بلوغ بیش تر اشاره به تغييرات جسمانی در بدن مرد و زن دارد. این دگرگونی با نام بلوغ جسمانی شناخته ميشود . همچنین بلوغ روانی هم اشاره به رشد روانی و شخصیتی فرد دارد.

بلوغ جسمانی معمولاً در زمان نوجوانی اتفاق می افتد. بلوغ روانی دیرتر و بعد از بلوغ جسمانی روی ميدهد . بلوغ اجتماعي مرحله تکاملی بلوغ انسان است که باعث تعيين شخصیت اجتماعي فرد ميشود .

به عبارت ديگر بلوغ جنسی مرحله ای از نمو بدن است که در آن تمام صفت های جنسی فرعی (تناسلی، بدنی، روحی) رشد کامل کرده و پسر یا دختر از این به بعد مرد و زن (از نظر خواص جنسی) نامیده میشوند. گاهی امکان دارد پسران در خواب ارضا شوند که به آن (احتلام) میگویند.

بلوغ جسمی و جنسی در پسران

با آغاز بلوغ پسران و بروز علامت های جسمی و جنسی تغييرات و گذر از زمان بچگی شروع ميشود. نوجوان به پیروی این تغييرات جسمی، با چالش هایی رو به رو ميشود. اطرافیان شاهد علامت های ظاهری و خود نوجوان علاوه بر آن ها به علت آغاز تفکر انتزاعي دچار دغدغه های فراوانی ميشود.

تغييرات شدید در تیپ بدن و اجزای صورت امکان دارد براي نوجوان ازار دهنده باشد. همچنين تغييرات شدید در میل و اندام های جنسی میتواند براي نوجوان مسأله باشد. روش برخورد با این تغييرات نیازمند آگاه بودن از آن هاست. والدین با اگاهی و صبوری در رابطه با نوجوان شان میتوانند به آنها براي گذر از بحران نوجوانی کمک کنند. نوجوان پسر باید بداند این ویژگی ها و تغييرات طبيعي است و لازم است در مواجهه با آنها صبورانه و منطقی برخورد کند.

زمانی که پسران به سن 10 تا 12 سالگی می رسند افزایش هورمون های توليدمثل ، این سیستم را براي عملکرد بزرگ سالی آماده میکند. افزایش ترشح هورمون های جنسی بطور کلی بعنوان آغاز بلوغ شناخته ميشود . نهایتا منجر به آغاز زندگی جنسی بزرگ سالی میشود. اگر نشانه های بلوغ تا 14 سالگی ظاهر نشود، بلوغ دیررس و اگر زودتر از 9 سالگی اتفاق بیافتد بلوغ زودرس تشخیص داده ميشود.

یکی از جنبه های مهم بلوغ پسران، بلوغ جنسی و جسمی است. به علت مقایسه زیاد نشانه های بلوغ پسران در گروه همسالان از اهمیت بالایی براي نوجوان برخوردار است.

بلوغ جنسی در دختران

با آغاز بلوغ ،تغييرات جسمانی و روانی دوران نوجوانی شروع ميشود . بلوغ جنسی دختران تغییراتی را در اندام های جنسی ایجاد ميکند .

دختران بعد از بلوغ جنسی قابلیت توليدمثل پیدا خواهند کرد. با ترشح هورمون های جنسی اندام های جنسی آغاز به رشد کرده و صفت های ثانویه جنسی ظاهر میشوند . این تغييرات ظاهری و درونی چالش هایی را براي دختران بهمراه دارد. در این سنین دختران تمایل به رابطه با جنس مخالف وابسته‌گي احساسی زیاد ميشود . باتوجه به نقش فرهنگ، بلوغ جنسی و تمایلات همراه با آن، نگرانی ها در نوجوان و والدین افزایش می یابد. اگاهی از این تغييرات به خانواده ها کمک ميکند تا در این زمان حساس همراه نوجوان بوده و در این راه وی را یاري دهند.

