ششم :رحمت داشتن نسبت به آنان
1 . رحمت يعني شناخت نيازها و كمبود ها و مرتفع ساختن آن ها ، البتّه نيازهاي انسان ها متفاوت است به طور مثال : گاهي نياز مادّي دارند كه بايد از نظر مادّي تأمين شوند و گاهي نياز عاطفي دارند كه بايد به ديدارشان رفت و يا از آنان دلجويي نمود و گاهي سالخورده اند و نياز به جمع آوري دارند و نيازهاي ديگر .
2 . بيان ( وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ) أي و أحسنوا بهما إحسانا أن تحسن صحبتهما أي بالملاطفة و حسن البشر و طلاقة الوجه و التواضع و الترحم و غيرها مما يوجب سرورهما .
بحارالأنوار ، ج 71 ، ص 40
هفتم : تلاش براي جلب رضايت آنان
الف ) اهميّت رضايت والدين
1 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم : رِضَى اللَّهِ مَعَ رِضَى الْوَالِدَيْنِ وَ سَخَطُ اللَّهِ مَعَ سَخَطِ الْوَالِدَيْنِ .
بحارالأنوار ، ج71 ، ص 80
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم فرمودند : رضايتِ خداوند همراه با رضايتِ والدين است و ناخشنوديِ خداوند همراه با ناخشنوديِ والدين است .
2 . رُوِيَ أَنَّ أَوَّلَ مَا كَتَبَهُ اللَّهُ فِي اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ إِنِّي لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا مَنْ رَضِيَ عَنْهُ وَالِدَاهُ فَأَنَا عَنْهُ رَاضٍ
مستدركالوسائل ، ج 15 ، ص 176
در روايت آمده است : اوّل مطلبي كه خداوند متعال در لوح محفوظ نوشت [ اين بود ] ؛ براستي هيچ معبودي جز من وجود ندارد ، هركس پدر و مادرش از او راشي باشند من هم از او راضي هستم .
3 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم : مَنْ أَصْبَحَ مَرْضِيّاً لِأَبَوَيْهِ أَصْبَحَ لَهُ بَابَانِ مَفْتُوحَانِ إِلَى الْجَنَّةِ .
جامع السعادات ، ج 2 ، ص 3
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم فرمودند : هركس صبح كند و پدر و مادرش از او راضي باشند دو درب از درب هاي بهشت به روي او باز است .
4 . جناب شيخ رجبعلي خياط قدّس سرّه گاه به بعضي از افراد اجازه ي حضور در جلسه هاي خود را نمي داد و يا شرطي براي آن ها مي گذاشت يكي ازارادتمندان شيخ كه قريب بيست سال با ايشان بود آغاز ارتباط خود با شيخ را اين گونه تعريف مي كند . درآغاز هرچه تلاش مي كردم كه به محضر او راه پيدا كنم اجازه نمي داد تا اينكه يك روز درمسجد جامع ايشان را ديدم ، پس از سلام و احوال پرسي گفتم : چرا مرا در جلسات خود راه نمي دهيد ؟ فرمودند : اوّل پدرت را از خود راضي كن بعد با شما صحبت مي كنم شب به منزل رفتم و به دست و پاي پدرم افتادم و با اصرار و التماس از او خواستم كه مرا ببخشد پدرم كه از اين صحنه شگفت زده شده بود پرسيد چه شده ؟ گفتم : شما كار نداشته باشيد من نفهميدم مرا ببخشيد و بالاخره پدرم را از خود راضي كردم فردا صبح به منزل جناب شيخ رفتم ، تا مرا ديد فرمود : بارك الله خوب آمدي ، حالا پهلوي من بنشين . از آن زمان تا موقعِ فوت با ايشان بودم .
گنجينه معارف ، ج 1 ، ص 204 ، به نقل از كيمياي محبّت ، ص 136
5 . مرحوم آيت الله مجتهدي قدّس سرّه فرمودند : شما طلبه ها اگر مي خواهيد در تحصيل علم موفّق باشيد ، بايد اوّل پدر و مادرتان را راضي كنيد . يكي از رمزهاي موفقيّتِ من اين است كه پدر و مادر از من راضي بودند و حالا هم راضي هستند .
