معاشرت و مصاحبت نیکو، جلوه ای از اخلاق حسنه است که پیامبر اکرم (ص) فرمود: برای اتمام و اكمال اخلاق مبعوث شده است. در میان صفات و ویژگی های پیامبر، قرآن بر اخلاق آن حضرت تکیه کرده و آن را «خلق عظيم» خوانده است: (قلم، ۴) 

گفتار و رفتار آن اسوۂ اخلاق، در خانه و جامعه، نمونه عملی خوش خلقی، گشاده رویی، گذشت، احسان، محبت، ضعیف نوازی ، عفو و صفح بود و مصاحبت و معاشرت او با همسرانش، جلوه هایی زیبا از تجلی مکارم اخلاق بود.

آن بزرگوار، از برخی همسرانش آزار دید؛ ولی هیچ گاه آنان را آزار نداد و با بهترین گفتار و رفتار با آنها برخورد می کرد. با اینکه اکثر همسران رسول خدا می زنانی سالمند، يتیم داری بیوه و دارای اخلاق متفاوت بودند؛ اما همان گونه که قرآن فرمان داده است: (نساء،۱۹)، معاشرت پیامبر یا با آنان، کاملا نیکو و طبیعی بود و گاه و بیگاه که بعضی از آنان بد رفتاری می کردند و حتی اصحاب پیامبر از رفتار آنان ناراحت شده، میگفتند: یا رسول الله ! او را رها کنید، پیامبر می فرمود: ناراحتی و بدرفتاری زنان را باید در کنار نقاط مثبت و کمالات آنان حساب کرد و نباید انسان به خاطر ناراحتی و بدرفتاری، همسر خود را رها کند.

عایشه، یکی از همسران پیامبر و یاد می گوید: «رسم پیغمبر این بود که هيچ يك از ما را بر دیگری ترجیح نمی داد. با همه به عدالت و تساوی كامل رفتار می کرد. کمتر روزی اتفاق می افتاد که به همه زنان خود سر نزند و احوالپرسی و تفقد نکند. ولی نوبت هرکس بود، شب را در خانه او بسر می برد. اگر احیانا در وقتی که نوبت زنی بود، می خواست نزد زن دیگر برود، رسما از او اجازه می گرفت. اگر اجازه می داد می رفت، وگرنه نمی رفت. من شخصا این طور بودم که هر وقت از من اجازه می خواست اجازه نمی دادم.» زندگی سراسر محبت امیرالمؤمنین (ع) و حضرت زهرا ما نمونه ای از زندگی عاشقانه و با محبت و جلوه معاشرت جمیل همسران می باشد. حضرت علی و در توصیف این فضای با محبت می فرماید:

«تا روزی که خداوند عروج روح او را (فاطمه (س) ) گرفت؛ نه من او را غضبناک کردم و نه به اجبار او را به کاری واداشتم و او (نیز) مرا غضبناک نکرد و در هیچ امری مرا نافرمانی ننمود؛ هرگاه به او نگاه می کردم، تمام غمها و ناراحتی هایم از بین می رفت.»

حضرت زهرا (س) گاهی حضرت امیر را «پسر عمو» صدا میزد که از بعد عاطفی، این گونه صدا زدن قوی تر است؛ آن بانوی بزرگوار آنقدر به شوهرش علاقه داشت که حتی بعد از شهادت هم نمی خواست دل شوهر رنجیده شود، لذا وصیت کرد که از زیر پیراهن غسلم بده.

با توجه به نقش کلیدی «حسن معاشرت» در زندگی، در اینجا به برخی از سفارش های معصومین (ع) و بعضی نکات اشاره می کنیم.