حقوق و روابط زن و شوهر
 
69- مسأله: حقوق زن نسبت به شوهر عبارتند از:
 
الف - تهيه غذا به اندازه متعارف.
 
ب - تهيه پوشاك به اندازه شأن زن.
 
ج - تهيه وسايل مورد لزوم خانه.
 
د - تهيه مسكن متناسب با شأن و منزلت اجتماعى زن .
 
ه - اگر زن از روى جهل، اشتباهى انجام داد مرد او را ببخشد.
 
و - خوش رويى و خوش رفتارى با زن.
 
ز - تعليم احكام و مسائل اعتقادى (به وجوب كفايى).
 
ح - حداقل هر چهار ماه يكبار با او آميزش كند.
 
الف :تهيه غذا
 
70- مسأله: مقدار غذا و كميت آن به اندازه‏اى است كه زن را سير كند و در جنس آن بايد رجوع شود به آنچه كه براى امثال او در شهرش متعارف است.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 8.
 
71- مسأله: اگر غذايى متناسب با مزاج زن باشد و يا زن به خوردن آن عادت داشته باشد به گونه‏اى كه ترك آن موجب ضرر براى او گردد، بر مرد واجب است آن غذا را براى زن تهيه نمايد.
 
امام: مدرك مسأله قبل.
 
در نتيجه: اگر زن عادت كرده باشد در خانه پدرش نوع خاصى از غذا را بخورد و يا بياشامد مثلاً هميشه گوشت مى‏خورد و يا نوع خاصى از غذا و يا هر چيز ديگر به گونه‏اى كه اگر غير آن باشد به علت عادتى كه دارد برايش ضرر داشته باشد، بر مرد واجب است همان برنامه غذايى را برايش فراهم نمايد،مگر آن كه زن به غير آن راضى باشد.
 
72- مسأله: بر مرد واجب است چيزهايى غير از غذا را كه زن عادت دارد استفاده نمايد، از قبيل چاى، قهوه، تنباكو و...را نيز اگر براى زن ترك آن ضرر دارد، تهيه نمايد.
 
امام: تحرير الوسيله، نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 8.
 
73- مسأله: بر مرد واجب است آنچه كه از ميوه‏هاى مختلف در فصلها براى مثل زن متعارف است براى او فراهم نمايد.
 
امام: مدرك مسأله قبل.
 
74- مسأله: زن مى‏تواند به دو گونه غذا را از شوهر طلب نمايد يا به طور متعارف در خانه شوهر با همديگر بخورند و بر سر يك سفره باشند و يا اينكه فقط نفقه خودش را طلب نمايد و به تنهايى بخورد و يا هر كار ديگرى كه مى‏خواهد با آن بكند. و شوهرش حق ندارد زن را به شكل اول يا دوم ملزم نمايد.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى‏النفقات، مسأله 12.
 
75- مسأله: شوهر نيز مى‏تواند دو گونه غذا را به زن بدهد، غذايى كه آماده خوردن است مانند نان، خرما، غذاى پخته و يا هر چيزى كه آماده خوردن باشد و يا اينكه چيزى است كه براى خوردن بايد پخته شود و يا آماده گردد. و زن حق ندارد شوهر را به هركدام ملزم نمايد.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب، نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 13.
 
76- مسأله: اگر براى طبخ غذا احتياج به هيزم، نفت و يا هر چيز ديگر مانند ادويه، نمك و... باشد بر مرد واجب است آن را نيز براى زن تهيه نمايد. البته نبايد آن چيز خلاف متعارف باشد.
 
امام: مدرك مسأله قبل.
 
77- مسأله: زن حق ندارد شوهر را ملزم كند به جاى غذا، پول آن را به او بدهد لكن اگر هر دو به دادن پول توافق كردند و زن آن را تحويل بگيرد مالكش مى‏شود و تكليف از شوهر ساقط مى‏گردد.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى‏النفقات، مسأله 14.
 
78- سؤال: زن من مرتب مى‏گويد بايد از فلان فروشگاه، مواد غذايى بخرم و يا بايد در فلان رستوران غذا بخوريم. با توجه به اينكه پرداخت هزينه اين غذاها براى من بسيار مشكل است، آيا بر من واجب است همانگونه كه او مى‏خواهد عمل نمايم؟
 
جواب: شما مختاريد كه مواد اوليه غذا و يا غذاى طبخ شده و يا پول آن را به او بدهيد، البته بايد شؤونات او را رعايت نماييد. و بيش از آن چيزى به عهده شما نيست .
 
امام: با استفاده از تحريرالوسيله، كتاب، نكاح، فصل فى النفقات، مسائل 8، 12، 13 و 14.
 
ب: تهيه پوشاك
 
79- مسأله: مقدار و نوع لباس نيز به علت تنوع و اختلاف زياد بين آنها، به اندازه‏اى بر مرد واجب است كه مناسب شأن زن باشد.
 
بنابراين مرد بايد براى فصول مختلف لباسى متناسب حال زن و شؤونات خانوادگى او تهيه نمايد؛ و اگر زن از صاحبان تجمل باشد واجب است بر مرد علاوه بر لباس بدن لباسى ديگر به حسب حال امثال او برايش تهيه كند.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 8.
 
