كارشناسان امر ازدواج در كشور معتقدند هم اكنون مهمترین علت تأخیر ازدواج جوانان در كشور موانع خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی است و مسائل مالی و اشتغال در رغبت نداشتن جوانان به ازدواج نقش كمتری دارد.

وجود ۴ میلیون متأخر در ازدواج (یعنی ازدواج در سن بالای ۳۵ سال برای پسران و بالای ۲۷ سال برای دختران)، نزدیك به یك میلیون نفر جوان با شانس ازدواج بسیار كم در جامعه و ۱۵ میلیون جوان در آستانه ازدواج زنگ خطری برای خانواده ها و مسئولان محسوب می شود. این مسئله نشان می دهد كه جامعه از حالت هشدار عبور كرده و به مرحله بحران رسیده است و اگر خانواده ها نسبت به این بحران غفلت كنند آینده مبهم و نه چندان خوشی در انتظار آنهاست.

به اعتقاد بسیاری از كارشناسان رویكرد خانواده ها باید به امر ازدواج جوانان تغییر كند چرا كه عمده ترین علت ازدواج نكردن جوانان توقعات نابجای خانواده ها و باورهای غلط آنان (چشم و هم چشمی) در امر ازدواج است و اشتغال، مسكن و مسائل مالی در اولویت بعدی آنان قرار دارد. مدیر كل امور فرهنگی سازمان ملی جوانان، مسئله مالی را عامل اصلی بی رغبتی جوانان در ازدواج نمی داند.

مجید امیدی در این باره می گوید: «متأسفانه هم اكنون همه تصور می كنند كه علت ازدواج نكردن جوانان بیكاری و نبود مسكن است. این موضوع در حالی در جامعه تفهیم شده است كه براساس تحقیقات سازمان ملی جوانان بیش از ۹۰ درصد جوانان مجرد دارای شغل هستند و ۵۰ درصد از این جوانان نیز دوشغله اند. به عنوان مثال سازمان ملی جوانان مسئله ازدواج جوانان استان خراسان شمالی كه محروم ترین استان كشور است را به صورت پایلوت مورد بررسی قرار داده است. این استان حدود ۲۰ هزار جوان در آستانه ازدواج دارد كه حدود ۳ هزار و ۵۰۰ نفر از این جوانان استخدام رسمی ادارات دولتی هستند. اشتغال جوانان این استان نیز در ادارات رسمی و دولتی بسیار بالا است. وضع اشتغال جوان در آستانه ازدواج در یك استان محروم نشان می دهد كه بیكاری و نبود شغل مهمترین مانع در ازدواج نیست و این موضوع اظهار نظری بیهوده است.»

مجید امیدی معتقد است: «علت اصلی تأخیر در ازدواج جوانان مشكلات فرهنگی در خانواده هاست. تا زمانی كه نگرش خانواده به مقوله ازدواج تغییر نكند ما شاهد افزایش سن ازدواج خواهیم بود. توقعات نابجای خانواده ها، باورهای غلط خانواده ها، مهریه و جهیزیه بسیار، مراسم عروسی، ادامه تحصیل و تحولات جدید در حوزه زنان، اعتقاد به داشتن زندگی آزاد، فراهم بودن زمینه ارضای نامشروع، وسواس بیش از حد در انتخاب همسر، مسائل اعتقادی، عدم امكان آشنایی قبل از ازدواج و همراه نبودن پدر و مادر و گروه های واسط و مسائل مالی از عوامل مهم در تأخیر ازدواج جوانان محسوب می شود.»

وی درباره آسیب های ناشی از تأخیر در ازدواج می گوید: «ازدواج نكردن و یا دیر ازدواج كردن جوانان آسیب های كوتاه مدت و بلند مدتی بر روح و روان پسران و دختران می گذارد، دختران به واسطه روحیه لطیف و حساسی كه دارند آسیب شدید روحی می بینند این مسئله بیشتر از دیگر آسیب ها دختران را اذیت می كند.

بی اعتمادی به جنس مخالف، افسردگی، احساس یأس و ناكامی، ترك تحصیل و بی انگیزگی در زندگی در دخترها بیشتر از پسرها دیده شده است. همچنین بی رغبتی در ازدواج برای پسران نیز موجب بی مسئولیتی در زندگی شخصی و خانوادگی شان می شود. بی اخلاقی در آنان گسترش پیدا می كند و در نتیجه به سمت مواد مخدر و روابط نامشروع گرایش پیدا می كنند.»

● نقش گروه های واسط در ازدواج
به اعتقاد بسیاری از كارشناسان مسائل اجتماعی یكی از مهم ترین علت هایی كه ازدواج جوان را با تأخیر مواجه كرده است نبود گروه های واسط برای آشنا كردن خانواده های دختر و پسر است. این مسئله موجب شده است تا جوانان مسئولیت چندانی در قبال ازدواج نداشته باشند و خانواده ها هم نسبت به ازدواج فرزندانشان بی انگیزه شوند.

