دانشمندان به ارتباط بین داروهای آنتی ‌کولینرژیک و افزایش خطر ابتلا به زوال عقل پی برده‌اند. در حال حاضر تحقیقات جدید نشان می‌دهد که این داروها می‌توانند خطر ابتلا به زوال عقل را تا 50 درصد افزایش دهند.

احتمال ابتلا به زوال عقل، با مصرف بلندمدت برخی داروها بیشتر می‌شود. دسته‌ای از داروها به نام آنتی‌کولینرژیک‌ها وجود دارند که برای درمان طیفی از بیماری‌ها از افسردگی گرفته تا مشکلات مثانه به کار می‌روند. داروی ضدافسردگی پاکسیل، یکی از داروهای طبقه‌ی آنتی‌کولینرژیک‌هاست که مطالعه‌ای جدید نشان داده، در اثر مصرف بلندمدت می‌توانند ریسک زوال عقل یا دمانس را افزایش بدهند.

این پژوهش نشان داده افرادی که سال‌های متمادی و طولانی از داروهای آنتی‌کولینرژیک استفاده می‌کنند با افزایش سن بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر هستند. البته این فرضیه‌ی جدیدی در مورد این دسته از داروها که برای درمان بیماری‌هایی چون افسردگی و بی‌اختیاری ادرار و صرع به کار می‌روند نیست؛ اما مطالعه‌ای که اخیراً انجام شده، بزرگ و گسترده است و کاربرد این داروها را به طور دقیق‌تر و جزئی‌تر و طی مدت طولانی‌تری از زمان، تجزیه و تحلیل کرده است.

از چه داروهایی صحبت می‌کنیم؟

داروهای آنتی‌کولینرژیک شامل داروی ضدروان‌پریشی کلوزاپین، داریفناسین که دارویی برای درمان بی‌اختیاری ادرار است، داروی ضد تهوع اسکوپولامین، ایپراتروپیوم که دارویی برای درمان برونشیت مزمن است، تیزانیدین که شل کننده‌ی عضلانی است، آنتی‌هیستامین‌هایی مانند دیفن هیدرامین و داروهای ضدافسردگی مانند پاروکستین است.

این داروها با مهار یک ماده‌ی شیمیایی به نام استیل کولین که یک فرارسان عصبی بوده و در بسیاری از عملکردهای سیستم عصبی از جمله حرکات عضلانی، ضربان قلب، گشاد کردن رگ‌های خونی، عملکردهای تنفسی و انقباضات عضلانی در معده طی گوارش نقش دارد، عمل می‌کنند. در مغز، انتقال‌دهنده عصبی استیل کولین در یادگیری و حافظه دخیل است، به همین دلیل است که سردرگمی و مشکلات حافظه از عوارض جانبی رایج بسیاری از داروهای آنتی‌کولینرژیک است.
احتمال اینکه این داروها برای افراد بزرگسال تجویز شوند بیشتر است، زیرا این افراد معمولاً بیشتر دچار مشکلاتی در سلامتی‌شان می‌شوند. برخی از کارشناسان می‌گویند افراد با افزایش سن، استیل کولین کمتری ترشح می‌کنند و داروهایی که این فرارسان عصبی را مهار می‌کنند می‌توانند تأثیر قوی‌تری بر افراد سنین بالا داشته باشند.

نتایج تحقیقات پیشین چه بوده است؟

سایر مطالعات نیز نشان داده بودند که استفاده‌ی بلندمدت از برخی داروهای آنتی‌کولینرژیک ممکن است ریسک زوال عقل در افراد سالمند را افزایش بدهد. مثلاً مطالعه‌ای در سال 2015 دریافت افراد بالای 65 سال که این داروها را به مدت سه سال یا بیشتر مصرف می‌کنند، نسبت به آن‌هایی که این داروها را به مدت سه ماه یا کمتر مصرف می‌کنند، 54 درصد بیشتر ممکن است دچار زوال عقل شوند.
پژوهشی در سال 2014 نیز نشان داده بود اختلال حواس و سایر علائم افت ادراک و شناخت، با مصرف داروهای آنتی کولینرژیک در برخی از افراد شدت می‌گیرد.
 

مطالعه‌ی جدید چگونه انجام شد؟

دانشمندان، داروهای آنتی‌کولینرژیک ِ تجویز شده برای تقریباً 285000 فرد 55 سال به بالا را مورد بررسی قرار دادند. حدوداً 59000 نفر از آن‌ها دچار زوال عقل بودند. این اطلاعات از سوابق پزشکی ثبت شده از 1500 مرکز پزشکی و درمانی گرفته شد.