توجه: در صورتى بر مرد واجب است لباس متناسب با شأن و موقعيت اجتماعى زن تهيه كند كه اين كار منجر به فعل حرامى نگردد. مثلاً اگر زن قبل ازدواج لباس شهرت مى‏پوشيده و يا مثلاً در مقابل نامحرم جوراب نازك مى‏پوشيده و يا لباس را اگر چه متناسب شأن اوست براى خودنمايى به نامحرم استفاده مى‏كند و... و امثال آن بر مرد واجب نيست آنها را تهيه نمايد. بلكه واجب است بر مرد كه او را نهى از منكر بنمايد.
 
همچنين نبايد تهيه لباس و لباسها براى زن منجر به اسراف گردد. كه اين نيز فعل حرامى است.
 
بنابراين اگر خانمى بخواهد براى هر مهمانى كه مى‏رود لباس نو خاصى بپوشد و اين كار را همواره ادامه بدهد، به بهانه اينكه قبلاً در خانه پدرى همين كار را مى‏كرده و يا اينكه لباسهايى را طلب مى‏كند كه از لحاظ قيمت خيلى بيش از متعارف است، بر مرد واجب نيست آن را تهيه نمايد.
 
80- مسأله: مرد بايد براى زن لباس تهيه كند، حال چه از مال خودش باشد يا به واسطه عاريه و يا اجازه كردن. و تا زمانى كه آن لباس موجود باشد و مندرس نشده باشد به طورى كه مناسب حال زن باشد، زن نمى‏تواند مطالبه پوشش ديگرى نمايد.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل‏فى‏النفقات، مسأله 15.
 
ج: تهيه وسايل مورد لزوم خانه
 
81- مسأله: تهيه وسايل منزل مانند فرش، روانداز، پرده، لحاف، وسايل پخت و پز و آنچه كه زن براى نظافت نياز دارد نيز همگى به عهده مرد است و مقدار، جنس و كيفيت هر يك نيز بايد متناسب با شأن و منزلت زن باشد.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى‏النفقات، مسأله 8.
 
در نتيجه: اگر زن در خانه‏اى زندگى كرده است كه مثلاً از نوعى خاص فرش و رختخواب استفاده مى‏كرده، مثلاً هميشه روى تخت مى‏خوابيده و شأن او داشتن پرده‏هاى خاص و يا وسايل خاصى است، بر مرد واجب است آنها را تهيه نمايد. البته تا آنجا كه منجربه حرامى نگردد.
 
د: تهيه مسكن
 
82- مسأله: بر مرد واجب است خانه‏اى كه لايق همسرش است براى او تهيه كند، چه به صورت ملك يا اجاره يا عاريه و... و زن مى‏تواند از شوهر بخواهد هيچكس به غير از شوهر با او زندگى نكند. به گونه‏اى كه خانه يا اطاقى كه در آن زندگى مى‏كنند فقط از آن زن و شوهر باشد.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 15.
 
83- مسأله: بر مرد واجب است مواد سوختى منزل مثل نفت، گاز، هيزم، زغال، و امثال آن را براى زن تهيه نمايد. همچنين بايد داروهايى كه معمولاً در طول سال به آن نياز است را براى زن تهيه كند.
 
امام: تحريرالوسيله ،كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 9.
 
84- مسأله: بر مرد واجب است تمام نفقات زن را بپردازد، چه زن نياز داشته باشد يا نداشته باشد. حتى اگر از ثروتمندترين مردم باشد.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات، مسأله 19.
 
ه: بخشيدن اشتباهات زن
 
85- مسأله: اگر زن از روى جهل اشتباهى انجام داد مرد بايد او را ببخشد. امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى القسم و النشوز، قبل از مسأله 1.
 
و: خوش رفتارى با زن
 
86- مسأله: مرد بايد با زن خود خوش رفتار باشد و با او با روى گشاده برخورد كند.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى‏القسم والنشوز، قبل از مسأله 1.
 
در نتيجه: يكى از حقوق زن نسبت به مرد اين است كه مرد نبايد در خانه عصبانى مزاج و تند خو باشد، بلكه بايد خوش اخلاق و گشاده رو باشد.
 
تذكر اين نكته بسيار ضرورى به نظر مى‏رسد كه خوش اخلاق بودن و خوشرو بودن به اين نيست كه وقتى همه چيز مطابق ميل بود انسان خوش برخورد باشد، بلكه خوشرفتارى زمانى است كه وقتى مسأله‏اى اتفاق مى‏افتد كه معمولاً مردان با روبرو شدن با آن عصبانى مى‏شوند، انسان بتواند جلو خشم خود را بگيرد و اخلاق نيكو را پيشه كند. بنابراين آقايان محترم بايد توجه داشته باشند عصبانى بودن در منزل و يا داشتن توقع زيادى از اهل منزل و يا امر ونهى كردن بيش از حد در خانه و... مواردى از اين قبيل موجب مى‏شود نتوانند به طور كامل به گونه اى كه خدا راضى باشد حق همسر و بچه‏هاى خود را بپردازد.
 
87- مسأله: خادم گرفتن براى زن زمانى واجب است كه زن صاحب جلال و شأن بالايى باشد و يا از كسانى باشد كه همواره صاحب خدمتگزار بوده است. و اگر جلال و شأن او طورى باشد كه چند خدمتگزار داشته، بعيد نيست بگوييم بر مرد واجب است چند خدمتگزار براى او بگيرد.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل‏فى‏النفقات، مسأله 8.
 
