عوامل محبت در احادیث اسلامى

۱. ایمان محور محبت
من احب لله و ابغض لله و اعطى لله فهو ممن کمل ایمانه

امام صادق علیه السلام فرمود:
هر کس به خاطر خدا دوست بدارد و به خاطر خدا دشمن بدارد و به خاطر خدا عطا کند، از کسانى است که ایمانش کامل شده است.

امام باقر علیه السلام فرمود:
اگر خواستى بدانى در تو خیرى هست، به دلت نگاه کن، اگر اهل طاعت خدا، فرمانبرداران را دوست دارد و از اهل معصیت خدا بدش مى آید، در تو خیرى هست و خداوند تو را دوست دارد و اگر از اهل اطاعت بدش ‍ مى آید و از اهل معصیت خشنود است، در تو خیرى نیست و خداوند از تو ناخوشنود است و (بدان) که هر کسى با دوست خود خواهد بود (یعنى در قیامت دوست با دوست است)؛ و فرمود: هر کسى که معیار محبت و دشمنى او دین نباشد دین ندارد.

۲. محبت، محبت مى آورد
بالتودد تتاءکد المحبة

حضرت على علیه السلام فرمود:

با دوستى، محبت محکم مى شود، یعنى براى پیدا کردن دوست، دوست کردن همسر و دیگران از خودتان شروع کنید، سعى کنید دوستى کنید تا او هم با شما دوست شود.

۳. توجه و حضور قلب به خدا
امام صادق علیه السلام فرمود:

هر که در نماز، دل به خدا دهد، خداوند رو به او کند، دلهاى مومنین را هم به دوستى با او مى گرداند، بعد از آنکه خدا او را دوست مى دارد.

۴. احسان و نیکى محبت مى آورد

بالاحسان تملک القلوب

حضرت على علیه السلام فرمود:

با احسان و خدمت، دل‌ها را مى شود مالک شد؛ و در حدیث دیگرى فرمود: با احسان و نیکى مى شود افراد را خرید و بنده کرد.

آرى فطرت و سرشت انسان به گونه اى است که وقتى به او احسان شود، مجذوب مى شود و انس مى گیرد.

۵. سلام کنید و محبت ایجاد نمائید
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
سوگند به نام آنکه جانم دست اوست، به بهشت وارد نمى شوید تا ایمان بیاورید و ایمان نمى آورید تا با یکدیگر دوست باشید، آیا نمى خواهید شما را به کارى راهنمایى کنم که اگر انجام دهید، با هم دوست شوید؟ (براى ایجاد محبت) به یکدیگر آشکارا سلام کنید؛ و حضرت على علیه السلام فرمود: زبانت را به سخن ملایم و سلام کردن عادت بده تا دوستانت زیاد شوند و دشمنانت اندک گردد.

۶. اظهار محبت، محبت مى آورد
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم مى فرماید:
مرد وقتى به زنش بگوید دوستت دارم، این سخن هرگز از دل او بیرون نمى رود.

مردى به امام باقر علیه السلام عرض کرد: من فلانى را دوست دارم، حضرت فرمود: او را از این دوستى آگاه کن، که براى دوام دوستى موثرتر و در الفت بهتر است.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
وقتى کسى را دوست مى دارید محبت خویش را اظهار کنید، اظهار محبت صلح و صفا به وجود مى آورد و شما را به هم نزدیک مى سازد.

۷. صورت گشاده و خندان
حسن البشر اول العطاء و اسهل السخاء

حضرت على علیه السلام مى فرماید:

رخسار نیکو اولین هدیه و راحت‌ترین بخشش است؛ و فرمود: صورت گشاده و باز تو، اول نیکى توست و دلالت بر بزرگوارى تو مى کند؛ و فرمود: صورت باز آتش دشمنى را خاموش مى کند؛ و باز فرمود: صورت باز و گشاده ریسمان محبت است و فرمود: کار نیک و صورت باز، محبت مى آورد و انسان را به بهشت مى رساند؛ و فرمود: صورت گشاده، روش هر آزاده است.

۸. خوش آمد گوئى و محبت
حضرت على علیه السلام فرمود:
روى باز و گشاده و بخشش و نیکى و خوش آمد گفتن، موجب دوستى مردم است.

۹. دست دادن، محبت مى آورد
تصافحوا فان المصافحة تزید فى المودة

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:

به یکدیگر دست بدهید که محبت را زیاد مى کند.

حضرت امام صادق علیه السلام فرمود:
به یکدیگر دست بدهید که کینه را از بین مى برد.

۱۰. هدیه دادن دوستى آفرین است
تهادوا تحابوا

امام صادق علیه السلام فرمود:

به یکدیگر هدیه دهید، تا دوست هم شوید، چرا که هدیه کینه را از بین مى برد.

