جلوگیری از ایجاد رقابت، چشم و هم چشمی

ایجاد رقابت فردی بین دانش‌آموزان به کسب موفقیت در معدودی از آنان و شکست اکثریت کلاس می‌انجامد؛ بنابراین باید از آن پرهیز کرد. برای این منظور، معلم می‌تواند تدابیر مختلفی به کار برد. مثلاً، برای جلوگیری از ایجاد رقابت میان دانش‌آموزان در بحث‌های کلاسی، معلم باید در جریان بحث، پس از گفتن نام دانش‌آموزی معین به طرح سوال بپردازد، نه این‌که ابتدا سوال را طرح کند و بعد از کلاس بخواهد تا هر که می‌تواند، به طور داوطلبانه، به سوال او جواب دهد. این روش موجب خواهد شد که معلم مشارکت همه افراد کلاس را در فعالیت‌های یادگیری جلب کند و همه افراد کلاس تقویت و پاداش دریافت کنند. اما اگر معلم ابتدا سوال را طرح کند و بعد از دانش آموزان بخواهد تا هر که می‌تواند به آن جواب دهد، همواره تعداد کمی از دانش‌آموزان مستعد و قوی کلاس به سوال پاسخ خواهند داد و تنها آنان مورد تایید و تقویت واقع خواهند شد.

کاستن پیامدهای منفی مشارکت در فعالیت‌ها

برای این که دانش‌آموزان بتوانند در امر یادگیری شرکت فعال داشته باشند، به پاداش و یا تقویت مثبت از طرف معلم خود نیاز دارند. اگر دانش‌آموزی که به قدر توانایی خود سعی در مشارکت کلاس و یادگیری دارد، از طرف معلم مورد توجه قرار گیرد و معلم بتواند از طریق تقویت مثبت، این رفتار را در او تقویت کند، این کار موجب انگیزش بیشتر دانش‌آموز خواهد شد. چرا که تقویت مثبت، بهترین و مؤثرترین روش تثبیت رفتار و مهم‌ترین عامل ادامه رفتارهای انسان در زندگی روزانه است. برای این منظور، معلم باید بکوشد از پیامدهای آزاردهنده جلوگیری کند.

تغییر به عنوان پیشرفت

اگر شاگرد اعتقاد پیدا کند که تغییر و تحول نشانه پیشرفت و تکامل است، آن وقت می‌کوشد که خود را از حالت ایستایی و توقف در جهالت و نادانی خارج سازد و با آموختن مطالب و راه و روش‌های جدید خود را با دگرگونی‌های محیط سازگار کند. اگر نتوان چنین فکری را در ذهن شاگرد به وجود آورد، نمی‌توان از او انتظار داشت که برای تغییر و یادگیری و بهبود وضع خود کوشش پی‌گیری به کار برد، اما گاهی می‌توان با توسل به آیات و احادیث دینی و اشاره به خواست و اراده خداوند به تحقق چنین هدفی دست یافت.

اتاق درس دل‌انگیز

کلاسی که از نظر وسعت، آسایش، نور و تهویه خوب و متناسب باشد بیشتر رغبت شاگردان را برای حضور مرتب در کلاس برمی‌انگیزد، به ویژه اگر از نظر روانی هم از شرایط لازم برخوردار باشد، همچنین معلم و سرپرستان مدرسه باید مراقب امنیت بدنی و روانی شاگردان باشند. بدین معنی که اجازه ندهند شاگردان زورگو امنیت روانی شاگردان ضعیف‌تر را دچار مخاطره سازند. به علاوه کلاس هر درس باید در حد امکان دارای تجهیزات مورد نیاز باشد. برای نمونه، در کلاس معلم جغرافیا باید افزون بر نقشه جهان‌نما، نقشه کشوری که درس داده می‌شود وجود داشته باشد.

ارائه مطالب بر اساس نظریه خبرپردازی

پیش از آغاز درس، توجه دانش‌آموزان را به خود جلب کنید. درس خود را با یک سوال شروع کنید تا کنجکاوی دانش‌آموزان را برانگیزید.

- تحرک داشته باشید، از حرکات سر و دست خود استفاده کنید. از یکنواخت صحبت کردن بپرهیزید.

-با نزدیک شدن به دانش‌آموزی که در ضمن تدریس شما حواسش پرت شده است، توجه او را به خود جلب کنید. نام او را صدا بزنید و در صورت امکان، از او سوال ساده‌ای را که بتواند به آن جواب درست بدهد بپرسید.

- به دانش آموزان کمک کنید تا نکات مهم را از نکات غیر مهم جدا کنند و بر مطالب با اهمیت، تاکید بورزند.

-هدف‌های آموزشی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید تا آنان از قبل بدانند که باید چه چیزی را بیاموزند.

-مطالبی را که توضیح می‌دهید با هدف‌های آموزشی مرتبط کنید:

«حال می‌خواهم برای شما به طور دقیق اطلاعاتی را توضیح دهم که شما برای رسیدن به هدف شماره یک که در روی تابلو نوشته شده است، به آن نیاز دارید.»

-وقتی که به مطلب مهمی می‌رسید، مکث و آن را تکرار کنید و از یکی از دانش‌آموزان بخواهید تا آن را تکرار کند. آن مطلب را با گچ رنگی بر روی تابلو بنویسید، یا از دانش‌آموزان بخواهید تا آن مطلب را در جزوه یا کتاب خود علامت گذاری کنند.

-به دانش‌آموزان کمک کنید تا بین اطلاعات جدید و آن‌چه که از قبل می‌دانند ارتباط برقرار کنند.

-پیش‌نیازها یا رفتارهای ورودی را مرور کنید تا یادگیرندگان، اطلاعات مورد نیاز برای یادگیری موضوع تازه را به یاد آورند. «چه کسی تعریف چهار ضلعی را می‌داند؟ خوب، متوازی الاضلاع چیست؟ آیا مربع یک چهارضلعی است؟ مربع، متوازی الاضلاع است؟ ما دیروز در این باره، چه چیزی را یاد گرفتیم؟ امروز انواع دیگر، چهار ضلعی را یاد خواهیم گرفت.»

-از طرح یا نموداری استفاده کنید تا از طریق آن بتوانید رابطه میان آن‌چه را که قبلا گفته‌اید و آن‌چه را که بعدا خواهید گفت نشان دهید.

-تکالیفی به دانش آموزان بدهید که در آن اطلاعات آموخته شده عملاً مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال، پس از آموزش نحوه محاسبه میزان جذب کالری و مصرف آن به توسط بدن، از دانش آموزان بخواهید تا بر اساس غذایی که می‌خورند و فعالیت‌هایی که در طی یک هفته انجام دهند، میزان جذب کالری مصرفی و یا مازاد آن را تعیین کنند. به دانش‌آموزان فرصت تکرار و مرور اطلاعات را بدهید.

-درس خود را با مرور مختصری از تکالیفی که دانش‌آموزان باید انجام می‌دادند، آغاز کنید.