"ناباروری" یکی از اختلالات پیچیده است که شیوعی بین 15 تا 20 درصد بین افراد در سنین باروری دارد و بر اساس آمار، از هر پنج زوج ایرانی که در سنین باروری قرار دارند یک زوج نابارور است!

برخی بیماری­ها و مشکلات باعث ایجاد این اختلال می­‌شوند؛ در مطالعات اخیر صورت‌گرفته در دنیا، کمبود "ویتامین دی" می‌تواند بر افزایش ریسک این بیماری­ها و در نتیجه شانس باروری اثرگذار باشد.

ویتامین دی یکی از ویتامین­های محلول در چربی است که 80 تا 90 درصد آن از نور خورشید و مابقی از طریق منابعی چون برخی ماهی­های چرب (سالمون و ساردین)، میگو، روغن جگر ماهی، تخم‌مرغ و به‌میزان کمی از قارچ­های خوراکی به بدن می­‌رسد اما عواملی نظیر  داشتن رنگ پوست تیره، ژنتیک و مواجهه کم با آفتاب و مصرف کم منابع غنی از ویتامین دی باعث بروز کمبود این ویتامین در بدن می‌شود.

علائم کمبود ویتامین D

علائم کمبود ویتامین D با خستگی، ضعف، ریزش مو، عفونت­های مکرر، درد استخوانی، افسردگی و... نمایان می­‌شود؛ کمبود ویتامین دی به حالتی اطلاق می­‌شود که در آن سطح سرمی ویتامین دی کمتر از 20 نانوگرم در میلی‌لیتر باشد و این سطح سرمی با آزمایش خون مشخص می­‌شود.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، فیبروم رحمی، اندومتریوز و نارسایی زودرس تخمدان از شایع‌ترین مشکلات زنان در سنین باروری هستند که با تأثیر بر عملکرد هورمون­ها و اندام­‌های تولید‌مثلی روی قدرت باروری اثر می­‌گذارند؛ مطالعات اخیر به تأثیر ویتامین دی بر این بیماری­‌ها پرداخته­‌اند.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

PCOS شایع‌ترین اختلال غدد درون‌ریز زنان است که شیوع آن در زنان در سن باروری 10‌ــ‌5 درصد است.

PCOS با افزایش ترشح آندروژن از تخمدان و علائمی مانند رشد موهای زائد و مردانه (هیرسوتیسم)، جوش (آکنه) و یا ریزش موی مردانه (آلوپسی)، بی‌نظمی قاعدگی و تخمدان‌های پلی‌کیستیک مشخص می‌شود.

علاوه بر این، مقاومت به انسولین در زنان مبتلا به PCOS رایج است که در نتیجه خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد؛ مطالعات نشان داده کمبود ویتامین دی در زنان مبتلا به این بیماری شایع­تر است و علاوه بر آن مصرف ویتامین دی خطر مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد؛ بنابراین مصرف منابع و مکمل‌های ویتامین دی با تجویز متخصص تغذیه در کاهش خطر ابتلا به این سندرم و دیابت نوع دو توصیه می­‌شود.

فیبروم رحمی

لومیوم رحمی یا فیبروم رحمی شایع­ترین تومور خوش‌خیم لگنی است که شیوع آن در زنان در سنین باروری 25 درصد است؛ برخی مطالعات نشان داده­‌اند غلظت‌های پایین‌تر ویتامین D در زنان مبتلا به این بیماری متداول­تر است و  خطر بروز فیبروم در زنان با کمبود ویتامین دی 4. 2 برابر بیشتر از سایرین است.

آندومتریوز (Endometriosis)

آندومتریوز یک بیماری التهابی وابسته به استروژن و از دیگر بیماری‌های مزمن زنان است که 10ــ5 درصد زنان در سن باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ زنان مبتلا از علائمی مانند دردهای شکمی و لگنی، قاعدگی دردناک، کمردرد و دیسپارونی (درد زیاد به‌هنگام رابطه جنسی) رنج می‌برند.

رعایت رژیم غذایی مناسب، رسیدن به وزن ایده­‌آل و مصرف ویتامین دی می­‌تواند باعث کاهش خطر بروز این بیماری شود اما باید توجه داشت که دوز مصرفی ویتامین دی در این بیماری نباید بیشتر از حد نرمال باشد.

نارسایی زودرس تخمدان

نارسایی زودرس تخمدان اختلالی است که در زنان پیش از 40سالگی دیده می‌شود؛ این افراد ممکن است اصلاً تجربه قاعدگی نداشته باشند یا اگر هم قاعدگی را تجربه کرده‌اند، قبل از سن 40سالگی قاعدگی آنها قطع شده است.

در این بیماری سطح هورمون آنتی‌مولرین (AMH) پایین می­‌آید؛ این هورمون یکی از مهم­ترین شاخص‌های ذخیره­‌ای تخمدان و نشان­‌دهنده­ قدرت باروری زنان است.

مطالعات اخیر نشان داده­‌اند که ویتامین دی در بیان ژن آنتی‌مولرین هورمون (AMH) نقش دارد و بنابراین زنانی که میزان کافی ویتامین دی را مصرف می‌کنند شانس بیشتری برای افزایش ذخایر تخمدانی خود دارند و در نتیجه از قدرت باروری بالاتری برخوردارند.

مطالعات روی موش­های صحرایی نیز ثابت کرده است که ویتامین دی روی میزان تحرک اسپرم­ها و کیفیت مایع منی اثرگذار است.

نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که مصرف خودسرانه و بیش از حد ویتامین دی نیز باعث بروز علائم مسمومیت با این ویتامین می­‌شود و بنابراین تشخیص کمبود این ویتامین و تجویز مکمل و رژیم­های غذایی مناسب هر فرد باید توسط متخصص تغذیه انجام شود.