11 - وقت گذاری برای همسر و خانواده

اشتغال و کار بیرون از منزل برای مرد یک امر ضروری، لازم، نیکو و مورد پسند است؛ در عین حال، وضع باید به گونه‌ای باشد که مرد ساعاتی را در خانه و در جمع صمیمی همسر و فرزندان حضور داشته باشد. مثلاً به غیر از ساعات شبانه روز که مقداری را در اختیار آنان می‌گذارد، روزهای تعطیل آخر هفته و نیز تعطیلات سالانه را با آنها بگذراند. اگر به گردش و تفریحی برای رفع خستگی می‌رود، آن‌ها را فراموش نکند.

گذراندن اوقات فراغت در کنار همسر و فرزندان سبب به وجود آمدن تفاهم و صمیمیت، انس و الفت، عشق و محبت بین اعضای خانواده می‌شود و مهمتر این که شوهر از مسائل خانواده (کمبودها و کاستی‌ها و دیگر مشکلات احتمالی اطلاع پیدا می‌کند و زمام اختیارو کنترل خانواده همچنان در دست اوست. از درس و بحث فرزندان و و نیازهای آنها اطلاع پیدا می‌کند و زمینه رشد و شکوفایی استعدادها لا و ارتقاء علمی ایشان را فراهم می‌نماید و فرزندان نیز اعتماد بیشتری را نسبت به پدر خود پیدا می‌کنند و با همه وجود به او مهر و عشق ای می‌ورزند و مطمئن هستند که او در همه لحظات یار و یاور و غمخوار که آن‌ها می‌باشد. و اما متأسفانه مشاهده می‌شود چه بسیار خانواده‌هایی که شوهر در آن فقط اسمی دارد و نقش او تنها تهیه غذا و لباس برای اهل خانه د است. و چه بسیار خانواده‌هایی که در اثر غفلت و سهل انگاری مرد و خانواده، زن و یا فرزندان دچار مشکلات فراوان، گمراهی‌ها،

انحرافات اخلاقی، اعتیاد و... شده‌اند که اگر شوهر (پدر) قبلاً مقداری از وقت خود را صرف آنها کرده بود، هرگز چنین وضعی پیش نمی‌آمد.(1)

بنابراین بسیار نیکو و بجاست که شوهر، هر گاه به منزل وارد می‌شود، پس از سلام و احوالپرسی گرم و صمیمی، چند لحظه‌ای از وقت خود را در اختیار اعضای خانواده بگذارد و با آنها مشغول به تناول چای، شربت، میوه و غذا شود و پس از گفتگوی صمیمانه خانوادگی، به سایر فعالیتهای خصوصی خود از قبیل: مطالعه روزنامه، مجلات، کتب علمی و حسابرسی‌های تجاری و ... بپردازد.

۱۲ - هدیه و سوغات سفر

یکی از سنت‌های اسلامی، هدیه دادن است. هدیه موجب خوشحالی و صفا و صمیمیت می‌شود.

شکی نیست که هدیه دادن به همسر، آن هم از سر صدق و صفای دل و برای ابراز سپاس از نعمت خداوندی و به نشانه محبت و مودت، از بارزترین مصادیق احسان و نیکی، به خصوص در میان همسران است.

هدیه، تلخی‌ها را شیرین می‌کند، خارها را گل می‌کند، بنیان خانواده را استحکام می‌بخشد و نور شادمانی و امید را در دل‌ها می‌کارد.

هدیه دادن دل‌ها را به هم نزدیک می‌کند، کینه‌ها را می‌زداید و رفتارهای مطلوب را در هدیه دهنده و هدیه گیرنده مضاعف می‌کند.

پیامبر بزرگ اسلام می‌فرمایند:

«هر گاه مردی به سفر رود، هنگامی که نزد خانواده‌اش می‌آید، باید (به اندازه‌ای که توانایی دارد) هدیه و چیز تازه و مطبوعی برای آنها بیاورد...»

بنابراین هر گاه مردی از سفر می‌آید و سوغاتی را به عنوان «هدیه» برای همسر خود می‌آورد، به او نشان می‌دهد که من حتی در سفر به فکر تو بوده و دوستدار، غمخوار، یار و یاور تو هستم و همیشه و در همه جا به یاد تو می‌باشم. زن نیز از این برخورد شایسته شوهر احساس خوشحالی و سرور می‌کند و کانون گرم خانواده مملو از عطر محبت، عشق، نشاط، شادابی و لذت معنوی می‌شود.

۱۳ - تعاون و همکاری در امور خانواده

یکی از عوامل شادابی و تکامل خانواده‌ها تعیین حدود مسؤولیت افراد در خانواده است. با تقسیم کار، عدالت اجتماعی در محیط کوچک خانواده سعادت می‌آفریند و زن را از دخالت در اموری که سزاوار او نیست باز می‌دارد.

