نگاهی کارشناسانه به سن مناسب برای تشکیل خانواده
دیشب برای دختر ۱۵ ساله دایی شیرینی خوردیم، مادر می‌گوید: «دایی اشتباه کرد، هنوز وقت خاله بازی دختر دایی تمام نشده!» مادربزرگ اخم می‌کند.

من را نشان می‌دهد، می‌گوید: «وقتی هم قد حالای من بود، سه تا بچه داشت.» مادر لبخند می‌زند: «دختر من شوهر می‌خواهد چه کار؟!

لیسانسه است، به اندازه سه تا مرد درآمد دارد، گذشته از همه اینها هنوز مرد ایده‌آلش را پیدا نکرده!»و من می‌دانم، مرد آرزوهایم چند سال پیش در خانه را زد و رفت، همان وقت که من آنقدر از حضور در دانشگاه سر شوق بودم که فرصت نکردم وقت بگذارم برای سنجیدن او تا ببینم ملاک و معیارهایم را دارد یا نه؟حالا من ۳۰ ساله هستم. فکر می‌کنم به اینکه وقتی مادربزرگ هم قد من بود ۳ تا بچه داشت، بعد ۱۵ سالگی دختر دایی را ضرب در سن ۳ بچه می‌کنم.

فکر کنم وقتی دختر دایی هم به سن الان من برسد ۳ تا بچه داشته باشد!راستی چند بار از خودتان پرسیده‌اید، کی باید ازدواج کنم؟ چرا متعجب شده‌اید؟

مگر سوال پرت و بی‌راهی پرسیده‌ایم؟شاید بگویید: «ماجرا خیلی ساده است، همان وقت که یکی با اسب سفید بیاید، پاشنه در خانه ما را از جا در آورد. شاید هم برای ما پشت چشم نازک کنید و بگویید «چی گفتی؟ شوهر، فعلاً درس دارم!» اگر هر کدام از جواب‌های بالا را داده‌اید، بدانید که از یک طرف بام افتاده‌اید، یا دست‌کم اگر بخواهید همین طور کله شق بازی در آورید، بی‌شک یک روز از یک طرف این بام خواهید افتاد. دکتر قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ایده‌آل‌ترین سن ازدواج دخترها را بین ۱۸ تا ۲۵ سالگی می‌داند.

● شرع، عرف، قانون
دختر عروسک‌اش را گذاشت میان لباس‌ها، چشم‌های عروسک باز ماند،وانت آبی‌رنگی که پر از جهیزیه بود از پیچ کوچه پیچید، دختر هنوز هم گاهی می‌رود با پول‌هایی که به اسم نفقه گرفته، یک عروسک پویشی می‌خرد.

حتماً شنیده‌اید که تا پسر همسایه به دختر ۱۴_۱۳ ساله همسایه آن طرفی خندید، مراسم خواستگاری هم تمام شد و دختر نشست سر سفره عقد! البته در این میان نه خلاف شرعی صورت گرفته و نه اینکه کار پدر غیرقانونی بوده است، چرا که قانون مدنی ما سن ۱۳ سالگی را برای دختر و ۱۵ سالگی را برای پسر سن قانونی ازدواج می‌داند. قانون چیز خوبی‌است ولی جامعه‌شناسان چندان با این ماده قانونی موافق نیستند که می‌شود دختر را در ۱۳ سالگی عروس کرد، یا بار زندگی را روی شانه‌های کم جان یک پسر ۱۵ ساله گذاشت.

هر چند به قول خسرو منصوریان مدیرعامل انجمن حمایت و یاری از آسیب دیدگان اجتماعی، اگر پدری دختر ۱۳ ساله‌اش را عروس کند هیچ کس به لحاظ قانونی نمی‌تواند مانع او شود.

منصوریان معتقد است: «نباید از کنار تفاوت‌های آب و هوایی، اقتصادی و فرهنگی ساده بگذریم تمام این عوامل در رسیدن به سن بلوغ تاثیر‌گذار هستند.