بررسي گناهان كبيره ، آيت الله مجتهدي ، ص 156
ب ) مصاديقي از رضايت والدين
1 . سؤال - دخترى هستم كه علاقه دارم به خاطر خدمت به انقلاب در سپاه پاسداران وارد شوم ولى پدرم موافقت نمىكند، خواهشمندم حكم شرعى را بيان فرمائيد.
جواب - پاسدار شدن خواهران هم با مراعات وظايف شرعيّه مانع ندارد، ولى شما مراعات رضايت پدرتان را بكنيد.
استفتاءات امام ، ج1، ص: 504 ، سؤال 37
2 . سؤال - دختر جوانى هستم كه همسايه مسجد مىباشم، با توجه به مسأله894 رساله و با توجه به رهنمودهايى كه در مورد حفظ مساجد فرمودهايد، خواهشمند است بفرماييد كه تا چه حدّ رفتن يك دختر به مسجد جايز است؟
جواب - حدّى ندارد و با رضايت ولىّ خود عمل كنيد.
استفتاءات امام ، ج1، ص: 276 ، سؤال 470
3 . زيارتِ پيامبر صلي الله عليه و آله و سلّم مستحب ولي رضايت پدر و مادر واجب است
اويس براى گرفتن اجازه سفر براي زيارتِ پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم به نزد مادر آمد ، مادر با زيارت حضرت رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم و مسافرت به مدينه موافقت كرد ، به شرط آن كه اگر رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم در مدينه نبود، اويس بيش از نيم روز توقّف نكند . اويس آن گاه كه خانه ي خاتم الانبياء صلى الله عليه و آله و سلم را مى يابد و از محبوب خويش جويا مى شود؛ به او مي گويند پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم مدينه نيستند او خوب مى داند كه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نيز راضى نيست كه براى ديدارش به مادر بى احترامى شود. اويس رضا به قضا مى دهد و آخرين نگاه را از خانه گلين پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم توشه راه مى كند با اينكه بيرون رفتن از مدينه خيلى سخت است . امّا اگر پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم راضى باشد، سهل است : اويس راه يمن را پيش مى گيرد و بر مي گردد ، هنگامى كه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به مدينه و خانه مى آيد، نورى مشاهده مى نمايد و سؤال مى كند كه چه كسى اينجا آمده است ؟! پاسخ مى دهند كه شتربانى به نام اويس آمد، تحيّتى فرستاد و بازگشت . ختم رسل صلى الله عليه و آله و سلم مى فرمايد : آرى اين نور اويس است كه در خانه ما هديه گذاشته و خود رفته است .
جاى شگفتى نيست كه روزى از روزها رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم اصحاب خويش را چنين مورد خطاب قرار دهد : ( ابشروا برجل من امتى يقال له اويس القرنى فانه يشفع لمثل ربيعه و مضر ) ؛ بشارت مى دهم به شخصى از امّتم كه به او اويس قرنى گفته مى شود و او (براى افراد كثيرى ) به تعداد دو قبيله ربيعه و مضر شفاعت مى كند.
ر . ك : اويس قرن ، محمّدي اشتهاردي / پيغمبر و ياران ، ج 1 ، ص 349
4 . مرحوم آيت الله مجتهدي قدّس سرّه پس از نقل مطلب قبل درباره ي اويس فرمودند : اطاعتِ از مادر واجب است بعضي ها خشكه مقدّس اند .بدون آن كه به پدر و مادرشان خبر بدهند ، شب به مسجد جمكران مي روند ، و آنها تا صبح چشم به راه فرزندشان مي مانند . اين چه جمكران رفتني است ؟ پدر و مادرتان را از خودتان راضي نگهداريد . يا زن بدون اجازه ي شوهر با كاروان ها به جمكران و مشهد مي رود . بايد مسائل شرعيشان را ياد بگيرند و بدانند كه تكليف شرعيشان چيست .