 امام باقر می فرمایند:

حضرت فاطمه غایگاه کارهای منزل را با حضرت علی علی اینگونه تقسیم کرد که: خمیر کردن آرد، نان پختن، تمیز کردن و جارو زدن خانه به عهده فاطمه علی باشد و کارهای بیرون منزل از قبیل: جمع آوری هیزم و تهیه مواد اولیه غذایی و... را علی ما انجام دهد.»(2)

امام صادق می‌فرمایند:

این تقسیم کار با رهنمود رسول خدا یا انجام گرفت. آنگاه که رسول خدا فرمود: کارهای داخل منزل را فاطمه غلی و کارهای بیرون منزل را علی عالا انجام دهد.»(3)

درست است که کارهای خانه داری بر عهده زنهاست و در این باره حرفی ندارند، لیکن باید توجه داشت که اداره یک منزل کار آسانی نیست.

یک بانوی خانه دار اگر شبانه روز را هم در منزل کار کند، باز هم مقداری از کارها لنگ می‌ماند. خصوصاً در مواقع غیر عادی مانند: مهمان داری.

شوهر عاقل و مهربان وقتی وارد منزل می‌شود، همسر خود را درک می‌کند و می‌داند که کارهای او بسیار بوده و خسته می‌باشد، لذا مقتضای محبت و صفای خانوادگی این است که در چنین مواقع به یاری همسرش بشتابد و هر کاری که از عهده‌اش ساخته است انجام

دهد.

سیره عملی پیامبر اکرم، امام علی آلن و سایر ائمه اطهار علی اینگونه بوده که در امور خانه داری به همسرانشان کمک می‌کردند.

رسول خدا به خانه علی وارد شد. او و فاطمه را دید که با کمک یکدیگر با آسیاب دستی آرد می‌کنند. پیامبر فرمود: کدام یک خسته‌ترید؟ علی عرض کرد: فاطمه خسته‌تر است. پیامبر این به او فرمود: برخیز دختر جان. فاطمه برخاست و پیامبر به جای او نشست و علی را در آرد کردن کمک کرد.» (4)

از این داستان کوتاه و مختصر درس‌ها و زیبایی‌های بسیار زیادی برداشت می‌شود که خود بهترین الگوی عملی برای ما مسلمانان و محبان اهل بیت عصمت و طهارت بالا می‌باشد و به طور اجمال به برخی از آنها اشاره می‌شود:

 ۱- پیامبر اکرم با همه گرفتاری‌ها و کارهای مشکلی که دارد مانند: تحمل وحی، تبلیغ معارف الهی، تعلیم و تربیت امت، رهبری اجتماع، جهاد و ...، صله رحم و خبرگیری از دختر نازنین و داماد گرامی‌اش را فراموش نمی‌کند.

2- تشریف فرمایی رسول اکرم بدون خبر قبلی و تشریفات است.

۳ ۔ حضور مبارک حضرت برای کمک به دختر عزیز و داماد ارجمند است؛ نه برای جانبداری یکی از آنها.

۴- بزرگان دین اسلام نان خود را با دست خود تهیه می‌کنند.

5-امام علی علی و حضرت زهرا برای ورود رسول خدا تشریفاتی قائل نمی‌شوند و به کار خود مشغولند تا صفا و صمیمیت بین آن بزرگواران خدشه دار نشود.

6- امام علی که کارهای بیرون خانه را به عهده گرفته است گاهی هم به کارهای درون خانه می‌پردازد و به همسر مهربانش کمک می‌کند.

 ۷- پیامبر اکرم در مرحله اول به فاطمه نمی‌فرماید تو خسته‌ای برخیز تا من به جایت بنشینم، بلکه سؤال می‌فرمایند: کدام یک خسته‌تر هستید؟ تا عدالت و تساوی را رعایت کرده باشد و صفای زن و شوهر را باقی گذاشته باشد و خود را حمایت کننده دخترش نشان نمی‌دهد.

۸-امیر خوبان علی چه زیبا و لطیف پاسخ پیامبر اکرم را دادند. پیش از آن که خانم فاطمه‌ای بفرماید «من خسته‌ام»، علی مهربان می‌فرماید: «فاطمه خسته‌تر است».

آری! درود و رحمت بیکران خدا بر رهبران و بزرگانی که با گفتار و رفتار چند لحظه‌ای خود، به میلیونها خانواده از امت خویش، برای همیشه تاریخ، درس محبت، عشق، ایثار، عدالت، انسانیت و شرافت می‌دهند. و درود خدا بر شما خانواده‌های متدین و نیک اندیشی که حقیقتاً و با همه وجود پیروان صدیق این مکتبید.

۱۴ - قدردانی و سپاس از همسر

احساس قدردانی و حق شناسی و تشکر از زحمات و رفتارهای مطلوب همسر، نشانه رفتار محبت آمیز شوهر نسبت به اوست.

همسر شما در منزل مشغول کارهای گوناگون بوده، مشغول نظافت و شستشو و امور تربیت و نگهداری فرزندان بوده، غذا تهیه کرده و زندگی را با زحمات فراوان شیرین و آماده پذیرایی از شوهر نموده است، وقتی شوهر به خانه بازگشت، وظیفه دارد از زحمات شایسته همسر خود تقدیر و تشکر نماید.

