تغییر و جابجایی خداوند

صفوان می‌گوید: ابوقرّه مرا واسطه قرار داد، از حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ اجازه گرفتم و او به حضور آن حضرت رسید، و چند سؤال از حلال و حرام، مطرح کرد تا این‌که پرسید: «آیا شما قبول دارید که خدا محمول است؟»

امام هر محمول (حمل شده) فعلی (حمل) بر او واقع شده، که بر دیگری نسبت داده می‌شود، و محمول اسمی است که معنی آن، نقص و تکیه بر دیگری که حامل باشد دارد ...

و چنان‌که گوئی زَبَر، زیر، بالا، پائین (که زَبَر و بالا، دلالت بر مدح دارد و زیر و پایین دلالت بر نقص دراد، و روا نیست که خداوند دستخوش تغییر باشد)

خدا «حامل» و نگه‌دارنده همه چیز است، و کلمه «محمول» بدون این‌که به دیگری تکیه کند، مفهومی نخواهد داشت (بنابراین روا نیست که خدا، محمول باشد) و هرگز از کسی که به خدا و عظمتش ایمان دارد، شنیده نشده که در دعای خود، خدا را با جمله «ای محمول» بخواند:

ابوقرّه خدا در قرآن (آیه 17، سوره حاقّه) می‌فرماید: «وَ یحْمِلُ عَرْشَ رَبِّک فَوْقَهُمْ یوْمَئذٍ ثَمانِیه»  «در آن روز عرش پروردگارت را هشت نفر، در بالایشان حمل کنند؟

و نیز (در آیه 7، سوره غافر) می‌فرماید «اَلَّذینَ یحْمِلُونَ الْعَرْشَ»  «کسانی که عرش را حمل می‌کنند».

امام رضا عرش، نام خدا نیست، بلکه عرش نام علم و قدرت است و عرشی که همه چیز در آن هست، سپس خداوند انجام حمل و عرش را به غیر خود که فرشتگان باشند نسبت داده است.

ابوقرّه در روایاتی آمده: «هرگاه خدا خشم کند، فرشتگان حامل عرش، سنگینی خشم خدا را بر دوش خود، احساس می‌کنند، و به سجده می‌افتند، و هنگامی که خشم خدا برطرف شد، دوش آن‌ها سبک گردد و به جای نخستین خود بازگردند» آیا شما این روایت را تکذیب می‌کنید؟!

امام رضا در ردّ این روایت فرمود: ای ابوقرّه! به من بگو از وقتی که خدا شیطان را لعنت کرده و بر او خشم نموده، آیا تا امروز خدا از شیطان خشنود شده است؟ (هرگز از او خشنود نشده) بلکه همیشه بر شیطان و دوستان و پیروانش خشمگین است (طبق گفته تو باید از آن زمان تا حال حاملان عرش در سجده باشند، در صورتی که چنین نیست، پس عرش نام خدا نیست)

وانگهی تو چگونه جرئت می‌کنی که پرودگارت را به تغییر و دگرگونی از حالی به حال دیگر توصیف نمائی، او را همانند مخلوق، دستخوش حالات گوناگون بدانی، او منزّه و دور از این نسبت‌ها است، و ذات ثابت و غیر قابل تغییر می‌باشد، همه موجودات در قبضه قدرت او و تحت تدبیر او است و همه به او نیاز دارند، و او به هیچ‌کس نیاز ندارد.[1]

--------------------------------------------------------------------------------

پی نوشت:

[1] ـ اصول کافی، ج 1، ص 130 ـ 132، نشر دارالکتب الاسلامی.