در محضر مجتهدي ، ص 306
5 . مرحوم آيت الله بهاء الديني قدّس سرّه نقل مي كنند دوران جواني شبي دير وقت به خانه برگشتم به طوري كه يك ساعت بيشتر به اذان صبح نمانده بود هنگامي كه وارد خانه شدم ، مادرم را چنان ناراحت و آشفته خاطر ديدم كه ناگهان به سوي من آمد و گفت : چرا اين قدر دير كردي ؟! از ناراحتي و نگراني تا الآن نخوابيده ام با غرور جواني اي كه داشتم به جاي اظهار محبّت و عذرخواهي از ايشان گفتم : بي خود نخوابيده ايد ، مي خواستيد بخوابيد . چندي نگذشت كه چوبِ اين برخورد غلط را خوردم هرچند آن شب در پي كار خوب و پسنديده بودم ، ولي به خاطر پايمال كردنِ حقوقِ ديگران و اذيّت پدر و مادر تنبيه شدم .
موعظه خوبان ، ج 2 ، ص 264 ، به نقل از درياي عرفان ، ص 26
6 . هجرت و مسافرت همراه با رهبر الهي اگر واجب نباشد رضايت والدين ، مقدّم است
قَالَ رَجُلٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ جِئْتُكَ أُبَايِعُكَ عَلَى الْهِجْرَةِ وَ تَرَكْتُ أَبَوَيَّ يَبْكِيَانِ فَقَالَ ارْجِعْ إِلَيْهِمَا وَ أَضْحِكْهُمَا .
مستدركالوسائل ، ج 15 ، ص 200
شخصي محضرِ پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم شرفياب شده و عرض كرد : اي رسول خدا ! وقتي از خانه خارج مي شدم كه با شما بيعت كرده و به همراه شما مهاجرت نمايم ، پدر و مادرم گريه مي كردند [ و از اين سفر نگران بودند ] پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمودند : برگرد و خنده را بر لب هاي آنان بنشان .
ج ) مواردي كه رضايت والدين لازم نيست
(1) در صورتي كه تركِ واجب و يا انجام كارِ حرامي را مطالبه نمايند
سؤال : با توجّه به آيه 23، سوره اسراء « وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ... » آيا پدر و مادر مىتوانند شخصى را از سير تكامليش به خصوص در معرفة اللّه و معرفت صبغة اللّه باز دارند يا نه؟ و در اين صورت اطاعت از آنان چه حكمى دارد؟
جواب : در امور واجبه رضايت پدر و مادر معتبر نيست و در غير واجبات رعايت رضايت آنان از راههاى تحصيل كمال است.
استفتاءات امام ، ج3، ص: 595 ، سؤال 78
(2) در امر به معروف و نهي از منكر نمودنِ
سؤال - آيا انسان مىتواند از نظر شرعى با خويشاوندانى كه بى تقوا و بى نماز و ضد انقلاباند از قبيل پدر، مادر، خواهر و غيره قطع رحم نمايند؟
جواب - قطع رحم جايز نيست ولى بايد آنها را با مراعات موازين ، امر به معروف و نهى از منكر نمايند.
استفتاءات امام ، ج1، ص: 489 ، سؤال 18
د ) مواردي كه علاوه بر رضايتِ پدر ، اذنِ او نيز لازم است
اوّل : اذنِ پدر در عقد ازدواج دختر باكره
مسأله : دخترى كه به حد بلوغ رسيده و رشيده است، يعنى مصلحت خود را تشخيص مىدهد، اگر بخواهد شوهر كند، چنانچه باكره باشد بايد از پدر يا جدّ پدرى خود اجازه بگيرد و اجازه مادر و برادر لازم نيست .
