یاری برای بچه‌داری

نکته‌های کوتاه و کاربردی برای تربیت کودکان

علی صادقی‌سرشت

آداب پاداش دادن

• پاداشِ مناسب، به کودک برای تکرار رفتار درست، انگیزه می‌دهد.
• کارهای درستِ جدید کودک را بلافاصله پاداش دهید.
• به هر رفتار خوب یک امتیاز دهید و بگویید «اگر ده امتیاز بگیری، فلان جایزه پاداش توست».
• با پیشرفت کودک، شرایط دریافت پاداش را سخت‌تر کنید.
• پس از تثبیت رفتار جدید، فاصله میان پاداش‌ها را طولانی و طولانی‌تر کنید تا در نهایت آن رفتار تبدیل به یک عادت شود.
• بهتر است نوع پاداش را بر اساس تمایلات منطقی کودک تنظیم کنید. از کودک بپرسید «اگر بتوانی سه آرزو بکنی،‌ چه می‌خواهی؟»، «اگر به‌اندازه ... پول داشتی، چه می‌کردی؟»
• پاداش‌ها را متنوع کنید تا همیشه جاذبه داشته باشند.
• هرگز به پاداشی که از عهده انجامش برنمی‌آیید قول ندهید.
• خوش‌قول باشید و خیلی زود پاداش وعده داده شده را بدهید.
• دقیقاً به کودک بگویید که برای دریافت پاداش چه باید بکند؛ نگویید «مسئولیت‌پذیر باش!»، بگویید «لطفاً صبح‌ها خودت رختخوابت را جمع کن».

شیوه‌های تنبیه با روش محرومیت

• قبل از اجرای محرومیت به کودک اطلاع دهید که در صورت ادامه رفتار ناپسندش، با محرومیت، تنبیه خواهد شد.
• محروم کردن از دوست‌داشتنی‌ها و علایق مانند اسباب‌بازی موردعلاقه، بازی کردن با دوستان، تماشای تلویزیون، اخراج به مکانی دیگر، ... از روش‌های محرومیت هستند.
• محلی را که برای اخراج کودک در نظر می‌گیرید نباید تاریک یا ترسناک باشد، باید مکان امنی باشد که برای کودک سرگرم‌کننده نبوده و او را از مکان مورد دلخواهش دور کرده باشد.
• مدت‌زمان محرومیت را بر اساس سن کودک تعیین کنید. برخی متخصصان روان‌شناسی کودک می‌نویسند به‌ازای هر سال سنِ کودک، یک دقیقه محرومیت در نظر گرفته شود.
• تایمری روشن کنید و بگویید «هر وقت صدای زنگ‌رو شنیدی، به‌شرطی که تا اون وقت آروم باشی، محرومیت تموم می‌شه.»
• از کودک بخواهید کاری که قبل از انجام مجازات محرومیت باید انجام می‌داد، به پایان برساند. همکاری‌اش را تشویق کنید.
• فقط در موارد لازم تنبیه کنید؛ تکرار زیاد و بی‌مورد تنبیه، آن‌را بی‌اثر می‌کند.

چند نکته مهم درس خواندن

مراحل زیر به کودک کمک می‌کند تا درصد موفقیتش در امتحان بالا برود:

• پیش‌خوانی: از او بخواهید مطالب یک درس را یک‌بار به‌صورت کلی و سریع بخواند. می‌تواند از خواندن مقدمه، تیترهای اصلی و فرعی و خلاصه کمک بگیرد.
• سؤال کردن: قبل از ورود به اصل مطالعه، سؤال‌هایی مرتبط با مطلب طرح کند.
• خواندن: حالا شروع به مطالعه کند و به‌گونه‌ای بخواند که پاسخ سؤال‌هایش را در متن درس‌ها بیابد.
• تفکر: سعی کند با فکر کردن، آنچه را می‌خواند به مطالبی که از قبل یاد گرفته ربط دهد و نکته‌های فرعی را نیز به مطالب اصلی درس ارتباط دهد.
• بسط معنایی: مطالبی را که می‌خواند با عبارتی خودمانی برای خود توضیح دهد.
• از بر خواندن: مطالبی را که لازم است به خاطر بسپارد، ابتدا با صدای بلند و بعد به‌صورت ذهنی، از حفظ بگویید. در این مرحله می‌تواند از نوشتن نیز کمک بگیرد.
• مرور کردن: چند ساعت قبل از امتحان، همه درس را با سرعت بیش‌تری مرور کند.

وقتی کودک به مدرسه نمی‌رود

• برای مدرسه نرفتن شرایط بگذارید؛ برای مثال «اگه تبت بالا بود می‌تونی خونه بمونی.»
• اگر کودک با فریفتن شما در خانه ماند،‌ نگذارید به او خوش بگذرد. برای مثال از سرگرمی‌ها محرومش کنید و غذاهای مناسب بیمار به او بدهید.
• از آن‌چه در مدرسه دوست دارد، باخبر شوید و آن را در زمان‌های مناسب بازگو کنید. برای مثال «سامان امروز نقاشی دارید مگه نه؟»
• با هم‌فکری خود کودک، دلایل دل‌زدگی‌هایش را از مدرسه بفهمید و در رفع آن‌ها بکوشید. می‌توانید مخفیانه و غیرمستقیم از معلم، مسئولان مدرسه و یا دوستان هم‌کلاسی‌اش کمک بگیرید.
• برای سال اولی‌ها:
  • روز تعطیلی به بازدید مدرسه بروید و با ذوق مسائل مدرسه را برایش توضیح دهید.
  • در صورت نیاز از مسئولان مدرسه خواهش کنید که کودک در ابتدای سال مدت کوتاهی مورد حمایت بیش‌تر آن‌ها قرار گیرد.
  • کودک را به برقراری دوستی‌های سالم در مدرسه تشویق کنید.
  • به هر اقدام او درباره مدرسه رفتن امتیاز بدهید و به هر چند امتیاز یک جایزه.