تغيير قبله مسلمين و بداء

16 ماه پس از هجرت،در نيمه رجب، پيامبراسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ در مسجد «بني سلمه» (واقع در يك كيلومتري شمال مسجد احزاب) با جمعي از مسلمين، نماز ظهر را اقامه مي كردند، پس از دو ركعت، جبرئيل آيه شريفه‌ قَدْنَري تَقَلُّبَ وجهك في السَّماء فَلَنُوللينَّكَ قِبْلَهً تَرْضاها فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ المَسجِد ِالحَرامِ وَ حَيثُ ما كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ...( 139 سوره بقره) را نازل كرد،پيامبراكرم(ص) در حال نماز به طرف كعبه برگشت و دو ركعت بعد را به طرف كعبه خواند، اقتدا كنندگان نيز متابعت كردند، و آن مسجد، به‌نام «مسجد ذو قبلَتَين» معروف گرديد.

پس از اين ماجرا، اين بار يهوديان از هر سو، به اين قانون تغيير قبله اعتراض كردند، و از اين جهت بر ضدّ اسلام به تبليغ پرداختند. در اين شرئط، بين آن‌ها و پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ توافق شد كه اين مسئله در يك جلسه بحث آزاد، مطرح گردد.

جمعي از يهود در آن جلسه شركت كردند، و پس از برقراري جلسه، نخست يهود سخن را به دست گرفته و به صورت سؤال چنين گفتند:

«شما بيش از يك سال كه به مدينه آمده‌ايد به سمت بيت‌المقدّس، نماز مي‌خوانديد ولي اكنون از آن منحرف شده و به سمت كعبه نماز مي‌خوانيد لطفاً بفرمائيد، نمازهائي كه به سوي بيت‌المقدّس مي‌خوانديد، درست بوده يا باطل بوده است؟

اگر درست بود، قهراً عمل دوّم شما باطل است و اگر باطل بود، ما چگونه به اعمال ديگر شما (كه در حال تغيير است) اطمينان پيدا كنيم، كه همچون قبله فعلي شما، باطل نباشد؟!

پيامبر هر دو قبله، هر كدام در جاي خود درست و حق بوده در اين چند ماه، نماز خواندن به سمت بيت‌المقدّس حق بود، اينك ما از طرف خدا مأمور شديم كه خانه كعبه را قبله خود قرار دهيم.

وَلِلّهِ الْمَشْرِقُ وَالّمَغْرِبُ فَاَينَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ اِنَّ الله واسِعٌ عَليمٌ

«مشرق و مغرب از آن خداست و به هر سو رو كنيد خدا آن‌جا است خداوند بي‌نياز و دانا است» (سوره بقره، آيه 115)

جمعيت يهود اي محمّد! آيا براي خدا «بداء» حاصل شد (يعني موضوعي براي او در سابق مخفي بود و اكنون آشكار شد، و از دستور قبل پشيمان شده و دستور ديگري داد).

و بر اين اساس، قبله جديد معين كرد؟ اگر چنين بگوئي خدا را همچون يك انسان نادان و پشيمان شده فرض كرده‌اي؟!

پيامبر «بَداء» (به اين معني) از براي خدا نيست، خدا آگاه و قادر مطلق است، خطائي از او سر نمي‌زند كه بعد پشيمان گردد و تجديد نظر كند، و هيچ چيزي مانع سر راه او نيست، تا به خاطر آن، وقت‌ها را عوض بدل نمايد.

از شما مي پرسم «آيا انسان بيمار، سالم نمي‌شود و يا انسان سالم رنجور و بيمار نمي‌گردد، و يا زنده، نمي‌ميرد و زمستان، تابستان نمي‌شود؟ آيا خداوند كه اين‌گونه امور را تبديل به امور ديگر مي‌كند، برايش «بَدا‌ء» حاصل مي‌شود؟!»

جمعيت يهود نه در اين امور «بَداء» نيست.

پيامبر تغيير قبله نيز، از همين قبيل است، خداوند در هر زمان برحسب مصالح بندگان، دستور خاصّي دارد، هر كس اطاعت كند، پاداش مي‌برد وگرنه مجازات خواهد شد، نبايد باصلاح و تدبير خدا مخالفت كرد.[1]

--------------------------------------------------------------------------------

پی نوشت:

[1] ـ احتجاج طبرسي، ص 83 ـ85، نشر اسوه.