توضيح المسائل مراجع ، مسأله 2376
سؤال 94- دختر و پسرهاى امروزه كه در مدارس و دبيرستانها و دانشگاهها و مؤسسات با هم معاشر هستند و براى محرميّت، صيغه براى خودشان يا پدر و فرزندانشان قصد دارند جارى كنند (1) كه اين معاشرتها حرام نباشد، چون حضرت عالى اذن پدر را در باكره احتياط واجب مىفرماييد و در اين موارد چه بسا هست كه پدرها راضى نمىشوند و يا آنكه نمىشود اذن گرفت، اجازه مىفرماييد كه اين احتياط ترك شود و بدون اذن ولىّ صيغه جارى گردد يا خير؟ و ديگر آن كه بعضى موارد هست كه پسر و دختر به هم علاقه دارند و تحصيل اذن از پدر به واسطه شرم و حيا و موانع ديگر مشكل است آيا ترك اين احتياط در اين صورت جايز است يا خير؟
ج اذن پدر ساقط نمىشود بلكه اخيراً اذن پدر را شرط مىدانم به حسب فتوى.
رساله توضيح المسائل، ص: 493 ، سؤال 94
- . چون محرميّت گاهي با عقد كردن آن دختر براي خودش تحقّق پيدا مي كند كه همسرش مي شود و گاهي با عقد كردن براي پدرش تحقّق مي يابد كه زن پدر مي شود و گاهي باعقد كردن براي پسرش مي شود كه عروسش مي گردد. [ لطفا اين مطالب در پاورقي آورده شود ]
در مواردي، اذنِ پدر يا جدِّ پدري درازدواج ساقط است :
1 . هرگاه دختر نياز به ازدواج داشته باشد و پدر و يا جدِّ ، او را از ازدواج با كفو ، يعني هم شأن شرعي و عرفي منع كند به شرط اينكه كفوِ ديگري برايش وجود نداشته باشد و ازدواج با او موجبِ تنقيص خانوادگي نيز نگردد .
2 . دختر نياز به ازدواج داشته باشد و پدر يا جدّ غايب باشد و امكان اجازه گرفتن نباشد [ البتّه روشن است كه غيبتِ كوتاه مدّت مراد نيست ] .
العروة الوثقي ، ج 2 ، كتاب النكاح ، في اولياء العقد ، مسأله 1 / تحرير الوسيله ، ج 2 ، في اولياء العقد ، مسأله 2
دوم : اذنِ پدر در انعقاد قسم (سوگند) فرزند
1 . هرگاه پدر از قسم خوردنِ فرزند نهي كند ، ولي فرزند با توجّه به نهي پدر قسم بخورد ، قسمِ او منعقد نمي شود .
2 . هرگاه پدر پس از انعقاد قسم [ و عدم اطلاعش ] نهي كند ، قسم منحل شده و بدون اثر است .
3 . آيا رضايت و اجازه پدر در انعقادِ قسمِِ فرزند تأثير دارد كه اگر بدون اطلاع و اجازه از پدر قسم خورد يا پس از اطلاع ، قسم را منحل نساخت ، قسم از اصل منعقد نشده باشد يا نه فقط نهي او اگر قبل باشد مانعِ انعقاد قسم و اگر بعد باشد مانعِ استمرار است ؟ دو قول است كه قول اوّل ( منعقد نشدنِ قسم ) را حضرتِ امام قدّس سرّه ترجيح داده اند و لكن فرموده اند : احتياط ترك نشود و بعضي فرموده اند : اذن شرط نيست فقط منع پدر مانعِ انعقاد است .
تحريرالوسيله ، ج 2 ، كتاب الايمان ، مسأله 9/ توضيح المسائل مراجع ، مسأله 2673 و 2672
سوم : اذنِ پدر در انعقاد نذر فرزند
پدر نمي تواند از نذر كردن فرزند مانع شود و همچنين از عمل كردن به نذر ولي مي تواند از عملي كه متعلّقِ نذر است جلوگيري نمايد به طور مثال : فرزند نذر كرده كه روزه بگيرد پدر حق ندارد بگويد به نذرت عمل نكن ولي اگر بگويد روزه نگير نذرش منحل مي شود ، ولي بعضي از فقها فرموده اند : نذر فرزند نيازي به اجازه پدر ندارد مگر اينكه سبب آزار پدرباشد كه در اين صورت نذر او صحيح نمي باشد و اما نسبت به مادر مورد اختلاف مي باشد .