ز: تعليم احكام و مسائل اعتقادى
 
88- مسأله: بر مرد واجب است احكام مورد لزوم زن، و يا مسائل اعتقادى را به او تعليم دهد، همانگونه كه برزن واجب است آنها را فرا بگيرد لكن اين وجوب براى مرد كفايى است.
 
تبريزى: صراط النجاة با استفاده از سؤالهاى 867 و 868.
 
فاضل: استفتاء
 
در نتيجه: اگر زن مثلاً احكام عادت ماهانه خود را نمى دانست و يا احكام نماز و روزه و... بر مرد واجب است آنها را به زن تعليم دهد، البته اگر كس ديگرى آن احكام را به زن بياموزد و يا مرد از كسى بخواهد كه به زن آموزش دهد كفايت مى‏كند.
 
89- سؤال: آيا مرد واجب است كتب تاريخى كلامى را براى همسر خود تهيه نمايد؟
 
جواب: تبريزى: اگر تعليم احكام و مسائل اعتقادى به زن منحصر در خريد كتاب باشد و نشود به گونه‏اى ديگر ويا به واسطه كسى ديگر مسائل را به زن تعليم نمود، بر مرد واجب است تهيه نمايد.
 
صراط النجاة، با استفاده از سؤالات 867، 868 و 869
 
90- سؤال: شوهر من احكام شرعى را نمى‏داند و به من نيز اجازه نمى‏دهد براى فراگيرى آن از خانه خارج شوم، آيا مى‏توانم بدون اجازه شوهرم براى فراگيرى مسائل شرعى از خانه خارج بشوم و يا مثلاً به مسجد و يا نماز جمعه بروم ؟
 
جواب:
 
تبريزى: اگر ممكن نيست در خانه احكام شرعيه را فرا بگيريد نمى‏تواند جلوگيرى نمايد. ولى براى مسجد و غير آن بنابر احتياط واجب بدون اجازه نمى‏تواند خارج شود. استفتاء
 
فاضل: اگر فراگيرى مسائل شرعى از واجبات زن باشد و راهى براى فراگيرى ندارد جز به خروج از منزل، به اندازه ضرورت وبه قدر واجب مى‏تواند خارج شود. ولى براى مسجد و غيره بدون اجازه، نه. استفتاء.
 
91- مسأله: مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور كند.
 
امام: توضيح المسائل، مسأله 2414.
 
تبريزى: (14)
 
فاضل، توضيح المسائل، مسأله 2482.
 
مكارم: توضيح المسائل، مسأله 2064.
 
در نتيجه: انجام امور منزل به عهده زن نيست و مرد حق ندارد زن را مثلاً مجبور به تميز كردن خانه، غذا پختن، شستن لباس و... نمايد.
 
92- سؤال: آيا مرد مى‏تواند خريد مايحتاج منزل را به عهده زن بگذارد و او را مجبور به تهيه آن كند؟
 
جواب: تهيه مايحتاج منزل به عهده مرد است و نمى‏تواند زن را به تهيه كردن آن مجبور سازد.
 
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء
 
93- سؤال: آيا زن مى‏تواند در منزل وظايف خود را انجام ندهد. مثلاً غذا نپزد، خانه را مرتب نكند و يا مرد مى‏تواند زن را مجبور به انجام اينگونه امور نمايد؟
 
جواب: مرد حق ندارد زن خود را مجبور به كار خانه كند.
 
امام: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2414.
 
فاضل: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2482.
 
تبريزى و مكارم: (15)
 
94- مسأله: در جميع موارد ذكر شده، مستحب است مقدار و كيفيت نفقه به عرف و عادت شهر و محل سكونت كنونى زن اكتفا شود.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل النفقات، مسأله 8.
 
95- مسأله: اگر زن د رعقد با مرد شرط كند كه او را از شهرى بيرون نبرد، و يا فلان شهر وى را سكونت دهد و يا منزل مخصوصى برايش تهيه كند،و مرد هم قبول كند، بايد مرد به آن شرط عمل كند.
 
امام: با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2451 و تحرير الوسيله، ج 2 ص 297.
 
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2517.
 
بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1950 .
 
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2460.
 
مكارم: توضيح المسائل، مسأله 2098.
 
96- سؤال: اگر زنى در عقد با شوهر خود شرط كند كه او را از شهرى بيرون نبرد، ولى بعداً راضى شد و به شهر ديگرى رفت و مدتى همراه شوهرش در آنجا زندگى كرد و دوباره به شهر اول بازگشت، آيا شرط ضمن عقد ساقط مى‏شود؟ (يعنى آيا همچنان مرد حق ندارد زن را به شهر ديگرى ببرد، يا شرط ساقط شده است و مرد مى‏تواند زن را به هر كجا مى‏خواهد ببرد؟)
 
جواب: تبريزى: اگر زن براى اقامت خود در شهر دوم وقت معين كند( مثلاً بگويد فقط براى يكسال يا كمتر و يا بيشتر) شرط ساقط نمى‏شود و در غير اين صورت شرط ساقط است .
 
صراط النجاة، سؤال 871.
 
97- سؤال: زن من همواره مرا مجبور مى‏كند به خانه مادرش و يا خواهرش و يا بستگان خودش بروم، آيا بر من واجب است از او اطاعت كنم ؟
 
جواب: اطاعت از او واجب نيست.
 
امام - بهجت - فاضل - مكارم: استفتاء.
 
98- سؤال: آيا شوهر حق دارد زن را مجبور كند كه به منزل فلان فاميل برود، در حالى كه زن به هيچ وجه راضى نيست به منزل آنها برود، آيا اطاعت از او در اين امر واجب است؟
 
جواب: شوهر حق دارد از خارج شدن زن از خانه ممانعت نمايد ولى در اينگونه موارد بهتر است زن رضايت شوهر را به دست آورد.
 
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء.
 
ح: حق آميزش زن
 
99- مسأله: شوهر نمى‏تواندبيش از چهار ماه نزديكى با عيال دائمى خود را ترك كند.خواه همسر او جوان باشد يا نباشد.
 
امام: توضيح المسائل، مسأله 2418 و تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى القسم و النشوز،مسأله 1 و كتاب نكاح، مسأله 13.
 
امام - فاضل - مكارم: عروةالوثقى، نكاح، فيما يتعلق باحكام الدخول، مسأله 7.
 
تبريزى (16)
 
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2486.
 
100- سؤال: اگر زن در كمتر از چهار ماه از شوهر طلب آميزش كند، آيا بر مرد واجب است او را اجابت كند؟
 
جواب: چنانچه زن به گونه‏اى است كه مرد با او آميزش نكند به معصيت خواهد افتاد بنابراين احتياط واجب مرد بايد درخواست زن را اجابت كند.
 
امام - فاضل - مكارم: عروةالوثقى، نكاح، فيما يتعلق باحكام الدخول مسأله 8.
 
تبريزى: (17)
 
101- سؤال: اگر مرد بخواهد به مسافرتى بيش از چهار ماه برود،
 
الف: آيا بايد از همسرش اجازه بگيرد؟
 
ب: در صورتى كه بايد اجازه بگيرد اگر زن اجازه نداد مسافرت او حرام است ؟
 
جواب: فاضل: اجازه گرفتن از همسر فى نفسه لازم نيست، اما چون زن هر چهار ماه يكبار حق مواقعه (آميزش) دارد، لذا در فرض سؤال لازم است اجازه بگيرد كه در حقيقت به معناى طلب اسقاط حقش است و اگر بدون اجازه سفر كرد، در صورتى كه سفر او به قصد ادا نكردن حق زوجه و ترك واجب باشد، سفر او معصيت و حرام است و بايد نماز را تمام بخواند.ولكن اگر به اين قصد نباشد، حرام نيست. هر چند كه در اين صورت احوط جمع بين قصر و اتمام است.
 
بله در خصوص سفر واجب شرعى تكليف ساقط است، و نيز در سفرهاى ضرورى ولو عرفاً، مثل سفر تجارت يا زيارت يا تحصيل علم و نحو آنها، تكليف ساقط است و سفر حرام نيست. استفتاء
 
102-سؤال: اگر مردى نذر كند كه در زمانى بيش از چهار ماه باهمسر خود نزديكى نكند آيا نذر او صحيح است؟(مثلاً نذر كند هر شش ماه يكبار آميزش كند) جواب: صحيح نيست.
 
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء
 
103- مسأله: اگر مرد براى امر واجب شرعى و يا براى امر ضرورى ولو ضرورت آن عرفى باشد مانند: تجارت يا تحصيل و غيره... لازم نيست قبل از چهار ماه نزد همسر خود باز گردد. ولى اگر سفر او ضرورتى نداشته باشد، مثلاً براى تفريح باشد، بنابراين احتياط واجب بايد قبل از چهار ماه نزد همسر خود باز گردد.
 
امام - فاضل: عروةالوثقى، نكاح، فصل فيمايتعلق باحكام الدخول، مسأله 7.
 
تبريزى - مكارم: (18)
 
104- سؤال: اگر مردى قسم بخورد كه به كمتر از چهار ماه با زن نزديكى نكند قسم او صحيح است؟
 
جواب:
 
تبريزى: مادامى كه مرجعى بر ترك نباشد، نمى‏تواند قسم بخورد. استفتاء
 
فاضل: صحيح نيست استفتاء
 
105- مسأله: در موارد ذيل مرد مى‏تواند آميزش با همسرش خود را حتى بيش از چهار ماه ترك كند:
 
1- اگر زن رضايت داشته باشد.
 
2- در ضمن عقد شرط كرده باشند زن اين حق را ساقط كند.
 
3- در صورتى كه مرد توانايى آميزش نداشته باشد.
 
4- به جهت بيمارى براى مرد يا زن ضرر داشته باشد.
 
5- زن نزد همسر نباشد.
 
6- زن ناشزه باشد.
 
7- زن داراى عذر شرعى باشد( مثلاً در زمان قاعدگى باشد).
 
امام - فاضل - مكارم: عروةالوثقى،نكاح، فصل فيما يتعلق باحكام الدخول، مسأله 8.
 
