علائم کم توانی ذهنی کودک

- کارکرد ذهنی پایین تر از حد میانگین جامعه

هوش یا کارکرد ذهنی به قابلیت ذهنی افراد در یادگیری، استدلال کردن، تصمیم گیری، حل مسئله، برنامه ریزی، تفکر انتزاعی، درک انگاره های پیچیده، قضاوت، درک امور زندگی و قابلیت های دیگر این چنینی گفته می شود. هرچه هوش فرد پایین تر باشد توانایی او در قابلیت هایی که گفتیم، مثل یادگیری، کمتر خواهد بود. 

بهره هوشی یا آی کیو با تست های خاصی سنجیده می شود. میانگین نمره بهره هوشی افراد در جهان ۱۰۰ می باشد و بیشتر مردم بهره هوشی ای بین ۸۵ تا ۱۱۵ دارند. افرادی که بهره هوشی بالاتر از این مقدار دارند افراد با هوش برتر و افرادی هم که بهره هوشی شان از این مقدار پایین تر است، افراد دیرآموز ( با بهره هوشی بین ۷۰تا۹۰ ) و کم توان ذهنی ( پایین تر از ۷۰-۷۵ ) شمرده می شوند.به طور کلی شخصی که نمره بهره هوشی اش کمتر از ۷۰-۷۵ باشد کم توان ذهنی یا عقب مانده ذهنی شمرده می‌شود.

- مشکل یا کمبود در رفتارهای سازشی

این رفتار ها در واقع مهارت های لازم برای زندگی روزمره هستند. مثلا لباس پوشیدن، آماده کردن یک وعده غذایی، رفتن به مدرسه یا سر کار، تمیز کردن اتاق یا خانه، حرف زدن موثر با دیگران و هر مهارت دیگری که فرد جهت انطباق پیدا کردن با محیط دور و برش یاد میگیرد و انجام می دهد. از آنجایی که این رفتارها در طی رشد فرد و از دوران کودکی تا بزرگسالی به تکامل میرسند، بسته به سن فرد، رفتارهایی را که سنش اقتضا می کند باید از او انتظار داشته باشیم نه بیشتر!

کودک یا فرد کم توان در انجام این رفتار ها به شکل کارآمد مشکل دارد و کفایت مندی لازم را در انجام این رفتارها از خود نشان نمی دهد. همچنین ممکن است این کودکان رفتارهای نامناسبی هم مثل خودآزاری و پرخاشگری داشته باشند. یا اینکه کنترلشان روی بعضی رفتارهایشان کم باشد و باعث اذیت دیگران شود.

کودکی که حداقل در دو مورد از حیطه های رفتارهای سازشی یا انطباقی محدودیت داشته باشد. این حیطه ها شامل مواردی چون برقراری ارتباط با دیگران، زندگی در منزل، مدیریت خود، کار، مهارت های تحصیلی، تفریح، مهارت های اجتماعی و بین فردی، مراقبت از سلامت و امنیت خود و استفاده از امکانات جامعه می باشند.

- مشکلات حرکتی

ثابت شده است که هوش، اثر مستقیم بر مهارت های حرکتی دارد. معمولاً اگر کودک باهوشی که دچار نقص عضو یا مشکلات عضلانی و اسکلتی نباشند، از نظر حرکتی مخصوصا حرکت های ظریف دست، ماهرانه‌تر از کودکان کند ذهن عمل می کند.

اکثر کودکان کم‌توان ذهنی مشکل تاخیر در حرکت یا خامی حرکات دارند یعنی این کودکان، دیرتر از کودکان طبیعی گردن می‌گیرند، دیرتر می نشینند و راه می‌روند و در انجام سایر مهارت‌های حرکتی بسیار بی‌دقت عمل می‌کنند. یکی از علت‌های این تاخیر حرکتی، عدم درک درست مغز از وضعیت‌های بدنی است یعنی چون کودک از نظر درکی ،ضعیف است، به خوبی نمی‌تواند مهارت‌ها را تقلید کند و یاد بگیرد.

- مشکلات گفتاری

گریه کردن نوزاد و صداهایی که با دهانش تولید می‌کند، مقدمه صحبت کردن اوست و رابطه مستقیمی با هوش و درک کودک دارد. همانطور که در طبقه بندی کودکان کم‌توان ذهنی گفته شد، هرچه سطح هوشی کودک پایین تر باشد، توان درک صحبتهای دیگران و بیان خواسته هایش کمتر می‌شود. کودکانی که زودتر سخن گفتن را شروع می‌کنند، دامنه لغات زیادی دارند، زیبا و درست صحبت می‌کنند، معمولاً از هوش بالاتری برخوردارند. البته در این موارد باید عوامل دیگر همچون محیط، آموزش و... را مورد توجه قرار داد.

- اختلالات حسی

بدن ما از طریق پنج حس اصلی یعنی لامسه،حس بویایی، شنوایی، بینایی و چشایی با محیط بیرون ارتباط برقرار می‌کند. تحریکات خارجی را از طریق گیرنده‌های مخصوص هر یک از این حس‌ها که در پوست، بینی، چشم و زبان است، دریافت می‌کند. این اطلاعات را به مراکزی که در مغز برای تفسیر هر یک از آنها وجود دارد می‌فرستد و پاسخ مناسب را می‌دهد. این پاسخ میزان درک ما را از تحریک نشان می‌دهد.

اگر هر یک از این مراکز در حواس درمغز به درستی کار نکند ،با وجود سالم بودن چشم،گوش، پوست، زبان و بینی فرد نمی تواند عکس العمل و پاسخ رفتاری و حرکتی درستی به نور،صدا،لمس،مزه و بو بدهد. این اختلالات در کودکان کم‌توان ذهنی بسیار شایع است.

اختلال یادگیری را با کند ذهنی اشتباه نگیرید!

در زمینه اختلالات یادگیری، عوامل ژنتیکی، زیستی، رشدی و محیطی دخیل است. متخصصان درمان اختلالات یادگیری حرکت و مهارت های حرکتی را پایه و اساس یادگیری می دانند. والدین به محض اطلاع از این مشکل در کودک خود پس از مشورت با معلم برای تشخیص دقیق تر و آگاهی بیشتر از ماهیت شکل کودک خود باید به متخصصان مراجعه کنند، با پرهیز از مقایسه کودک با دیگر کودکان، به کار نگرفتن روش های غیر علمی و سنتی می توان کودک را در کاهش مشکلات یادگیری و بهبود سریع تر و افزایش عملکرد وی یاری کرد.