هشتم : هميشه آنان را شاد نگه داشتن
- بيان ( وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً ) أي و أحسنوا بهما إحسانا أن تحسن صحبتهما أي بالملاطفة و حسن البشر و طلاقة الوجه و التواضع و الترحم و غيرها مما يوجب سرورهما .
بحارالأنوار ، ج 71 ، ص 40
2 . هميشه شادي هاي زندگي مان را به آنان منتقل نمائيم .
3 . با كساني كه آنان دوست دارند رابطه داشته باشيم .
نهم : شفقت داشتن نسبت به آنان
1 . فرزند بايد هميشه نسبت به والدينش شفقت داشته باشد؛ يعني نگران آنان باشد كه مبادا مكروهي به آنان برسد .
2 . عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ : أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ بَنَى اللَّهُ لَهُ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ ؛ مَنْ آوَى الْيَتِيمَ وَ رَحِمَ الضَّعِيفَ وَ أَشْفَقَ عَلَى وَالِدَيْهِ وَ رَفَقَ بِمَمْلُوكِهِ .
بحارالأنوار ، ج71 ، ص140
حضرت باقر عليه السلام مي فرمايد : چهار چيز در هر كسي باشد ، خداوند خانه اي در بهشت به او كرامت مي نمايد ؛ كسي كه يتيمي را تكفّل نمايد و كسي كه كمبود هاي يك انسان ضعيف را مرتفع سازد و كسي كه نسبت به پدر و مادرش دغدغه دارد كه مكروهي به آنان نرسد و كسي كه نسبت به زير مجموعه اش در حدِّ توان و استعدادش توقّع و انتظار دارد.
3 . براي سلامتي پدر و مادر صدقه دادن .
دهم : نصح و خير خواهي نسبت به آنان
1. انسان مسلمان بايد خيرخواه همه باشد ؛ يعني اهل غش نباشد چه در ظاهر و چه در باطن و امّا نسبت به والدين تأكيد بيشتري شده است مگر با كفّار حربي .
2 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم : إِنَّ الدِّينَ النَّصِيحَةُ إِنَّ الدِّينَ النَّصِيحَةُ إِنَّ الدِّينَ النَّصِيحَةُ قَالُوا لِمَنْ يَا رَسُولَ اللهِ قَالَ لِلّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِكِتَابِهِ وَ أَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ عَامَّتِهِمْ .
روضةالواعظين ، ج 2 ، ص 424
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم سه مرتبه فرمودند : به راستي تمام دين نصيحت و خير خواهي است . عرض كردند : نصيحت به چه كسي ؟ فرمودند : نسبت به خداوند و رسول خدا و امامان و همه مومنين و همه مسلمانان .
3 . برادران حضرت يوسف علي نبيّنا و آله و عليه السلام اهل غش بودند .
4 . قَالَ الصّادِقُ عليه السلام : يَجِبُ لِلْوَالِدَيْنِ عَلَى الْوَلَدِ ثَلَاثَةُ أَشْيَاءَ ؛ شُكْرُهُمَا عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ طَاعَتُهُمَا فِيمَا يَأْمُرَانِهِ وَ يَنْهَيَانِهِ عَنْهُ فِي غَيْرِ مَعْصِيَةِ اللَّهِ وَ نَصِيحَتُهُمَا فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ .
بحارالأنوار ، ج 75 ، ص 235
حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد : سه كار لازم است فرزند نسبت به پدر و مادرش انجام دهد ؛ هميشه از آنان قدر شناسي نمايد ، و نسبت به اوامر و نواهي آنان مطيع باشد ، و در آشكار و نهان نسبت به آنان خير خواهي نمايد .
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید