درخواست سرپرست دادسرای ارشاد تهران درباره معرفی هنجارشکنان توسط مردم با برخی مخالفت‌ها همراه بوده در حالیکه در حال حاضر چنین طرحی در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود و همکاری شهروندان با پلیس و سیستم قضایی امری رایج محسوب می‌شود.

در چند هفته اخیر اظهارات محمدمهدی حاج‌محمدی سرپرست دادسرای ارشاد تهران درباره معرفی افراد هنجارشکن توسط مردم با واکنش‌های مختلفی همراه بوده است و علاوه بر کاربران فضای مجازی، برخی از رسانه‌های داخلی و خارجی در مورد رویکرد جدید این نهاد قضایی موضع‌گیری کرده‌اند.

سرپرست دادسرای ارشاد از مردم چه خواست؟

حاج‌محمدی در گفتگویی که چندی پیش با یک خبرگزاری داشته، از شهروندان تهرانی خواسته که به محض مشاهده هرگونه «کشف حجاب در خودرو»، «کشف حجاب یا سرو مشروبات یا برگزاری مراسم مختلط رقص در اماکنی همچون سفره‌خانه، کافه، رستوران، مراکز خرید، باغ تالار و...»، «اطلاع از برگزاری پارتی‌های شبانه یا خانه‌های فساد و فحشا»، «انتشار مطالب خلاف عفت در اینستاگرام و...» موضوع را پس از جمع‌آوری مستندات لازم با ذکر کامل مشخصات محل و زمان وقوع جرم به شماره 09054309484 در پیام‌رسان‌های سروش، ایتا و... ارسال کنند.

این مقام مسئول با بیان اینکه هدف از این اقدام، تسریع در برخورد با هنجارشکنی‌ها با استفاده از ظرفیت مردم و شهروندان دغدغه‌مند است، گفته که این مستندات را شخصاً بررسی و رسیدگی می‌کند و به شهروندان تهرانی اطمینان خاطر داد که گزارشات واصله در سریع‌ترین زمان ممکن رسیدگی و با اعمال مجرمانه برخورد می‌شود.

واکنش‌ها به اقدام دادسرای ارشاد

رسانه‌های بیگانه و ضدانقلاب که همواره به دنبال بهانه‌ای برای حمله به مسئولان قوه قضائیه هستند، پس از انتشار خبر مذکور با انتخاب تیترهای تند، موضع خود را نسبت به اقدام دادسرای ارشاد تهران اعلام کردند؛ بی‌بی‌سی رسانه وابسته به خاندان سلطنتی انگلیس، اقدام دادسرای ارشاد را «دعوت بحث‌برانگیز» خواند و تیتر «مردم بی‌حجابی را گزارش دهند» را برای آن انتخاب کرد؛‌ علاوه بر این، چندین رسانه معاند دیگر مانند همیشه با برگزیدن تیترهای رادیکال، سعی کردند فضای جامعه ایران را به سمت دوقطبی شدن پیش ببرند.

این نکته که رسانه‌های ضدانقلاب و سلطنت‌طلب همزمان با انتشار این خبر، موضعی مخالف بگیرند و به مسئولان قوه قضائیه حمله کنند، حدس سختی نبود اما در این بین برخی چهره‌های سیاسی و رسانه‌های داخلی نیز این موضوع را مورد انتقاد قرار داده‌اند و این اقدام مسئولان قضائی را نادرست خواندند!

مصطفی تاج‌زاده؛ فعال سیاسی اصلاح‌طلب و از محکومان فتنه 88 در توئیتی، درخواست دادسرای ارشاد تهران از مردم را روشی «هرج و مرج‌آفرین» خوانده و مدعی شده در این روش، دست اراذل و اوباش برای ایجاد مزاحمت و اخاذی از بانوان باز می‌شود! استدلال تاج‌زاده برای مخالفت با رویکرد جدید مقامات قضائی عجیب به نظر می‌رسد چراکه سوءاستفاده برخی افراد از سیستم تعبیه‌شده که از قضا خودشان به نوعی هنجارشکن محسوب می‌شوند، امری عادی به نظر می‌رسد.

با استدلال تاج‌زاده، وجود برخی نهادهای امدادی همچون آتش‌نشانی بیهوده است چراکه طبق اعلام مسئولان آن روزانه 4 هزار تماس با شماره 125 آتش نشانی گرفته می‌شود که از این میان تنها 400 تماس مربوط به امدادرسانی است و عملیاتی می‌شود! بنابراین ارسال گزارش هنجارشکنی‌ها، قطعا با ایراداتی همراه خواهد بود و عده‌ای مترصد سوءاستفاده از این مکانیسم هستند اما آیا این روش اگر با بررسی‌های دقیق همراه شود و فرآیند مشخصی برای رسیدگی به گزارشات تعیین شود، سودمند نخواهد بود؟

گزارش تخلفات توسط مردم فقط در ایران است؟

شاید بسیاری گمان کنند که درخواست سرپرست دادسرای ارشاد تهران برای گزارش تخلفات هنجارشکنان اقدامی جدید و نو است و برای نخستین بار اجرا می‌شود اما بد نیست بدانید این روش در بسیاری از کشورهای دیگر نیز در حال حاضر اجرا می‌شود و همکاری شهروندان با پلیس و سیستم قضایی امری رایج به حساب می‌آید.

