(1) . محزون ساختنِ والدين

1 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم : مَنْ أَحْزَنَ وَالِدَيْهِ فَقَدْ عَقَّهُمَا .

مستدرك‏الوسائل ، ج 15، ص 187 

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمود : هركس پدر و مادرش را محزون سازد به تحقيق گرفتار عاق شده است .

2 . بعضي از بزرگان فرموده اند : وقتي پدر و يا مادر از فرزندشان ناراحت مي شوند فرزند گرفتارعاق شد چه پدر و مادر نفرين بكنند و چه نفرين نكنند معلوم مي شود كه بسيار سخت است و بايد خيلي مواظب باشيم .

 (2) .  هر گفتار و عملي كه دلالت بر بي تحمّلي بنمايد

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ لَفْظَةً أَوْجَزَ فِي تَرْكِ عُقُوقِ الْوَالِدَيْنِ مِنْ أُفٍّ لَأَتَى بِهِ .

بحارالأنوار ، ج 71 ، ص 42

حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد :اگر خداوند براي جلوگيري از آلوده شدن به عقوق والدين كلمه اي كوتاه تر از « اف » مي دانست آ نرا در قرآن كريم مي آورد .

 (3). ِبا اخم و خشم به آنان نگريستن

 1 . عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ : مِنَ الْعُقُوقِ أَنْ يَنْظُرَ الرَّجُلُ إِلَى وَالِدَيْهِ فَيُحِدَّ النَّظَرَ إِلَيْهِمَا .

بحارالأنوار ج : 71 ص : 65

حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد : يكي از مصاديقِ عقوق ، آن است كه شخص به پدر و مادرش با تندي و خشم نگاه كند .

2 . حضرت آيت الله نجفي مرعشي قدّس سرّه نقل كرده اند : شخصي محضر ملاّ محسن فيض كاشاني قدّس سرّه آمده و اصرار داشت كه آن بزرگوار او را به شاگردي بپذيرند و دستورالعملي به او بدهند .آقا وقتي او را پذيرفتند يك دستور العمل صد روزه به او دادند آن شخص پس از صد روز مراجعه كرد و اظهار عدم تغيير نمود آقا فرمودند : دوباره صد روز تكرار نما ، پس از اجراي دوباره به آقا عرض كرد : تغييري نكردم آقا فرمودند : گرهي در كار تو وجود دارد . گفت درست است ولي خودم نمي دانم چيست ؟ آقا فرمودند : پدر و مادر داري ؟ عرض كرد : بله . فرمودند : مطيع هستي ؟ عرض كرد : بله فرمودند : دارم مي گويم مطيع هستي ؟ عرض كرد بله امّا چون بعضي از مواقع گير مي دهند به آن ها اخم مي كنم به خصوص پدرم كه بيش از حد گير مي دهد و من گاهي به او نگاه تندي مي كنم آقا فرمودند : براي همين است كه توفيق طاعتِ الهي به وسيله ي اين اذكار و دستور العمل ها از تو گرفته شده است .

 (4) . از روي بي حرمتي به آنان تكيه دادن

عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام  قَالَ : إِنَّ أَبِي نَظَرَ إِلَى رَجُلٍ وَ مَعَهُ ابْنُهُ يَمْشِي وَ الِابْنُ مُتَّكِئٌ عَلَى‏ ذِرَاعِ الْأَبِ قَالَ فَمَا كَلَّمَهُ أَبِي مَقْتاً لَهُ حَتَّى فَارَقَ الدُّنْيَا .

 بيان : الظاهر أن ضمير كلمه راجع إلى الابن و رجوعه إلى الأب من حيث مكنه من ذلك بعيد و قد يحمل على عدم رضى الأب أو أنه فعله تكبرا و اختيالا و من هذه الأخبار يفهم أن أمر بر الوالدين دقيق و أن العقوق يحصل بأدنى شي‏ء .

بحارالأنوار ، ج  71 ، ص  65

حضرت باقر عليه السلام مي فرمايد : پدرم مشاهده كردند كه شخصي در حال راه رفتن است و پسرش از روي تكبّر و با اين كه پدرش از اين كار خوشش نمي آيد ] به پدر تكيه داده و راه مي رود ، پدرم تا زنده بودند با آن پسر سخن نگفتند [ مرحوم علامه ي مجلسي قدّس سرّه بعد از توضيح اين روايت فرموده اند : از اين روايت استفاده مي شود كه احسان به والدين چقدر دقيق و عقوق والدين به كمتر چيزي اتفاق مي افتد ] .

(5) . استفاده از چيزي كه پدر ومادر به آن نظر دارند

قِيلَ لِلْإِمَامِ زَيْنِ الْعَابِدِينَ عليه السلام : أَنْتَ أَبَرُّ النَّاسِ وَ لَا نَرَاكَ تُؤَاكِلُ أُمَّكَ ؟ قَالَ : أَخَافُ أَنْ أَمُدَّ يَدِيَ إِلَى شَيْ‏ءٍ وَ قَدْ سَبَقَتْ عَيْنُهَا عَلَيْهِ فَأَكُونَ قَدْ عَقَقْتُهَا .