هیچ وقت دخترساکن مناطق سردسیر همپای یک دختر در مناطق گرمسیر به بلوغ نمی‌رسد. پس چطور می‌توان برای هر دو آنها یک سن قانونی ازدواج در نظر گرفت؟»البته ما می‌دانیم که امروز بیشتر از آن طرف بام داریم می‌افتیم و با افزایش سن ازدواج مواجه هستیم، به طوری که میانگین سن ازدواج دختر‌ها به ۲۲ تا ۲۵ سالگی رسیده است یا حتی آمارها حکایت از این دارد که مادرها و مادر بزرگ‌های ما در سال‌های ۱۳۴۵ درسن ۱۸ سالگی ازدواج می‌کردند، در حالی که درسال۱۳۸۱ بیشتر ازدواج‌ها در سن ۲۳ سالگی انجام شد اما دکتر قرایی مقدم معتقد است«چه آنها که در سنین پایین ازدواج می‌کنند و چه آن دسته دوم که خیلی دیرتر از سن ایده آل ازدواج می‌کنند بیشتراز دیگران گرفتارتبعات و آسیب‌های طلاق می‌شوند.»

● میوه‌های کال
ازدواج‌های سن پایین به تعبیر منصوریان چیدن و خوردن میوه کالی است که بعد باید بنشینیم و دنبال چاره برای دل دردمان باشیم، چیدن این میوه‌های کال می‌تواند ما را دچار مشکلات اقتصادی کند، دختر‌های کم سن و سال که عروس می‌شوند خیلی کمتر از عروس خانم‌های بزرگ‌تر می‌توانند قواعد و چارچوب تعریف شده دوران نامزدی را رعایت کنند، چرا که ازدواج نیازمند رشد فرد در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است.

منصوریان میزان طلاق در ۶ ماه اول ازدواج‌هایی با سن پایین را حدود ۲ تا ۳ برابر بیش از ازدواج در سن ایده‌آل می‌داند.وقتی بشوی زن خانه یک مرد،آن وقت شاید از نظر رشد جسمی به مرحله ازدواج رسیده باشی، اما آیا به بلوغ اجتماعی هم رسیده‌ای؟ تکلیف خودت با حقوق شهروندی را می‌دانی؟ آیا آنقدر تجربه‌های اجتماعی و اقتصادی داری که بتوانی حساب دو دو تای زندگی‌ات را چرتکه بیندازی تا سر ماه کم نیاوری؟

منصوریان می‌گوید «شاید یک آدم کم سن و سال بهره هوشی بالایی داشته باشد اما این هرگز به آن معنا نیست که بهره اجتماعی فرد هم به حد کافی رشد کرده و به مرحله ازدواج رسیده باشد. حقوق فردی و مدنی خود را شناخته و از طرف دیگر تنها شرط لازم و کافی برای ازدواج رسیدن به بلوغ جسمی نیست، هر چند که متاسفانه بیشتر ما فکر می‌کنیم همین که رسیدیم به سن بلوغ حالا آماده شروع یک زندگی مشترک هستیم. در حالی که وقتی تعبیر و تفسیر ما از بلوغ محدود شود به رشد جسمی آن وقت بزرگ‌ترین صدمه را به پیکره ازدواج زده‌ایم.»وقتی ازدواج کنیم بدون اینکه به قدر کافی بزرگ شده باشیم، در همان زمان که تحولات و تغییرات اجتماعی تند و شتابنده از کنار ما می‌گذرند آن وقت به عقیده دکتر قرایی‌مقدم ما آمادگی لازم برای زندگی زناشویی پیدا نکرده‌ایم، کمرمان خیلی زود زیر بار مشکلات زندگی مشترک خم می‌شود.

● درهایی که از پاشنه درنمی‌آیند
لیسانسیه هستی؟ اندازه ۳ تا مرد درآمد داری؟ باشد نوش جان اما مگر می‌توان لزوم ازدواج را انکار کرد؟! مگر کم دیده‌ایم زنان موفقی را که پس از ازدواج ادامه تحصیل داده‌اند.به پشت سرت نگاه کن، به تمام سال‌هایی که گذشت و خواستگارها را ندیده رد کردی، گاهی داد زدی، گاهی هم گفتی «ایش، چقدر حرف می‌زنید! کی شوهر می‌خواهد؟ درس دارم، کار دارم، می‌خواهم بروم سینما، آخر هفته تولد دوستم است» خودمانیم ، این سال‌های آخر حواست بود، ببینی چند وقتی است که کسی اصلاً در خانه‌تان را نزده، چه برسد به اینکه یکی پیدا شود و بخواهد آن را از پاشنه در بیاورد!