چه نیکوست که مرد با چهره‌ای خندان و متبسم وارد منزل شود. بگذارد تبسم بر لبانش جاری شود، با قیافه‌ای آرام و متین و شاداب با همسر و فرزندان برخورد نماید. از زحمات و تلاش‌های زن قدردانی کند.

بنابراین شما می‌توانید با یک جمله ستایش آمیز»، مهارت‌های ساده و عادی همسر خود را توسعه دهید و از او یک نابغه بسازید.

روان شناسان می گویند: ((کودکان آیینه تمام نمای رفتار و کردار والدینند.)) مثلاً وقتی شوهر کنار سفره، از آشپزی و زحمات همسر خود قدردانی می‌کند و به او می‌گوید: «عجب غذای لذیذی پخته‌ای، دست شما درد نکند و..»، فرزندان نیز همین روش تقدیر و تشکر و احترام به مادر را یاد می‌گیرند، چون ادب را نمی‌توان با پند و نصیحت به دیگران آموخت، بلکه باید با عمل نشان داد.

۱۵- رفت و آمد فامیلی

صله رحم و دیدار والدین و خویشاوندان و آشنایان، یکی از سنت‌های بسیار نیکو و دستورهای مؤکد اسلام است که هر انسانی وظیفه دارد به آن عمل کند و قطع رحم از گناهان کبیره می‌باشد. پیامبر اسلام می‌فرمایند:

((به امتم سفارش می‌کنم، چه آنهایی که حاضرند و چه آنهایی که غایبند، تا روز قیامت صله رحم کنند، اگر چه فاصله میان آنها یکسال راه باشد. صله رحم جزء دین است.))(5)

و در جای دیگر می‌فرمایند:

((با خویشاوندان پیوند داشته باشید، اگر چه تنها با سلام کردن باشد.))(6)   

و امام باقر می‌فرمایند:

((صله رحم، اعمال را پاک و اموال را با برکت و بلاها را دفع و حساب قیامت را آسان می‌کند و اجل را به تأخیر می‌اندازد.))(7)

با توجه به ضرورت و اهمیت صله رحم در کلام نورانی معصومین، از دختر خانمی که از لحظه تولد تا جوانی نزد والدین و اعضای خانواده خود بزرگ شده و با آنها انس و الفت پیدا نموده، نمی‌توان انتظار داشت که با انتخاب همسر و زندگی مشترک، پدر و مادر خود را و آن همه خاطرات شیرین با اعضای خانواده را فراموش کند. بلکه شوهر فهیم و مهربان، طوری با همسر خود رفتار می‌کند که او «با هم بودن» را «با هر چیز دیگری» معاوضه نمی‌کند و اگر چند لحظه‌ای برای صله رحم و دیدار والدینش برود، می‌خواهد که هر چه زودتر به زندگی مستقل خود و در جوار شوهر برگردد. اما دو زوج جوان باید دقت داشته باشند که به هر چقدر با هم رابطه حسنه‌ای داشته باشند. وظیفه دارند که با فامیل یکدیگر رفت و آمد متعادلی داشته باشند و از تجربه‌ها و راهنمایی‌های آگاهانه و دلسوزانه آنها استفاده نمایند.

۱۶ - مراقبت از حجاب و عفت زن

وظیفه مرد است که مواظب حجاب و پوشش همسرش باشد که او حد و حدود شرعی و اخلاقی را حفظ کند و با آرایش و لباس‌های زینت از خانه بیرون نرود، زیرا این کار هم گناهی است کبیره و هم اینکه به ضرر خود زن، شوهر، خانواده و کل اجتماع می‌باشد و.....

حفظ گل

 زن بسان گل بود در باغ و گلزار جهان / مرد او اندر مثل باشد چو مرد

باغبان باغبان باید که دیواری کشد بر دور باغ / تا گلش ایمن شود از دستبرد این و آن

مرد هم باید بپوشاند به زن زیب حجاب / گر همی خواهد گلش همواره در امن و امان

ورنه می‌باید ببیند او به چشم خویشتن / غنچهٔ ناموس خود را در کف بیگانگان

۱۷ ۔ معاشقه و زناشویی

پیمان ازدواج از یک سو راستی، وفاداری، صفا، سازش، گذشت، فداکاری و احترام متقابل و از سوی دیگر «پیمان عشق و زناشویی» است. روابط زناشویی همسر با زن، نشانه عمیق تمایل مرد نسبت به همسرش و وسیله‌ای برای تکمیل این مودت است.

پی نوشت:

١. وسایل الشیعه، ج ۸، ص ۳۳۸.

2. نهج الحياة، محمد دشتی، ص ۱۸۰.

3.همان.

4. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۵۰.

5.سفينة البحار، ج ۱، ص ۲.

6.همان.

7. همان.