106- مسأله: در صورتى كه مرد به دليل وجود مانعى مانند حيض بودن زن و يا هر يك از موارد ذكر شده در مسائل قبل و يا از روى عصيان، آميزش با زن را در مدت چهار ماه ترك كند،بر او واجب نيست قضاى آن را بجا آورد. اگر چه بنابر احتياط بايد زن را ارضاء كند، در هر حال مبدأ احتساب چهار ماه، آميزش قبلى است نه گذشت چهار ماه قمرى .
 
امام - فاضل - مكارم: فصل فيمايتعلق باحكام الدخول، مسأله 9.
 
107- مسأله: چنانچه دختر باكره باشد، مرد بايد در هفت شب اول عروسى او همراه بخوابد، و اگر باكره نباشد در سه شب اول بايد نزد او باشد، مگر آنكه زن از حق خود صرفنظر كند.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح ،فصل فى القسم والنشوز و النفاق، مسأله 4.
 
108- مسأله: اگر مردى هر يك از حقوق واجب زن را ادا نكند حكم نشوز پيدا مى‏كند.
 
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: استفتاء
 
توجه: احكام نشوز در انتهاى همين فصل به تفصيل خواهد آمد.
 
109- مسأله: مرد نمى‏تواند زن دائمى خود را به طورى ترك كند كه نه مثل زن شوهردار باشد نه مثل زن بى شوهر، لكن واجب نيست كه هر چهار شب يك شب را نزد او بماند.
 
امام: توضيح المسائل: مسأله 2417 و تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فى النشوز، مسأله 1.
 
مكارم: توضيح المسائل، مسأله 2066.
 
حقوق مرد نسبت به زن
 
حقوق شوهر نسبت به زن عبارتند از:
 
الف - عدم خروج از منزل مگر به اذن شوهر.
 
ب - عدم جو از صدقه دادن، نذر كردن ويا قسم خوردن مگر به اذن شوهر.
 
ج - تمكين به شوهر در هر زمانى كه مرد بخواهد.
 
د - پاك كردن خود از هر چيزى كه باعث دور كردن شوهر از تمتّعات جنسى است .
 
ه - رعايت نظافت و آرايش كردن در صورتى كه شوهر آن را طلب كند.
 
الف - عدم خروج از منزل مگر به اذن شوهر
 
110- مسأله: زنى كه عقد دائمى شده نبايد بدون اجازه شوهرش از خانه بيرون رود.
 
امام :تحريرالوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النشوز ، قبل از مسئله 1 و توضيح المسائل ،
 
مسئله 2412.
 
بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1897.
 
تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2421.
 
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2480 .
 
مكارم (19)
 
111- سؤال: آيا بايد براى صله رحم بابستگان نزديك و يا حتى با پدر و مادر و خانواده خود، از شوهرم براى خروج از خانه اجازه بگيرم يا مى‏توانم به قدر انجام صله رحم بدون اذن شوهر از خانه خارج شوم ؟
 
جواب: خروج از خانه حتى اگر براى صله رحم و يا ديدن پدر و مادر و بستگان نزديك باشد، بدون اجازه شوهر حرام است .
 
امام - بهجت - تبريزى - فاضل :مدرك مسأله قبل.
 
مكارم(20)
 
112- سؤال: اگر خانمى بداند شوهرش با خارج شدن او از خانه براى فلان مكان راضى است، آيا مى‏تواند بدون اجازه شوهرش از خانه خارج شود؟ يا اينكه بايد براى هر خروج از خانه عليرغم علم به رضايت شوهر، از او اجازه بگيرد؟
 
جواب: اگر زن اطمينان دارد كه شوهرش رضايت دارد و اجازه مى‏دهد، خروجش از منزل اشكال ندارد.
 
امام - فاضل - تبريزى - مكارم: استفتاء
 
بهجت (21)
 
در نتيجه: اگر خانمى مطمئن باشد شوهرش با خروج از خانه او رضايت دارد مى‏تواند از خانه خارج شود، اگر چه از شوهر اجازه نگيرد. بنابراين مواردى كه معمولاً شوهر به زن اجازه مى‏دهد، مانند خروج‏براى كار يا خريد يا صله رحم با افراد خاصى و... زن مى‏تواند از منزل خارج شود. البته بايد توجه داشت مواردى كه زن شك دارد كه شوهر اجازه مى‏دهد يا نه، حق ندارد بودن اذن شوهر از خانه خارج شود.
 
همچنين بايد خانمها توجه نمايند نمى‏توانند بگويند چون شوهر با خروج از منزل براى رفتن خانه مثلاً فلان فاميل راضى است پس حتماً با خروج براى رفتن به منزل شخص ديگرى هم راضى است و از خانه خارج شود. بلكه بايد بداند كه شوهر براى رفتن به منزل فرد دوم، رضايت دارد و به او اجازه مى‏دهد. زيرا چه بسيار مواردى كه ممكن است شوهر با خروج زن به محلى راضى باشد اما با محلهاى مشابه راضى نباشد. بنابراين خانمها بايد از قياس در مسأله به شدت پرهيز نمايند. بله اگر شوهر اجازه كلى داده است و يا زن مطمئن است كه به محل دوم رفتن مورد رضاى شوهر است مى‏تواند از منزل خارج شود.
 
113- سؤال: اگر خانمى از شوهرش اجازه گرفت به محلى برود، آيا مى‏تواند از آنجا به محل ديگرى برود؟ مثلاً به خانه خواهر يا مادر خود برود؟
 
جواب:
 
تبريزى: به همان اندازه كه شوهر اجازه داده است بايد عمل كند. استفتاء
 
فاضل: اگر احراز رضايت رفتن به محل ديگر بكند، مى‏تواندبرود والّا نه.
 