حضرت على علیه السلام فرمود:
هدیه محبت مى آورد، و فرمود: هیچ چیز مثل هدیه، فرمانروا را ملایم و خشم را بیرون و رانده شده را متمایل و کارهاى سخت را آسان و بدی‌ها را دور نمى کند.

نکته مهم در هدیه و اهمیت آن به اظهار محبت و دوستى است، نه ارزش ‍ مادى آن، بنابراین در هدیه توقعات را کنار بگذارید و ارزش واقعى آن را در نظر بگیرید تا دوستان شما و خود شما بتوانید همواره به یکدیگر هدیه اى هر چند اندک به نشان دوستى تقدیم کنید، متأسفانه این ابراز دوستى، در نزد بعضى به خاطر توقعات نابجا تبدیل به وسیله کدورت مى شود و بجاى تشکر و دریافت پیام هدیه، به خاطر مسائل مادى از یکدیگر دلخور مى شوند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

محبوب‌ترین برادرانم، کسى است که عیب هاى مرا به من هدیه دهد. 

حضرت على علیه السلام فرمود:

چه خوب هدیه اى است، موعظه.

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
هیچ مسلمانى براى برادرش، هدیه اى بهتر از سخن حکیمانه که یا هدایتش را زیاد کند، یا از هلاکت دورش کند، نداده است.

۱۱. معاشرت نیکو
حسن العشرة تستدیم المودة

حضرت على علیه السلام فرمود:

معاشرت نیکو، دوستى را دوام مى بخشد.
البته تأثیر معاشرت نیکو و رعایت اخلاق در خانواده و برخورد دوستانه، مسأله اى کاملا روشن است.

۱۲. خوش اخلاق باشید
حسن الخلق یورث المحبة

حضرت على علیه السلام فرمود: خوش اخلاق بودن دوستى مى آورد؛ و فرمود: سه چیز محبت مى آورد، خوش اخلاقى، ملایمت نیکو و تواضع.

۱۳. ملایمت و نرم خوئى
بالرفق و التودد یحببک القلوب

امام باقر علیه السلام فرمود:

با ملایمت و دوستى، دل‌ها تو را دوست مى دارد.

۱۴. خوش گمانى، محبت مى آورد
من حسن ظنه بالناس حاز منهم المحبة

حضرت على علیه السلام فرمود:

هر کس به مردم خوش گمان باشد به محبت آن‌ها دست مى یابد.

۱۵. بى نیازى از دیگران و محبت
حضرت على علیه السلام فرمود:
خود را محبوب مردم کن، با بى رغبتى به آنچه در دست آنهاست، تا به محبت آن‌ها برسى.
مردى نزد پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم آمد، از حضرت سوالاتى کرد از جمله پرسید: چه کنم تا مردم مرا دوست بدارند، حضرت فرمود: به مردم نیکى کن و چشم به داشته آن‌ها نداشته باش و به آن طمع نکن تا تو را دوست بدارند.

۱۶. سخاوت، محبت آور است
السخاء یزرع المحبة

حضرت على علیه السلام فرمود:

سخاوت، محبت را مى رویاند.

امام صادق علیه السلام به معلى فرمود:
خودت را با رسیدگى به برادرانت محبوب گردان؛ همانا خداوند محبت را در بخشش و دشمنى را در امساک و ندادن قرار داده است.

۱۷. سکوت و محبت
ان الصمت یکسب المحبة

امام هفتم یا هشتم فرمود:

سکوت محبت مى آورد، سکوت راهنماى هر چیزى است.
زیرا بیشترین اسباب دشمنى از سخن گفتن است و از آنجا که حرکت دادن زبان کارى آسان است، بسیارى با سخن سبک و نسنجیده آبروى خود را مى برند و خود را نزد مردم و خدا سبک مى کنند.

۱۸. سخن زیبا و محبت
حضرت سجاد علیه السلام فرمود:
سخن زیبا، دارائى را زیاد و روزى را افزایش مى دهد، اجل را به عقب مى اندازد و انسان را نزد خانواده محبوب و وارد بهشت مى کند.

۱۹. تواضع، محبت مى آورد
ثمرة التواضع المحبة

حضرت على علیه السلام فرمود:

نتیجه تواضع و فروتنى، دوستى است

و فرمود: سه چیز محبت مى آورد: خوش اخلاقى، ملایمت نیکو و تواضع.

۲۰. سه عامل محبت
امام باقر علیه السلام فرمود:
سه چیز محبت مى آورد، قرض، تواضع و بخشش؛ و در این میان باید از عوامل مهمى مثل ایمان، محبت، احسان، صورت باز و خندان، هدیه دادن، اخلاق خوب، شیرین زبانى و بى نیازى و کم توقعى و تواضع، بیشتر استفاده نمود.