مسابقه نیز یکی دیگر از انگیزه‌های آموزشی است. وقتی معلم می‌خواهد بداند که کدام‌یک از شاگردان او در درس معینی بهترین است، میان شاگردان مسابقه برگزار می‌کند. البته باید توجه داشت همان‌گونه که در وزنه‌برداری، هم وزن‌ها با هم مسابقه می‌دهند، در موضوع‌های علمی نیز نمی‌توان شاگردان کم‌هوش را با تیزهوشان به مسابقه واداشت. مسابقه‌های ناهمگون نه تنها انگیزة یادگیری پدید نمی‌آورند، بلکه شاگردان کم استعداد را از درس و مدرسه سرخورده و ناامید می‌سازند. روان‌شناسان معتقدند که اگر بنا باشد میان شاگردان مسابقه‌ای برگزار شود، باید شاگردان هم استعداد را به مسابقه واداشت، ولی بهترین مسابقه آن است که هر شاگرد با خودش مسابقه بدهد. بدین معنی که بکوشد پیشرفت‌های درسی او هر هفته بهتر از هفته گذشته باشد. ‌

جلوگیری از ایجاد رقابت، چشم و هم چشمی

ایجاد رقابت فردی بین دانش‌آموزان به کسب موفقیت در معدودی از آنان و شکست اکثریت کلاس می‌انجامد؛ بنابراین باید از آن پرهیز کرد. برای این منظور، معلم می‌تواند تدابیر مختلفی به کار برد. مثلاً، برای جلوگیری از ایجاد رقابت میان دانش‌آموزان در بحث‌های کلاسی، معلم باید در جریان بحث، پس از گفتن نام دانش‌آموزی معین به طرح سوال بپردازد، نه این‌که ابتدا سوال را طرح کند و بعد از کلاس بخواهد تا هر که می‌تواند، به طور داوطلبانه، به سوال او جواب دهد. این روش موجب خواهد شد که معلم مشارکت همه افراد کلاس را در فعالیت‌های یادگیری جلب کند و همه افراد کلاس تقویت و پاداش دریافت کنند. اما اگر معلم ابتدا سوال را طرح کند و بعد از دانش آموزان بخواهد تا هر که می‌تواند به آن جواب دهد، همواره تعداد کمی از دانش‌آموزان مستعد و قوی کلاس به سوال پاسخ خواهند داد و تنها آنان مورد تایید و تقویت واقع خواهند شد.

کاستن پیامدهای منفی مشارکت در فعالیت‌ها

برای این که دانش‌آموزان بتوانند در امر یادگیری شرکت فعال داشته باشند، به پاداش و یا تقویت مثبت از طرف معلم خود نیاز دارند. اگر دانش‌آموزی که به قدر توانایی خود سعی در مشارکت کلاس و یادگیری دارد، از طرف معلم مورد توجه قرار گیرد و معلم بتواند از طریق تقویت مثبت، این رفتار را در او تقویت کند، این کار موجب انگیزش بیشتر دانش‌آموز خواهد شد. چرا که تقویت مثبت، بهترین و مؤثرترین روش تثبیت رفتار و مهم‌ترین عامل ادامه رفتارهای انسان در زندگی روزانه است. برای این منظور، معلم باید بکوشد از پیامدهای آزاردهنده جلوگیری کند.

تغییر به عنوان پیشرفت

اگر شاگرد اعتقاد پیدا کند که تغییر و تحول نشانه پیشرفت و تکامل است، آن وقت می‌کوشد که خود را از حالت ایستایی و توقف در جهالت و نادانی خارج سازد و با آموختن مطالب و راه و روش‌های جدید خود را با دگرگونی‌های محیط سازگار کند. اگر نتوان چنین فکری را در ذهن شاگرد به وجود آورد، نمی‌توان از او انتظار داشت که برای تغییر و یادگیری و بهبود وضع خود کوشش پی‌گیری به کار برد، اما گاهی می‌توان با توسل به آیات و احادیث دینی و اشاره به خواست و اراده خداوند به تحقق چنین هدفی دست یافت.

اتاق درس دل‌انگیز

کلاسی که از نظر وسعت، آسایش، نور و تهویه خوب و متناسب باشد بیشتر رغبت شاگردان را برای حضور مرتب در کلاس برمی‌انگیزد، به ویژه اگر از نظر روانی هم از شرایط لازم برخوردار باشد، همچنین معلم و سرپرستان مدرسه باید مراقب امنیت بدنی و روانی شاگردان باشند. بدین معنی که اجازه ندهند شاگردان زورگو امنیت روانی شاگردان ضعیف‌تر را دچار مخاطره سازند. به علاوه کلاس هر درس باید در حد امکان دارای تجهیزات مورد نیاز باشد. برای نمونه، در کلاس معلم جغرافیا باید افزون بر نقشه جهان‌نما، نقشه کشوری که درس داده می‌شود وجود داشته باشد.