استفتاء.
 
بهجت: اگر علم به رضايت شوهر دارد مى‏تواند برود والّا نه .
 
با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسئله 18.
 
114- سؤال: آيا زن مى‏تواند بدون اجازه شوهر به مسجد يا نماز جمعه يا به طور كلى به مجالس مذهبى برود؟
 
جواب:
 
بهجت - تبريزى: اگر فرا گرفتن احكام شرعيه متوقف بر خارج شدن از خانه باشد، مى‏تواند خارج شود.
 
بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله 18 و تبريزى: استفتاء.
 
فاضل: اگر شوهر رضايت نداشته باشد، بيرون رفتن حرام است استفتاء
 
115- سؤال: اگر مردى براى انتقام گرفتن از زن خود، به او اجازه خروج از منزل را ندهد، آيا زن بايد اطاعت كند؟ مثلاً هميشه اجازه مى‏داده به محلى برود ولى حالا براى انتقام اجازه نمى‏دهد.
 
جواب: فاضل: انتقام گرفتن مرد از همسر خود، مناسب اخلاق انسانى و اسلامى نيست. ولى اگر به هر جهت اجازه خروج نداد، بر زن واجب است كه اطاعت كند. استفتاء
 
116- سؤال:
 
اگر خانمى بدون اجازه شوهرش از منزل خارج شده، تكليف او از لحاظ نماز و روزه چيست؟ آيا او ناشزه مى‏شود؟
 
جواب: تبريزى: چنانچه به عنوان ترك شوهر و قهر باشد ناشزه است؛ و در سفر نماز و روزه‏اش تمام است و در غير اينصورت احتياطاً جمع كند(هم شكسته بخواند و هم تمام) و در هر حال بايد برگردد.
 
استفتاء
 
فاضل: اگر با لباسى كه شوهر در اختيار او گذاشته نماز بخواند، چنانچه شوهر راضى نباشد نمازش باطل است ولى روزه او صحيح است هر چند معصيت كرده است. استفتاء
 
117- سؤال: آيا زن مى‏تواند در حين عقد شرط كند كه اجازه خروج از منزل به دست خودش باشد؟
 
جواب: چنين شرطى نافذ نيست و اگر هم ضمن عقد آن را شرط كرده‏ايد عقد شما صحيح، ولى شرط آن باطل است .
 
امام: با استفاده از تحريرالوسيله، كتاب‏نكاح، فى الشروط المذكوره فى عقد، مسائل 1 و 2.
 
بهجت - تبريزى - فاضل: (22)
 
ب: عدم جواز صدقه، نذر و قسم خوردن زن مگر به اذن شوهر
 
احكام و سؤالات اين قسمت در فصل روابط اقتصادى از سؤال 50 تا 58 آمده است مراجعه فرماييد.
 
118- سؤال: اگر زنى هنگام عقد شرط كرده است كه مجاز به انجام كارهاى فرهنگى در خارج خانه باشد و يا اجازه داشته باشد كار كند و مرد نيز پذيرفته است، اگر بعد از ازدواج، مرد اجازه ندهد براى انجام اينگونه كارها از منزل خارج بشود، آيا زن مى‏تواند بدون اذن شوهر از منزل خارج شود؟
 
جواب:
 
بهجت - تبريزى: در فرض مذكور مى‏تواند بدون اذن شوهر براى انجام كارهاى مذكور خارج شود .
 
بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسئله 18.
 
تبريزى :استفتاء
 
فاضل: در فرض شرط نمى‏تواند از زوجه ممانعت كند مگر اينكه شغل مناسب شأن او نباشد استفتاء
 
ج: حق تمكين
 
119 - مسأله: زن بايد خود را براى هر لذتى كه همسرش مى‏خواهد تسليم نمايد و بدون عذر شرعى از نزديكى كردن او جلوگيرى نكند .
 
امام: تحريرالوسيله، فصل فى القسم و النشوز، قبل از مسئله 1 و توضيح المسائل، مسأله 2412 .
 
بهجت: توضيح المسائل، مسئله 1897 .
 
تبريزى: توضيح المسائل، مسئله 2421
 
فاضل: توضيح المسائل، مسئله 2480
 
مكارم: توضيح المسائل، مسئله 2062
 
120- سؤال: اگر مرد در روابط زناشويى افراط كند و اين براى سلامتى زن و حتى خود شوهر مضر باشد، آيا زن مى‏تواند به اندازه معقول تمكين كند؟
 
جواب:
 
تبريزى
 
به اندازه متعارف تمكين لازم است و نه بيشتر. استفتاء
 
فاضل: اگر براى زن ضرر قابل توجهى داشته باشد مى‏تواند تمكين نكند، بلكه براى حفظ سلامتى خود تمكين نكردن لازم است. اما اگر ضرر متوجه شوهر است، نمى‏تواند تمكين نكند. استفتاء
 
121- سؤال: اگر زن داراى ضعف شديد بدنى باشد، و يا به علت بيمارى توان تمكين به شوهر نداشته باشد آيا مى‏تواند شوهر را تمكين نكند؟
 
جواب:
 
بهجت: در صورت داشتن عذر شرعى مى‏تواند تمكين نكند.
 