والدین باید اطلاعات درست و کاملی در خصوص این زمان به نوجوان داده و وی را راهنمايي کنند. اگر والدین به علت کم رویی ، نداشتن اگاهی از چگونگی اموزش مسایل جنسی، ترس از شکستن و از بین رفتن حرمت خانوادگي و عدم آگاهی از زمان مناسب براي آغاز اموزش جنسی از صحبت کردن در مورد این مسایل با نوجوان خود خودداری کنند باعث ميشود فرزند آن ها این اطلاعات را از منبع های ديگر از جمله گروه همسالان، اینترنت و … در حجم وسیع تر و اشتباه کسب کند و وی را با چالش ها و بحران های جنسی، جسمی و روانی روبرو کند.

بدیهی است اموزش مربوط به دوران بلوغ و مسایل جنسی به نوجوان باید به وسیله والد هم جنس داده شود و در صورت نبود یکی از والدین باید از اقوام و نزدیکانی که نوجوان با وی روابط خوبی دارد کمک گرفت.

روش برخورد و آموزش والدین با نوجوانان در دوران بلوغ

والدین به زمان بلوغ باید بعنوان یک دوره با اتفاقات خوب و مثبت نگاه کنند زیرا استعدادها و فکر های نهفته نوجوان بروز پیدا ميکند . این در حالی است که قبلاً نسبت به این مسایل بی توجه و بی تفاوت بوده است. بهتر است والدین با خرید کادو ای به مناسبت بزرگ شدن فرزند خود حس خوبی را در وی ایجاد کنند.

از آنجایی که کنجکاوي های جنسی نوجوان که اما قسمتی از مرحله های طبيعي رشد نوجوان است در فضاهای پنهان و به دور از چشم خانواده ها اتفاق می افتد. در این دوره والدین باید با ظرافت های خاص در مورد مسایل جنسی و اتفاقاتی که براي نوجوان رخ ميدهد صحبت کنند و احکام آن را به نوجوان خود اموزش دهند.

مثلا میتوانند با حرف زدن در مورد غسل جمعه و یادآوری این که دیگر غسل ها مانند جنابت و حیض هم به همین شکل انجام ميشود نوجوان خود را با این مسأله اشنا کنند و یا با دادن توضیحاتی در خصوص بیماري های مقاربتی مانند ایدز و هپاتیت ضمن تکمیل اطلاعات نوجوان در این موارد، آن ها را از رفتارهای خطرناک جنسی و تبعات آن آگاه کنند.

اگر والدین آگاهی کافی در این زمينه نداشتند و یا تمایل داشتند اموزش کامل تر را بصورت غیرمستقیم به نوجوان خود بدهند میتوانند کتاب های مناسب که در مورد بلوغ جنسی وجود دارد را خريداري کرده و به نوجوان خود بدهند.

دیگر نکات در مورد برخورد والدین با نوجوانان در زمان بلوغ

اموزش مسایل جنسی در سنین گوناگون، متفاوت بوده و این آموزش ها به وسیله والدین باید به شکل تدریجی با در نظر گرفتن وضعیت سنی به دور از هر گونه افراط و تفریط به نوجوان داده شود.

بر اساس تحقيقات انجام شده پر کردن اوقات فراغت، رفع بی کاری، ورزش کردن و سوق دادن و هدایت نوجوان به طرف استعدادها و علایقش می تواند بر سلامت جنسی نوجوانان مؤثر باشد. والدین میتوانند با برنامه ريزي هایی در این زمينه بر اساس مهارت و علائق نوجوان خود طی کمک به سلامت جنسی فرزندشان، شرایط پرورش استعداد و توانایی های وی را آماده کنند.

مهارت و توانایی نه گفتن به تقاضای جنسی سایرین یکی ديگر از مهارت هایی است که باید در نوجوان پرورش پیدا کرده تا از اسیب های احتمالی ایمن بماند.