در سال 2016 براساس یک نظرسنجی مشخص شد، 95 درصد شهروندان آمریکا مایل هستند در صورت مشاهده جرایم و هنجارشکنی‌ها با ارائه و گزارش تصاویر و صدا‌های ضبط شده و سایر مدارکی که در اختیار دارند، به پلیس کمک کنند؛ به گزارش وبسایت «نایس»، مقامات نیویورک در فوریه 2018 اعلام کردند ماهانه 250 هزار شهروند آمریکایی از طریق برنامه خاص اعلام شده، جرایم و تخلفات را برای پلیس ارسال می‌کنند و از زمان راه‌اندازی این برنامه در طول یک سال در این شهر 26.5 میلیون گزارش به پلیس و نهاد‌های مربوطه ارائه شده است.

پلیس کانادا نیز از شهروندان درخواست کرده است تا گزارشات تخلفات رانندگی را با ارسال تصاویر راننده و پلاک خودروی متخلف ارسال کنند و برای برقراری نظم بیشتر با پلیس همکاری کنند؛ در انگلیس نیز نهاد‌های انتظامی و قضایی انگلیس از مردم خواسته‌اند جرایم و جنایات، رفتار‌های ضد اجتماعی و هنجارشکنانه را که بر کیفیت زندگی مردم تاثیر می‌گذارد یا امنیت افراد را به خطر می‌اندازد را به پلیس گزارش دهند.

پلیس انگلیس در تشویق مردم برای همکاری با این نهاد، با معرفی و انتشار نرم‌افزاری با قابلیت نصب بر روی گوشی‌های تلفن همراه، اعلام کرده این برنامه کمک می‌کند تا جرم یا ناهنجاری مدنظر بدون نیاز به حضور در اداره پلیس و توقیف گوشی همراه با سرعت بیشتری مورد بررسی و پیگرد قرار گیرد.

بنابراین این سؤال پیش می‌آید که چرا برخی چهره‌های سیاسی خاص و رسانه‌های خاص داخلی کشورمان که در مواقعی همچون فروریختن ساختمان پلاسکو، روش‌های عجیب و غریبی را درباره اطفا حریق پیشنهاد می‌دادند و مدعی می‌شوند که در کشورهای اروپایی از این روش‌ها استفاده می‌شود، حالا که برای معرفی هنجارشکنان قرار است روشی که سال‌های سال است در کشورهای اروپایی و آمریکا اجرا می‌شود، پیاده شود، خرده می‌گیرند؟

هرچند که روش اتخاذ شده از سوی دادسرای ارشاد تهران خالی از اشکال نیست اما به نظرمی‌رسد با توجه به توسعه روزانه تکنولوژی و دسترسی ساده مردم به شبکه‌های اجتماعی، معرفی هنجارشکنان از این طریق اقدامی اجتناب‌ناپذیر است و در صورت اندیشیدن تدابیر لازم برای فرآیند رسیدگی به گزارش‌های مردمی، می‌توان به کاهش جرائم علی‌الخصوص در فضای مجازی و برخی اماکن امیدوار بود.

برای نمونه فرض کنید در موضوع شهادت طلبه همدانی که توسط یکی از اراذل و اوباش(که از قضا در فضای مجازی فعالیت گسترده‌ای داشت) به وقوع پیوست، اگر یکی از کاربران گزارشات تخلفات وی را به مقامات قضائی ارائه می‌کرد، آن وقت شاید پیش از وقوع قتل، فرد مذکور دستگیر می‌شد و هیچوقت قتلی صورت نمی‌گرفت.

همچنین در سال‌های اخیر شاهد وارد شدن جراحت و حتی قتل برخی از شهروندانی بوده‌ایم که صرفا به تکلیف دینی خود عمل کرده و در کوچه و خیابان اقدام به امر به معروف و نهی از منکر کرده‌اند اما با واکنش‌های شدید هنجارشکنان مواجه بوده‌اند و نمونه آخر آن اتفاقی است که هفته گذشته برای یک خانم آمر به معروف در گیلان رخ داد؛ با وجود این‌ موارد، آیا وجود یک مکانیسم ساده مانند آنچه از سوی دادسرای ارشاد تهران پیشنهاد شده، معقول به نظر نمی‌رسد؟