخصیت فرزند است.

در روایات نیز تاکید بیشتری در مورد احسان به مادر شده است و پیامبر اکرم (ص) در روایتی سه بار سفارش به نیکی به مادر کرد و آنگاه سفارش به نیکی به پدر.

اسلام برای زن باردار، پاداش هایی قرار داده است تا زن به هنگام سنگینی، احساس شادی معنوی بکند. در روایات متعدد آمده است که زن در دوران بارداری، زایمان و شیردادن اجر مجاهد در راه خدا را دارد و اگر در این میان بمیرد، برای او اجر شهید است. ام سلمه، خدمت پیامبر می رسید و عرض کرد: همه خیرها (و افتخارات) نصیب مردان شده است؛ برای زنان چه چیزی مانده است؟ پیامبر فرمود: زمانی که زن باردار شد، به منزله روزه دار شب زنده داری است که با جان و مالش در راه خداوند مجاهدت می کند و زمانی که فارغ شد و وضع حمل نمود، برای او آن مقدار پاداش است که به جهت بزرگی، او نمی داند (که چگونه و چقدر است.) و زمانی که به بچه شیر بدهد، در عوض هر مکیدن (کودک)، برای او معادل پاداش آزاد کردن بردهای است؛ و زمانی که از شیر دادنش فارغ شد، فرشته ای بر پهلویش می زند و می گوید: عملت را دوباره آغاز کن که بخشیده شد!

شخصی به رسول خدا به عرض کرد: گناهان زیادی کرده ام، آیا راهی برای بخشش هست؟ حضرت فرمود: آيا پدر و مادر داری؟ گفت: پدر دارم. فرمود: برو به او نیکی کن. وقتی رفت، حضرت فرمود: ای کاش مادرش زنده بود.

ب) آسایش و آرامش دوران بارداری

برای زن باردار، برخی عوامل مادی و معنوی اهمیت دارد. از عوامل مادی، استراحت مناسب و تغذیه است. حاملگی، دوران سختی است و زن باردار بیشتر نیاز به آرامش و فضای آرام دارد و به تعبیر سید قطب، به همین جهت، در اسلام مخارج زندگی برعهده مرد گذاشته شده تا زن از هر گونه تلاش سنگین و فکر و خیال در باره آب و نان و چیزهای دیگری که فکر او را مشغول می کند، به دور باشد و این آرامش، در ایام حمل و پس از آن، اثر شایانی دارد؛ چرا که با خیال راحت، در محیط آرام، به مهم ترین مساله که همان تربیت است، پاسخ مثبت می دهد.

همچنین، تغذیه از نکات مهم دوران بارداری است. از آنجا که گرسنگی و تشنگی مادر در برخی ایام حمل ضرر دارد، لذا در شرایط ضرر برای مادر یا جنین، روزه گرفتن برای او ممنوع است و مادر باید مراقب غذای خود باشد.

همچنین، در روایات، در خصوص نوع تغذیه در دوران بارداری، سفارش‌هایی شده است. مانند خوردن گلابی، خرما، شیر، سیب، انار شیرین، به و کاسنی.

خداوند عزوجل به مریم فرمود: «و شاخه این نخل را به سوی خود تکان ده، رطب تازه بر تو فرو ریزد.» (مريم ،۲۵) و امام على (ع) در بیانی فرمودند: «بهترین خوراک زن باردار، خرمای تازه است و هیچ دارویی برای او بهتر از خرما نیست.»

علاوه بر مسائل مادی، مسائل معنوی و روحی نیز مهم است؛ اضطراب ها، ناراحتیهای ترس‌ها، هیجانات، منظره های حزن انگیز و دیدن صحنه های دلخراش، برای زن حامله خوب نیست و در بچه نیز اثر دارد. همچنین، دیدن فیلم های نامناسب، گوش دادن به آهنگ های حرام و حضور در مجالس گناه در روح فرزند اثرگذار است؛ همان گونه که پاکی، طهارت، عبادت، انس با قرآن و ارتباط مادر با مسائل معنوی، در روان کودک تأثیرگذار است.

زنان، هنگام زایمان و پس از آن نیاز به آرامش دارند و در آیات قرآن کریم بدان اشاره شده است: «پس (عیسی در شکم) از طرف پایین پایش وی را صدا زد که (ای مادر!) غم مخور!» (مریم،۲۴) همچنین، بهترین غذا آن است که با نوعی آرامش و خشنودی همراه باشد: «پس (از آن رطب) بخور و (از آب نهر) بنوش و چشمت را به داشتن فرزندی چون عیسی) روشن دار!» (مريم ، ۲۶)

خرما فواید فراوانی دارد و در متون دینی توجه جدی به این ماده غذایی شده است.