با توجه به آیه شریفه «و کسانی که مردان و زنان با ایمان را بدون آن که کاری کرده باشند آزار می دهند، بدون شك، بهتان و گناه روشنی را بر دوش کشیده اند.» (احزاب، ۵۸) آبروی زن و مرد مؤمن، محترم و لطمه زدن به آن گناه بزرگی است و مهم ترین اذیت، زخم زبان و تهمت و آبروریزی است. که خشم الهی را به دنبال دارد.

عموم گناهان تا عملی نشود، گناه به حساب نمی آید؛ اما دوست داشتن بعضی گناهان، مانند ریختن آبروی مؤمن، گناه کبیره است، اگر چه عملی انجام ندهد: «همانا برای کسانی که دوست دارند زشتی ها در میان اهل ایمان شایع گردد، در دنیا و آخرت عذاب دردناکی است، و خداوند می داند و شما نمیدانید.» (نور، ۱۹)

نشانه همسران شایسته ، حفظ آبروی یکدیگر در محیط خانه و در بین فرزندان و محیط فامیلی و بیرون از منزل است. چه بسا مشکلات مادی، خانواده ای را رنج بدهد؛ اما زن شایسته و صالح، به گونه ای با قناعت و تدبير خود آبروداری می کند که کسی از خلأهای زندگی اش با خبر نمی گردد. همچنین، چه بسا زن نتواند در تهیه غذا، به بهترین وجه عمل نماید، اینجا وظیفه شوهر است که با آبروی او بازی نکند و یا با نیش و کنایه او را جلوی دیگران ضایع ننماید.

در پایان، تذکر این نکته ضروری است که در ضررهای جسمی، قصاص و مقابله به مثل جایز است: (مائده، ۴۵) ولی در ضربه های روحی و آبرویی، جواز مقابله به مثل نداریم. قرآن نمی فرماید که اگر کسی به شما تهمت زد، شما هم به او بهتان بزنید، بلکه به گناهکار هشدار می دهد که در صورت لزوم به دستور حاکم شرع حد می‌خورد.

اگر زن و مرد به هم حسن ظن داشته باشند، بسیاری از مسائل حل می‌گردد؛ لذا پرهیز از سوء ظن می‌تواند مانع ریختن آبروی یکدیگر باشد. در ادامه به این امر می‌پردازیم.

پرهیز از سوء ظن 

اسلام، هم به طهارت ظاهر توجه دارد و هم به طهارت باطن؛ هم باید از گناهان عملی دوری کرد و هم از گناهان قلبی؛ مانند سوء ظن. در اینجا به اختصار، این گناه و تأثیر آن را در زندگی همسران بررسی می کنیم.

در قرآن، به حسن ظن سفارش شده و از گمان بد نسبت به دیگران نهی شده است. در سوره نور می خوانیم: «چرا در باره شنیده های خود نسبت به مردان و زنان با ایمان، حسن ظن ندارید؟ » (نور، ۱۲) در آیه ای دیگر فرموده است: «ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری گمانها دوری کنید، زیرا بعضی گمانها گناه است.» (حجرات، ۱۲) در محیط خانواده، برخی مواقع، سؤالات و سوء ظن هایی رخ میدهد:

- چرا نگذاشت پیامک را بخوانم؟

- چرا امشب دیر آمد؟

- چطور شد که ستایش فلانی را کرد؟ 

- چطور شد که فلان زن از او ستایش کرد؟

- چطور شد که به فلانی احترام کرد؟ 

- چطور شد که نسبت به فامیل من سرسنگین است؟

- چطور شد که به من خلاف گفت؟

- چطور شد که ...؟ 

قرآن کریم برای جلوگیری از بسیاری از گناهان، از جمله سوء ظن می فرماید: «و از آنچه به آن علم نداری پیروی مکن، چون گوش و چشم و دل، همه ی اینها مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.» (اسراء، ۳۶) امام باقر در تفسیر این آیه فرمودند: «هیچ کس را به چیزی که نمی دانی، متهم نکن!»

در روایات، امنیت فکری را در کنار امنیت مالی و جانی و عرضی، برای مسلمان لازم دانسته است. رسول گرامی (ص) فرمودند: «خداوند تعالی، خون و مال مسلمان را حرام دانسته و اینکه نسبت به او سوء ظن صورت بگیرد.»

سوء ظن هریک از همسران نسبت به یکدیگر، علاوه برآشفته کردن ذهن طرف مقابل و گرفتن امنیت ذهنی او، به فردی که سوء ظن دارد، نیز ضربه می زند. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «هرکس که حسن ظن ندارد، از هر کسی می ترسد (و وحشت دارد.)»

بدانیم که سوء ظن و بدبینی یک بیماری مسری است. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «از کسانی که عیوب مردم را دنبال می کنند، بپرهیز! چرا که همراه و همدم آنان از دست آنان سالم نمی ماند.»

البته بنا به فرمایش معصومین (ع) باید خود را از معرض اتهام دور داشت و هریک از همسران، باید به گونه ای رفتار نمایند که شک برانگیز نباشد. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «هرکس در جایگاه تهمت بایستد (و خود را در معرض اتهام قرار دهد)، کسی را که به او سوء ظن می برد، ملامت نکند.»

در روایت آمده است که پیامبر اکرم (ص) همراه یکی از زنانش بود، مردی از کنار او گذشت، حضرت او را فرا خواند و فرمود: فلانی! این زن، همسر من است؛ آن مرد گفت: به هرکسی گمان (بد) بکنم به شما گمان بد نمی کنم. پیامبر فرمود: اما شیطان مانند جریان خون ، در وجود انسان جریان دارد.»

سوء ظن، انسان را گرفتار تجسس و سپس غیبت می کند. لذا آیه ۱۲ سوره حجرات، این سه گناه را با هم و در یک آیه ذکر کرده است.