تشخیص بلوغ جنسی زودرس چطور صورت می گیرد؟

درصورتی که بچه شما دختر است و هر کدامیک از علامت های زیر را قبل از سن ۷ تا ۸ سالگی در وی مشاهده نموده اید ، احتمال بلوغ جنسی زودرس را بدهید:

بزرگ شدن سینه ها

رشد موی ناحیه تناسلی یا زیر بغل

رشد سریع قدی یا جهش رشدی

شروع قائدگی یا پریود

ظاهر شدن اکنه و جوش

بویی که از بدن ساطع ميشود و مخصوص دوران بلوغ است.

در پسرها، ظاهر شدن علایم زیر قبل از سن ۹ سالگی، باید شما را به بلوغ جنسی زودرس مشکوک کند:

بزرگ شدن بیضه ها و آلت تناسلی

رشد موی ناحیه تناسلی، زیر بغل یا صورت (ریش و سبیل)

رشد قدی سریع یا جهش رشدی

تغيير کردن تن صدا

ظاهر شدن اکنه و جوش

بوی خاصی که مخصوص دوران بلوغ است.

چنانچه هر کدام از علایم گفته شده را زودتر از بازه سنی ۷ تا ۸ سالگی در دخترها و ۹ سالگی در پسرها، در بچه خود مشاهده کردید، حتماً به یک پزشک مراجعه کنید. تغييرات فیزیکی بلوغ معمولاً از طريق معاینه براي پزشک آشکار میشوند . براي تصديق تشخیص بلوغ جنسی زودرس، پزشک آزمایش خون و ادرار را براي بررسی سطوح بالای هورمون های جنسی، تجويز ميکند . آزمایش اشعه ایکس از مچ دست بچه هم نشان ميدهد که آیا استخوان های وی در حال بزرگ شدن هستند یا خیر.

همچنين آزمایشات تصویر‌برداری و اسکن کردن، مانند سی تی اسکن، ام آر آی و سونوگرافی، به تشخیص علت های خاص بروز بلوغ زودرس، مثل وجود تومور در مغز، تخمدان یا بیضه ها، کمک ميکنند.

آیا میتوان بلوغ زودرس را درمان کرد؟

چنانچه پزشک به بلوغ جنسی زودرس در بچه شما شک کند، شما را براي بررسی بیش تر و درمان، به یک متخصص غدد کودکان ارجاع ميدهد. به محض تشخیص بلوغ زودرس، هدف درمان، شامل متوقف کردن یا حتی معکوس کردن رشد جنسی و توقف رشد استخوان هاست که نهایتا سبب کوتاهی قد میشوند.

بسته به دلیل پیدایش بلوغ جنسی زودرس، دو رویکرد درمانی عمده وجود دارند:

برطرف علل یا درمان بیماري جدّي که سبب این اتفاق شده است، مثل تومور پائین آوردن سطوح بالای هورمون های جنسی با دارو، به منظور متوقف کردن رشد جنس گاهی وقت ها، درمان بیماري میتواند بلوغ جنسی زودرس را متوقف کند. ولی در بیش تر موارد، که هیچ بیماري یا مشکلی در بروز بلوغ زودرس دخیل نیست، درمان، شامل هورمون درمانی براي توقف رشد جنسی است.

هورمون درمانی تائید شده براي بلوغ جنسی زودرس، حاوی داروهایی با نام LHRH analogs است- هورمون هایی مصنوعي که تولید هورمون های جنسی در بدن را مسدود ميکنند. معمولاً بعد از یک سال از آغاز درمان با این داروها، نتیجه چشم گیری در بچه ها مشاهده میشود. این داروها معمولاً ایمن بوده و اصلاً عوارض جانبي بر روی بچه شما ندارند.

با اعمال شیوه های درمانی، میزان سینه ها در دختران کاهش می یابد، یا دست کم رشد آن ها متوقف ميشود. در پسرها، آلت جنسی و بیضه ها ممکن است کوچک شده و به میزان مورد انتظار براي سن آن ها، برسد. رشد قدی هم اهسته شده و به سرعت معمول میرسد. رفتار بچه هم تغيير کرده و به خلق و رفتار همسالانش خود نزديک ميشود .