امیدی در این باره توضیح می دهد: «درصد بسیاری از دختران و پسران آمادگی ازدواج را دارند آنان تنها منتظر هستند از سوی افرادی تشویق به ازدواج شوند اما متأسفانه هم اكنون فردی نیست كه خود را مسئول ازدواج جوانان بداند. گروه های واسط كه دختران و پسران را با هم آشنا می كردند نقش خود را در جامعه از دست داده اند.»

وی تأكید می كند: «تحقیقات ما نشان می دهد كه جوانان دانشگاهی از ترم یك تا سه بشدت علاقه مند ازدواج هستند، اما به علت نبود گروه های واسط و بی توجهی خانواده ها آنان از ترم چهار به بعد انگیزه لازم برای ازدواج را از دست می دهند. خانواده ها باید توجه داشته باشند میل جوان به ازدواج را تا زمانی كه جوان علاقه مند است باید پاسخ داد. متأسفانه هم اكنون برخی خانواده ها آموزه های سنتی و دینی را كنار گذاشته اند.

ازدواج در فرهنگ ایرانی جایگاه بسیار بالایی داشت. ما فرهنگ غنی داریم و می توانیم بر اساس آموزه های دینی، اعتقادی، فرهنگی و سنتی جوابگوی همه مشكلات مربوط به ازدواج جوانان خود باشیم.»

● نقش خانواده در ازدواج جوانان
زمانی ازدواج برای جوان پراهمیت است كه برای خانواده از اهمیت چندانی برخوردار نیست و زمانی می رسد كه ازدواج برای خانواده اولویت می شود و دیگر برای جوان اولویت نیست. بنابراین می توان گفت خانواده نقش پراهمیتی را در ازدواج جوانان دارد و بی توجهی خانواده در ازدواج بهنگام جوان صدمات و پیامدهای بسیاری را برای افراد خانواده وی دارد.

دكتر امیدی نقش خانواده ها را در انتخاب همسر برای فرزندان بسیار مهم می داند و می گوید: «خانواده ها باید بهترین راهنما و مشاور برای فرزندانشان باشند. در حالی كه برخی خانواده ها، زمانی كه جوان نیاز به همسر دارد و این مسئله را به اطلاع خانواده می رساند، با قرار دادن موانعی همچون ادامه تحصیل، شغل مناسب و مسكن از این مسئله جلوگیری به عمل می آورند. بیشتر خانواده ها برای ازدواج فرزندانشان حتی به اندازه مسائلی چون تحصیل به موقع، سربازی، دارا بودن شغل مناسب، برخورداری از مسكن شخصی و خرج های سنگین اولویت و ارزش قائل نیستند، در حالی كه برای جوانان، ازدواج در آن زمان اولویت اول است.

با این حال بی توجهی خانواده به ازدواج موجب می شود تا مسئله ازدواج در اولویت های بعدی جوان قرار گیرد. این مشكل در جامعه ای كه انحرافات و فضاهای مجازی در آن روز به روز در حال گسترش است باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.»

وی تأكید می كند: «اگر خانواده ها از طریق یك نظام كارآمد آموزشی با فرهنگ ازدواج صحیح، آسان و به موقع آشنا می شدند و این فرهنگ سازی نهادینه می شد امروز هم می توانستیم انتظار داشته باشیم كه نحوه نگرش خانواده ها متفاوت بوده و نگاه هایشان منوط به آن فرهنگ صحیح باشد.»

فضای باز جامعه مانع ازدواج جوانان
با این وجود برخی از كارشناسان مسائل ازدواج نسبت به فضای باز جامعه خرده می گیرند و می گویند یكی از مهم ترین عواملی كه جوانان رغبت چندانی به ازدواج ندارند وجود فضای باز ارتباطی است.

امیرحسین بانكی، كارشناس ازدواج در این باره می گوید: «هم اكنون جوانان ما به علت فضای آزاد ارتباطی دچار كم رغبتی در ازدواج شده اند.

توسعه روابط دختران و پسران در جامعه موجب شده است تا دیگر نه پسران و نه دختران علاقه ای برای تشكیل خانواده نداشته باشند و متأسفانه مشكلاتی هم كه در این نوع ارتباط برای جوانان ایجاد می شود آنان را نسبت به جنس مخالف خود بدبین می كند. جوانان جامعه باید نسبت به فضای باز اجتماعی كه خودشان برای خود ایجاد كرده اند تجدیدنظر كنند تا شاید بتوانند مشكل مهم تر خود را كه همان ازدواج است، برطرف كنند.»

از سوی دیگر دكتر مجید ابهری، آسیب شناس نیز درباره علل تأخیر سن ازدواج در جامعه می گوید: «رقابت های نابه جای برخی خانواده ها در انتخاب همسر آینده فرزندان خود، عدم آموزش مهارت های اجتماعی و زندگی به جوانان درباره انتخاب و نحوه اجرای مقدمات ازدواج، رقابت های دختران با یكدیگر بویژه با دوستان و اقوام متأهل درباره شرایط مالی همسران آینده خود، ویژگی های ظاهری و عدم تفاهم فرزندان با خانواده ها درباره استانداردهای انتخاب همسر عوامل اصلی پائین آمدن آمار ازدواج در جامعه است.