با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 1897.
 
تبريزى: در صورت عذر مى‏تواند تمكين نكند استفتاء
 
فاضل: ضعف غير قابل تحمل و بيمارى، مسقط تكليف است و زن در آن حال مى‏تواند تمكين نكند استفتاء
 
د - رفع منافرات
 
122- مسأله: زن بايد چيزهايى را كه در روابط جنسى موجب منافرت و عدم رغبت مرد به زن مى‏شود را از خود دور كند.
 
امام: تحرير الوسيله، القول فى النشوز، قبل از مسئله 1.
 
در نتيجه: بطور مثال اگر زن در منزل همواره داراى لباسهاى كثيف و رويى ژوليده باشد و هميشه بوى غذا از او به مشام برسد و يا داراى اخلاقى تند و برخوردهايى غير عاطفى باشد و يا چنان خود را با كار در خانه و يا در بيرون خسته كند كه توان حتى صحبت كردن با شوهر را نداشته باشد، و يا چنان سردى از خود نشان دهد كه هيچ رغبتى براى مرد نسبت به او به وجود نيايد و امثال آن، همه و همه مواردى هستند كه باعث مى‏شود زن، واجب شرعى خود را ترك كند و نه فقط حكم ناشزه را پيدا كند بلكه از داشتن يك زندگى شيرين و عاطفى محروم بماند.
 
ه - آرايش و نظافت
 
123- مسأله: زن بايد در صورتى كه شوهر بخواهد براى او آرايش كند و نظافت نمايد.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، قبل از مسأله 1.
 
فاضل: (23)
 
124- سؤال: اگر مردى به زن امر كند فلان آرايش را برايش بنمايد و يا فلان لباس را در منزل بپوشد، آيا زن بايد اطاعت كند؟
 
جواب: اطاعت زن از شوهر در مورد مربوط به استمتاعات واجب است و امور مذكور اگر در اين راستا باشد يا ترك آنها موجب نفرت شوهر باشد، بايد اطاعت كند والّا لازم نيست.
 
امام: با استفاده از مدرك سؤال قبل.
 
فاضل: استفتاء
 
نشوز
 
الف - نشوز زن
 
125- مسأله: زن در هر يك از صور ذيل ناشزه مى‏شود، و در نتيجه حق نفقه او ساقط مى‏شود و مرد مى‏تواند نفقه او را نپردازد:
 
1- عدم تمكين به شوهر.
 
2- خارج شدن از خانه بدون اذن و رضايت شوهر.
 
3- پاك نكردن خود از هر آنچه باعث دور كردن شوهر از تمتعات و لذات مى‏گردد.
 
4- ترك نظافت و يا ترك آرايش، اگر شوهر آن را طلب كند.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، قبل از مسأله 1 و فصل فى النفقات، مسأله 1 و توضيح المسائل، مسأله 2413.
 
بهجت - تبريزى: (24)
 
فاضل: توضيح المسائل، مسأله 2481 و استفتاء
 
مكارم توضيح المسائل، مسأله 2063
 
126- مسأله:اگر زن در اعمالى كه بر او واجب نيست از شوهر اطاعت نكند، ناشزه نمى‏شود.
 
امام - تبريزى - فاضل - مكارم: با استفاده از مدرك مسأله قبل .
 
در نتيجه: اگر شوهر به زن امر كند، خانه را تميز كند يا غذا بپزد يا فلان جنس را از بازار بخرد و يا... و زن از انجام اين اوامر سرپيچى كند، ناشزه نمى‏شود. اگر چه بهتر است زن در اينگونه امور از شوهر اطاعت كند.
 
127- سؤال: زن با چند مرتبه اطاعت نكردن در وظايف واجب خود نسبت به شوهر ناشزه مى‏شود؟
 
جواب: اگر زن بدون عذر وظايف خود را انجام ندهد حتى اگر براى يكبار، نشوز محقق مى‏شود و اگرتوبه كرد و از شوهر اطاعت نمود نشوز برداشته مى‏شود.
 
امام - تبريزى - فاضل - مكارم: با استفاده از مدارك مسأله قبل.
 
128 - مسأله: اگر از خانمى نشانه‏هاى نشوز و نافرمانى ظاهر شد، مثلاً در حرف زدن و انجام كارها بسيار تند و خشن عمل كرد، و يا با شوهر قهر كند و يا خداى ناخواسته به شوهر اهانت كند، شوهر بايد او را نصيحت كند.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، مسأله 1.
 
129- مسأله: اگر زن نصيحت شوهر (كه در مسأله پيش گفته شد) را نشنود و يكى از كارهايى كه باعث نشوز او مى‏شود را انجام دهد (مثلاً بدون اذن شوهر از منزل خارج شود و يا خود را براى استمتاعات شوهر مهيا نكند و...) در اين صورت مرد مى‏تواند با او قهر كند و از همخوابى با او دورى كند؛ يعنى يا در رختخواب به او پشت كند و يا اصلاً نزد او نخوابد.
 
امام: مدرك مسأله قبل.
 
