پانزدهم  : حفظ نمودنِ حريم ها

1- امنيت و آزادى در محيط خانه‏

بى شك وجود انسان داراى دو بعد است، بعد فردى و بعد اجتماعى و به همين دليل داراى دو نوع زندگى است، زندگى خصوصى و عمومى كه هر كدام براى خود ويژگيهايى دارد و آداب و مقرّراتى. انسان ناچار است در محيط اجتماع قيود زيادى را از نظر لباس و طرز حركت و رفت و آمد تحمل كند، ولى پيدا است كه ادامه اين وضع در تمام مدّتِ شبانه روز خسته كننده و درد سر آفرين است. او مى‏خواهد مدّتى از شبانه روز را آزاد باشد، قيد و بندها را دور كند به استراحت پردازد با خانواده و فرزندان خود به گفتگوهاى خصوصى بنشيند و تا آنجا كه ممكن است از اين آزادى بهره گيرد، و به همين دليل به خانه خصوصى خود پناه مى‏برد و با بستن درها به روى ديگران زندگى خويش را موقتاً از جامعه جدا مى‏سازد و همراه آن از انبوه قيودى كه ناچار بود در محيط اجتماع بر خود تحميل كند آزاد مى‏شود. حال بايد در اين محيط آزاد با اين فلسفه روشن، امنيت كافى وجود داشته باشد، اگر بنا باشد هر كس سر زده وارد اين محيط گردد و به حريمِ امنِ آن تجاوز كند ديگر آن آزادى و استراحت و آرامش وجود نخواهد داشت و مبدّل به محيط كوچه و بازار مى‏شود. به همين دليل هميشه در ميان انسانها مقرّرات ويژه‏ اى در اين زمينه بوده است، و در تمام قوانين دنيا وارد شدن به خانه ي اشخاص بدون اجازه ي آنها ممنوع است و مجازات دارد، و حتّى در جايى كه ضرورتى از نظر حفظ امنيّت و جهات ديگر ايجاب كند كه بدون اجازه وارد شوند مقامات محدود و معيّنى حق دادن چنين اجازه‏اى را دارند . در اسلام نيز در اين زمينه دستور بسيار مؤكّد داده شده و آداب و ريزه‏كاريهايى در اين زمينه وجود دارد كه كمتر نظير آن ديده مى‏شود. در حديثى مى‏خوانيم: كه" ابو سعيد" از ياران پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم اجازه ورود به منزل گرفت در حالى كه روبروى در خانه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم ايستاده بود، پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: به هنگام اجازه گرفتن روبروى در نايست! در روايت ديگرى مى‏خوانيم كه خود آن حضرت هنگامى كه به در خانه كسى مى‏ آمد روبروى در نمى ‏ايستاد بلكه در طرف راست يا چپ قرار مى‏گرفت و مى‏فرمود: السلام عليكم (و به اين وسيله اجازه ورود مى‏گرفت) زيرا آن روز                هنوز معمول نشده بود كه در برابر در خانه پرده بياويزند «1». حتى در روايات اسلامى مى‏خوانيم كه انسان به هنگامى كه مى‏خواهد وارد خانه مادر يا پدر و يا حتّى وارد خانه فرزند خود شود اجازه بگيرد در روايتى آمده است كه مردى از پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم  پرسيد: آيا به هنگامى كه مى‏خواهم وارد خانه مادرم شوم بايد اجازه بگيرم؟ فرمود: آرى، عرض كرد مادرم غير از من خدمتگزارى ندارد باز هم بايد اجازه بگيرم؟! فرمود: اَ تُحِبُّ اَنْ تَراهَا عريانَة؟!" آيا دوست دارى مادرت را برهنه ببينى"؟! عرض كرد: نه، فرمود: فَاسْتَاذِنْ علَيْها!:" اكنون كه چنين است از او اجازه بگير"! «2». در روايت ديگرى مى‏خوانيم كه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم هنگامى كه مى‏خواست وارد خانه دخترش فاطمه عليها السلام شود، نخست بر در خانه آمد دست به روى در گذاشت و در را كمى عقب زد، سپس فرمود: السلام عليكم، فاطمه عليها السلام پاسخ سلام پدر را داد، بعد پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: اجازه دارم وارد شوم؟ عرض كرد وارد شو اى رسول خدا! پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: كسى كه همراه من است نيز اجازه دارد وارد شود فاطمه عليها السلام عرض كرد: مقنعه بر سر من نيست، و هنگامى كه خود را به حجاب اسلامى محجّب ساخت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم مجدّداً سلام كرد و فاطمه عليها السلام جواب داد، و مجدّداً اجازه ورود براى خودش گرفت و بعد از پاسخ موافق فاطمه عليها السلام اجازه ورود براى همراهش جابر بن عبد اللَّه گرفت «3» . اين حديث بخوبى نشان مى‏دهد كه تا چه اندازه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم كه يك الگو و سرمشق براى عموم مسلمانان بود اين نكات را دقيقاً رعايت مى‏فرمود.

حتى در بعضى از روايات مى‏خوانيم بايد سه بار اجازه گرفت، اجازه اوّل را بشنوند و به هنگام اجازه دوم خود را آماده سازند، و به هنگام اجازه سوم اگر خواستند اجازه دهند و اگر نخواستند اجازه ندهند! «4».

حتى بعضى لازم دانسته‏اند كه در ميان اين سه اجازه، فاصله‏اى باشد چرا كه گاه لباس مناسبى بر تن صاحب خانه نيست، و گاه در حالى است كه نمى‏خواهد كسى او را در آن حال ببيند، گاه وضع اطاق به هم ريخته است و گاه اسرارى است كه نمى‏خواهد ديگرى بر اسرار درون خانه‏ اش واقف شود، بايد به او فرصتى داد تا خود را جمع و جور كند، و اگر اجازه نداد بدون كمترين احساس ناراحتى بايد صرف نظر كرد.

تفسير نمونه، ج‏14، ص: 432 ـ 430

2- هنگام استحمام

ِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عليهم السلام عَنِ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله و سلم فِي وَصِيَّتِهِ لِعَلِيٍّ عليه السلام قَالَ : حَقُّ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ ....

وَ لَا يَدْخُلَ مَعَهُ الْحَمَّامَ .

وسائل‏الشيعة ، ج 2، ص 57 ، باب كراهة دخول الولد الحمام مع ابيه و بالعكس

حضرت صادق از آباء و اجدادشان عليهم السلام نقل نموده اند كه پيامبراكرم صلي الله عليه و آله و سلم در توصيه ها و سفارشاتشان به علي عليه السلام درباره حقِّ پدر بر فرزند فرمودند :‌ [ يكي از حقوق آن است كه ] به همراه او استحمام ننمايد .

 (1) تفسير فخر رازى جلد 23 صفحه 198

 (2) تفسير نور الثقلين جلد 3 صفحه 586

 (3) نور الثقلين جلد 3 صفحه 587

(4) وسائل الشيعه ، ج 14 ، ص 161