وقتی در این شرایط باشیم آن وقت به قول دکتر قرایی‌مقدم وارد مرحله‌ای می‌شویم که ازدواج دیرهنگام برای ما دختر‌ها نوعی توهین به شمار می‌آید، شانس یک ازدواج مناسب را از دست می‌دهیم، اما قبل از خواندن این جمله آخر بهتر است یک لیوان آب بخورید، بعد بخوانید که به عقیده دکتر قرایی‌مقدم آن وقت به ما می‌گویند «ترشیده!» خوشبختانه خانواده هنوز در فرهنگ شرقی ما مقدس است، به همین دلیل جوان‌های ما با ازدواج به شخصیت خود قوام می‌دهند و به جایگاه اجتماعی بالاتری می‌رسند اما وقتی در این شرایط قرار نگیرند آن وقت دچار مشکلات روحی و عاطفی می‌شوند.

● نمی‌گذارند سر وقت ازدواج کنیم!
وقتی وزیر رفاه خط فقر را۴۰۰ هزار تومان بداند،آن وقت چطور می‌شود تشکیل خانواده داد؟ دست‌کم ماهی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان برای کرایه خانه گذاشت کنار، لبخند می‌زنید؟ فکر می‌کنید بالاخره ما فهمیدیم که شما چرا تا به حال ازدواج نکرده‌اید؟ بله، عواملی هستند که می‌شوند سنگ پیش پای مردها و نمی‌گذارند، آنها بروند خواستگاری . وقتی مرد‌ها دو سال سربازی بروند، بعد درگیر مسائل اقتصادی شوند آن وقت هوس اینکه بخواهند در خانه کسی را از پاشنه در بیاورند از سرشان می‌افتد. وقتی آنها دیر در خانه‌ها را بزنند به ناچار سن ازدواج دختر‌ها هم بالا می‌رود.

دکتر قرایی‌مقدم می‌گوید عوامل دیگر مثل تحصیلات دانشگاهی می‌تواند عامل تاخیر در ازدواج جوان‌ها باشد البته عامل دیگری که می‌تواند جوانان را سرگرم کند تفریحات دوران مجردی است .

هنوز تشکیل خانواده در ایران مقدس و قابل احترام است. اما با تمام این تفاسیر ازدواج از آن شترهایی است که می‌آید و پشت درخانه همه می‌خوابد ولی بهتر است بگذاریم این شتر سر وقت، میان سن ۱۸ تا ۲۵ سالگی بیاید و پشت در خانه بخوابد، دکتر قرایی‌مقدم با ما هم عقیده نیست که یکی از حسن‌های ازدواج در سن بالا رسیدن به بلوغ فکری و آگاهی است، می‌گوید می‌توان با تربیت صحیح و‌آموزش دختران دبیرستانی در مقاطع تحصیلی آنها را در رسیدن به این مرحله از رشد و کمال هدایت کرد.

به آنها ‌آموزش داد. در سن مناسب که ازدواج کنیم، اختلاف سنی چندانی با بچه‌ها نخواهیم داشت، زبان آنها را می‌دانیم و درگیر فهمیدن معنای شکاف نسلی نمی‌شویم. اما در این میان بد نیست هر از گاهی نگاهی به لب پشت بام بیندازیم، تا همین جا کافی است جلوتر که برویم از آن طرف بام خواهیم افتاد.

عجله‌ای در کار نیست، وقتی آن قدر زود زن خانه یک مرد شویم، بعد همین که یک چشم به هم بزنیم مادر شده‌ایم ، آن وقت ما مادرهای آینده خیلی زودتر از موعد پیر و شکننده می‌شویم و طول عمرمان کوتاه می‌شود.

اما اگر هنوز هم جزو آن دسته هستید که وقتی حرف ازدواج و شوهر می‌شود، پشت چشم نازک می‌کنید؟ بد نیست این چند سطر پایانی را هم بخوانید،به عقیده دکتر قرایی مقدم آنها که تا مرز ۳۵_۳۰ سالگی مجرد می‌مانند باید کمی نگران تولد بچه‌هایی با ناهنجاری‌های سندرم دان و کندذهنی و جسمی باشند و بپذیرند که اختلاف سنی آنها با بچه‌های شان آن قدر زیاد می‌شود که دیگر چندان غیر عادی نیست وقتی بچه‌ها بزرگ شدند توی گلو باد بیندازند، زل بزنند توی چشم‌های آنها و بگویند «حرف ما را نمی‌فهمید، زمان شما که این چیزها نبود، اصلاً شما درک نمی‌کنید!»