محققان، شرح حال بیمارانی که زوال عقل در موردشان تشخیص داده شده بود بررسی کرده و داروهایی را که به مدت 11 سال تا یک سال قبل از تشخیص زوال عقل مصرف می‌کردند آزمایش کردند. آن‌ها شرایط این افراد و داروهایشان را با شرایط افرادی که زوال عقل نداشتند مورد مقایسه قرار دادند و دریافتند 56 داروی آنتی‌کولینرژیک وجود داشتند که برای این افراد تجویز شده بود و در دوزهای مختلف و مدت زمان‌های گوناگون مصرف می‌شده است. فاکتورهایی مانند شاخص توده بدنی، سیگار کشیدن، مصرف الکل و سایر وضعیت‌های پزشکی و مصرف داروهای دیگر نیز در این تحقیق لحاظ شده بود.
این پژوهشگران دریافتند ریسک زوال عقل در افرادی که به مدت تقریباً سه سال در عرض ده سال گذشته، از یک داروی آنتی‌کولینرژیک قوی به طور روزانه استفاده می‌کردند، 50 درصد افزایش یافته بود. این ارتباط در مورد داروهای ضدافسردگی، داروهای مثانه، داروهای ضد روان‌پریشی و داروهای صرع قوی‌تر بوده است.
محققان دریافتند مصرف داروهای آنتی‌هیستامین، داروهای درمان برونشیت، داروهای شل کننده‌ی عضلانی و یا داروهایی که برای اسپاسم‌های معده یا آریتمی قلب تجویز می‌شوند ارتباطی با افزایش ریسک زوال عقل نداشتند.
ارتباط میان داروهای آنتی‌کولینرژیک با زوال عقل در افراد زیر 80 سال و افرادی که زوال عقل عروقی (دمانس عروقی) داشتند، در مقایسه با افرادی که دچار آلزایمر شده بودند، قوی‌تر بوده است.

تحقیقات قبلی نیز نشان می‌دهد که مصرف طولانی‌مدت داروهای آنتی‌کولینرژیک خطر ابتلا به زوال عقل را حتی تا 20 سال بعد هم افزایش می‌دهد.
 

محدودیت‌های این تحقیق چه بوده است؟

یکی از نکات مهمی که در این پژوهش باید به آن توجه داشت این است که این مطالعه، شهودی است. یعنی راهی وجود ندارد که بتوان فهمید آیا داروی مصرفی، نقش مستقیم بر زوال عقل دارد یا نه. چیزی که این پژوهش نشان داده این است که ریسک ابتلا به زوال عقل در افرادی که برخی از داروهای آنتی‌کولینرژیک را مصرف می‌کنند بالاتر است. به گفته‌ی دانشمندان این احتمال هم وجود دارد که برخی شرایط مانند افسردگی، زمینه‌سازی برای افت ادراک باشند. مثلاً ممکن است بعضی افراد که داروهای ضدافسردگی مصرف می‌کنند بابت چیزی تحت درمان باشند که در واقع از علائم اولیه‌ی زوال عقل است، بنابراین این افسردگی است که احتمال زوال عقل را در این افراد افزایش می‌دهد، نه دارویی که برای درمان مصرف می‌کنند.
 

چه باید کرد اگر مجبور به استفاده از داروهای آنتی‌کولینرژیک هستید؟

در نظر داشته باشید آنچه در بالا گفته شد معنایش این نیست که اگر شما از داروهای آنتی‌کولینرژیک استفاده کنید، احتمال این که دچار زوال عقل شوید 50 درصد است بلکه منظور این است که اگر احتمال ابتلا به این عارضه در شما 20 درصد باشد، با مصرف این داروها این احتمال به 30 درصد افزایش پیدا می‌کند. در مقایسه، سیگار کشیدن و بی‌تحرکی، خطر ابتلا به زوال عقل را 40 تا 60 درصد افزایش می‌دهند.
هنوز کاملاً ثابت نشده اما این احتمال وجود دارد که برخی از داروهای آنتی‌کولینرژیک، احتمال زوال عقل را بالا ببرند. پس اگر لازم است بابت بیماری یا عارضه‌ای که دارید، در بلندمدت از این داروها استفاده کنید، با پزشکتان در مورد سایر گزینه‌های دارویی که در طبقه‌ی آنتی‌کولینرژیک‌ها قرار نمی‌گیرند صحبت کنید، مثلاً داروی پروزاک و سلکسا برای درمان افسردگی. در خیلی از موارد دیگر هم جایگزین‌های دیگری وجود دارند.