مستدرك‏الوسائل ، ج 15 ، ص 18

به امام زين العابدين عليه السلام عرض شد : شما با اين كه از نيكوكار ترين مردم هستيد ، چگونه است كه هرگز نديده ايم با مادرتان بر سَرِ يك سفره بنشينيد ؟ فرمودند : مي ترسم بر سَرِ سفره دستم را به غذايي دراز كنم كه قبلاً چشمِ مادرم برآن افتاده باشد و با اين عمل ، موجباتِ عاق او را فراهم كنم .

(6) و (7) و (8) . مطيع آنان نبودن ، درخواست آنان را اجابت نكردن ، حرمت آنان را نداشتن

عَنِ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله و سلم أَنَّهُ قَالَ : ثَلَاثَةٌ لَا يَحْجُبُونَ عَنِ النَّارِ ؛ الْعَاقُّ لِوَالِدَيْهِ وَ الْمُدْمِنُ لِلْخَمْرِ وَ الْمَانُّ بِعَطَائِهِ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا عُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ ؟ قَالَ : يَأْمُرَانِ فَلَا يُطِيعُهُمَا وَ يَسْأَلَانِهِ فَيَحْرِمُهُمَا وَ إِذَا رَآهُمَا لَمْ يُعَظِّمْهُمَا بِحَقِّ مَا يَلْزَمُهُ لَهُمَا .

مستدرك‏الوسائل ، ج 15، ص 193

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند : سه كسند كه ميان آن ها و آتش فاصله اي نيست ؛ كسي كه عاقِ والدين است ، و كسي كه دائم الخمر است ، و كسي كه در داده هايش به ديگران منّت مي گذارد . از آن حضرت سؤال شد عقوق والدين چيست ؟ حضرت فرمودند : از آنان اطاعت نكند ، و در خواست آنان را اجابت ننمايد ، و حرمتِ آنان را نداشته باشد .

(9)‌ . روزه مستحبّي بدون اذن پدر

عنه عليه السلام اِنَّ صَوْمَ الْوَلَدِ تَطَوّعاً بِدُونِ اِذْنِ الْوَالِدِ مِنَ الْعُقُوقِ .

التحفة السنية ، ج 1 ، ص 61

از معصوم عليه السلام روايت شده كه روزه ي مستحبّي گرفتنِِ فرزند بدون اذنِ پدر يكي از مصاديق عقوق است .

(10) دوري كردن از آنان و قهر كردن

سُئِلَ  الْحَسَنُ بْنُ عَلِيّ عليهما السلام عَنِ الْعُقُوقِ ؟ فَقَالَ : أَنْ تَحْرِمَهُمَا وَ تَهْجُرَهُمَا .

بحارالأنوار ، ج 75 ، ص 111

از امام حسن مجتبي عليه السلام از عقوق والدين سؤال شد ؟ حضرت فرمودند : عقوق آن است كه حقِّ آنان را رعايت نكرده و با آنان قطع رابطه نمايي .

(11) . وسيله ي بدگويي و لعنِ آنان را فراهم نمودن

قَالَ عليه السلام : رَأَى مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ (ع) رَجُلًا تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ فَقَالَ : يَا رَبِّ مَنْ هَذَا الَّذِي آوَيْتَهُ حَتَّى جَعَلْتَهُ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ ؟ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَا مُوسَى هَذَا لَمْ يَكُنْ يَعُقُّ وَالِدَيْهِ وَ لَا يَحْسُدُ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَالَ : يَا رَبِّ فَإِنَّ مِنْ خَلْقِكَ مَنْ يَعُقُّ وَالِدَيْهِ ؟ فَقَالَ إِنَّ الْعُقُوقَ لَهُمَا أَنْ يَسْتَسِبَّ لَهُمَا .

مستدرك‏الوسائل ، ج 15 ، ص 191 

از معصوم عليه السلام روايت شده كه حضرت موسي (ع) شخصي را مشاهده كرد كه در پايين عرش خداوند قرار دارد . عرض كرد : پروردگارا اين شخص چه كرده است كه اين مقام را كسب كرده است ؟ خداوند فرمود : اين شخص در زندگي اش آلوده به عاق والدين نشده و نسبت به آن چه خداوند به اشخاص داده حسادت نورزيده است .حضرت موسي (ع) عرض كرد : خدايا چه كساني گرفتار عقوق مي شوند ؟ خداوند فرمود : از عقوق والدين آن است كه فرزند كاري كند كه موجبات ناسزا گويي به پدر و مادرش را فراهم نمايد .

(12) . قاتلِ آنان شدن

 قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلم :  إِنَّ فَوْقَ كُلِّ عُقُوقٍ عُقُوقاً حَتَّى يَقْتُلَ الرَّجُلُ أَحَدَ وَالِدَيْهِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ فَلَيْسَ فَوْقَهُ عُقُوقٌ .

بحارالأنوار ، ج71 ، ص 60

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند : براستي بالاي هر عقوق ، عقوقي است تا اين كه شخص به كشتنِ پدر يا مادرش آلوده شود كه اگر به اين گناه آلوده گرديد بالاتر از آن عقوقي نيست [يعني پدر و مادر بخاطرِ او دق كنند و بميرند] .