130- مسأله: اگر زن با قهر كردن نيز دست از نافرمانى شوهر برنداشت، مرد مى‏تواند به اندازه‏اى كه باعث تنبّه و ترك نافرمانى او گردد وى را تنبيه كند، ولى بيش از آن جايز نيست و اگر باز هم زن تمكين نكرد مى‏توان تنبيه را بيشتر يا شديدتر كرد. البته به شرط آنكه قرمز، كبود و يا موجب جراحت بدن او نشود.
 
امام: تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، مسأله 1.
 
131- مسأله: اگر تنبيه زن بيش از حد لازم باشد و يا باعث كبود شدن و يا جراحت گردد، علاوه بر اينكه شوهر معصيت كرده است بايد ديه آن را نيز بپردازد.
 
امام: با استفاده از مدرك مسأله قبل.
 
132- مسأله: بايد اين تنبيه به قصد اصلاح زن باشد، نه براى تشفى خاطر و يا انتقام و امثال آن.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، مسأله 1.
 
در نتيجه: از چند مسأله گذشته چنين به دست مى‏آيد كه مردان اولاً نمى‏توانند زن خود را به هر بهانه‏اى تنبيه كنند، بلكه اين حكم فقط در نافرمانيهايى است كه موجب نشوز زن مى‏گردد، ثانياً همواره بايد ابتدا زن را نصيحت كرد اگر مؤثر نشد با او قهر كرد و اگر مؤثر نشد مى‏توان او را با شرايط گفته شده، تنبيه نمود. بنابراين جايز نيست زن را بلافاصله بعد از نافرمانى تنبيه كرد. ثالثاً مردان نمى‏توانند به هر مقدارى كه مى‏خواهند زن را تنبيه كنند بلكه فقط بايد به اندازه‏اى باشد كه زن از نافرمانى دست بردارد. رابعاً نبايد به قدرى باشد كه باعث قرمز شدن بدن و يا كبود شدن آن گردد. خامساً بايد به قصد اصلاح زن باشد نه از روى عصبانيت، انتقام، تشفى خاطر و يا هر چيز ديگر. و شما خواننده عزيز توجه مى‏فرماييد در واقع تنبيهى كه با چنين شرايطى باشد، تنبيه و تذكرى براى زن خواهد بود كه باعث مى‏شود به انجام وظايف خود ملزم گردد.
 
توجه و مراقبت: آقايان توجه داشته باشند در صورتى كه لازم شد با حفظ شرايط ذكر شده، زن را تنبيه كنند، بايد به شدت از اين كار در هنگام عصبانيت پرهيز نمايند، زيرا در آن صورت تنبيه اغلب براى فرونشاندن خشم و تشفى خاطر صورت مى‏گيرد و اين عمل حرام است و بايد از آن پرهيز كرد.
 
134- مسأله: اگر خانمى ناشزه شود، سپس پشيمان شود، تا زمانى كه عملاً نشان نداد دست از نافرمانى كشيده است، نفقه او بر شوهر واجب نمى‏شود.
 
امام: تحرير الوسيله، كتاب نكاح، فصل فى النفقات مسأله 3.
 
در نتيجه: از زمانى نفقه زن بر مرد واجب مى‏شود كه زن عملاً نشان دهد از روش خود دست برداشته است. بنابراين اگر زن فقط عذر خواهى كند، نفقه بر مرد واجب نمى‏شود.
 
ب - نشوز مرد
 
135- مسأله: اگر مرد به وظايف واجب خود نسبت به زن عمل نكند و نفقه زن را نپردازد ناشزه (البته استعمال صحيح آن ناشز است) مى‏شود.
 
امام: تحريرالوسيله، نكاح، القول فى النشوز، مسأله 2.
 
امام - بهجت - تبريزى - مكارم - فاضل: استفتاء.
 
136- مسأله: اگر نشانه‏هاى نشوز در مرد پيدا شود زن مى‏تواند مرد را نصيحت كند و اگر نصيحت مؤثر نشد مى‏تواند شكايت خود را نزد حاكم ببرد تا او مرد را وادار كند به وظايف خود عمل نمايد.
 
امام - بهجت - تبريزى - فاضل - مكارم: با استفاده از مدارك مسأله قبل .
 
137- سؤال: آيا زن حق دارد با شوهر خود قهر كند يا شوهر را كتك بزند؟
 
جواب: زن حق قهر كردن يا كتك زدن شوهر را ندارد.
 
امام با استفاده از تحريرالوسيله، كتاب نكاح، القول فى النشوز، مسأله 2.
 
بهجت - فاضل - مكارم: استفتاء
 
تبريزى: (25)
 
توجه و مراقبت: آقايان بايد توجه داشته باشند عصبانى مزاج بودن، يكدندگى در منزل، امر و نهى كردن زياد به گونه‏اى كه تنها تصميم گيرنده در منزل باشند، نداشتن سعه صدر و تحمل، نداشتن گذشت در اتفاقات زندگى و مواردى از اين قبيل، زمينه‏هاى بسيار مساعدى هستند كه باعث مى‏شوند مرد حقوق همسر خود را ايفا نكند، در نتيجه علاوه بر اينكه معصيت كار بوده، ناشز نيز مى‏شود. زيرا با توجه به حقوق زن نسبت به مرد مانند خوشرفتارى كردن با زن و يا بخشيدن اشتباهات او و... مرد بايد در خانه، فضايى صميمى و دوستانه را فراهم آورد تا از بروز هر گونه ناهنجارى جلوگيرى شود.