منتظر تعطیلات پاییزه و زمستانی باشید، تعطیلاتی که به‌جای مسافرت باید در خانه پناه بگیرید!

پاییز دیگر تنها فصل قدم زدن در هوای بارانی نیست حداقل در کلان‌شهرها هنگام باران می‌بایست به‌جای خیس شدن زیر باران از قطرات اسیدی فرار کنید!

در کلان‌شهرها همگام با وارونه شدن هوا، آلودگی مهمان ریه‌های شهروندان می‌شود. تلفات این مهمان بیش از میزان کشته‌های سوانح جاده‌ای در سال است. سالانه افراد زیادی به خاطر آلودگی به بیماری‌هایی چون آسم، برونشیت، تنگی نفس، حملات قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی دچار می‌شوند.(1)

آلودگی هوا بیماری است که بیش از یک دهه است به‌طور خاص ریه‌های کلان‌شهرها را آزار می‌دهد اما هنوز اقدام یکپارچه و جدی‌ای از سوی دولت و سایر نهادهای ذی‌ربط برای مقابله برنامه‌ریزی‌شده گزارش نشده و اثرات آن در فصول سرما دیده نمی‌شود به‌طوری‌که گویا این اتفاق هرسال به‌مثابه بحرانی جدید مسئولان را غافلگیر و درگیر می‌کند!

آلودگی هوا به معنی افزایش یکی از آلاینده‌های هوا به میزانی بیش از سقف استاندارد تعیین‌شده و قرارگیری در شرایط ناسالم است. طی سال‌های اخیر، آلاینده اصلی شهر تهران که موجب قرارگیری وضعیت هوا در شرایط ناسالم شده است، ذرات معلق با قطر کمتر از 5/ 2 میکرون (PM 2.5) بوده است. صورت‌مسئله مشخص است هوای تهران در فصول سرما در وضعیت ناسالم قرار می‌گیرد اما راه‌حل‌ها ثابت و مؤثر نیست.

قاتلان هوا کیست‌اند؟

درباره عامل ایجاد این ذرات معلق تقریباً کارشناسان عوامل بسیاری را برمی‌شمارند ازجمله: کیفیت غیراستاندارد سوخت،خودروهای فرسوده و کاربراتوری و کارخانه‌ها و آلاینده‌های صنعتی.

کارشناسان درصدهای متفاوتی را به‌عنوان سهم این عوامل در آلودگی هوا بیان می‌کنند اما تحقیقات و آمار از سهم جدی خودروهای فرسوده دلالت دارند که اغلب آن‌ها نیز در سیستم حمل‌ونقل عمومی فعال‌اند! سیستمی که می‌بایست سهم به سزایی در جابجایی جمعیت و کاهش آلاینده‌ها داشته باشد.

راهکارها چیست؟

چند برابر علت‌های آلودگی هوا، راهکار و راه‌حل مطرح است، برخی از آن‌ها راهکارهای دم‌دستی هستند به‌مثابه درمان موقت و زودهنگام عمل می‌کنند اما برخی دیگر راهکارهایی هستند که نیازمند مطالعه و تحقیق برای یک عملیات بلندمدت و اساسی در جهت کاهش آلودگی هوا می‌باشند البته مواردی نیز هستند که فکر کردن به آن‌ها جز اتلاف وقت و هزینه چیزی در برندارد.

راهکارهای اصلی:
- توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی
- ارتقای تکنولوژی ساخت خودرو
- ارتقا و رعایت استانداردهای سوخت
- بهسازی صنایع و انتقال مکانی آن‌ها
- بهبود استفاده از انرژی‌های خانگی
- اعمال محدودیت‌های ترافیکی

طرح‌های موردی:
- تعطیلات مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات
- آبپاشی آسمان (جهت فرونشاندن گردوغبار)
- آبپاشی معابر (چسبیدن آلودگی‌های ناشی از احتراق سوخت خودروها)
- پنکه‌های بزرگ  انتقال هوای آلوده)
- مه پاش (فرونشاندن گردوغبار)
- نصب دودکش (انتقال هوای آلوده)

آنچه مهم است ترکیب روش‌های قابل‌اجرا و دارای بازده برای درمان هوای کلان‌شهرها در یک حرکت هماهنگ میان دستگاه‌های اجرایی است. مسئله اساسی اینجا است که این عوامل هرسال در لیست راه‌حل‌های بحران آلودگی هوا وجود دارد اما شهروندان تغییر اساسی در تنفس خود احساس نمی‌کنند، آیا نهادهای مسئول در مدیریت بحران و ضعف ندارند؟

در دنیا چه می‌کنند؟

اما این فقط ما نیستیم که با آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، این مسئله یک معضل جهانی است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت سالانه ۷ میلیون نفر در سراسر جهان براثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.طبق آماری دیگر ۱۱.۵ درصد از علل مرگ‌ومیر در جهان به آلودگی هوا اختصاص دارد. همچنین به‌طورکلی از هر ۱۰ نفر در سراسر جهان ۹ نفر در هوای بسیار آلوده و حتی خطرناک زندگی می‌کنند. کشورهای درحال‌توسعه بیش از سایر کشورها درگیر آلودگی هوا هستند آن‌ها در کنار عوامل صنعتی درگیر آلاینده‌های طبیعی نیز هستند.

در جهان راهکارهای مشخص با برنامه‌ریزی اجرایی و جامع وجود دارد برای  کنترل وضعیت آلودگی هوا وجود دارد که بعضاً اجرایی شده یا در حال مطالعات و زمان‌بندی اجرا هستند.

فرانسه
-رایگان کردن حمل‌ونقل عمومی
- ممنوع کردن تردد خودروهای شخصی در برهه‌ای از سال

هند
-ممنوعیت رفت‌وآمد خودروهای دیزلی و حتی ماشین‌های شاسی‌بلند
- عبور و مرور بر اساس محدودیت‌های ترافیکی
- رایگان سازی استفاده از اتوبوس‌های شهری
- استفاده از توپ آبفشان

هلند
-ممنوعیت فروش خودروهای بنزینی و دیزلی از سال ۲۰۲۵
- جایگزینی خودروهای برقی و هیدروژنی
 
فرایبورگ آلمان
- مسیر سازی (حدود ۵۰۰کیلومتر) برای رفت‌وآمد دوچرخه، مترو، تراموا و سیستم‌های حمل‌ونقل ارزان
- محدودیت  پارک ماشین‌ها جلوی درب خانه‌ها
- هزینه سازی برای پارک خودرو در شهر
- ایجاد امتیاز و مزایا برای افرادی که مالک خودرو نیستند ازجمله: پیشنهاد خانه‌های ارزان‌تر، استفاده رایگان از وسایل حمل‌ونقل عمومی یا ارائه فضاهای زیاد برای دوچرخه‌سواری.
- اختصاص بودجه برای تأمین اتوبوس‌های برقی، ایستگاه‌های شارژ برقی و تأسیس زیرساخت‌های سازگار با محیط زیست.

اسلو پایتخت نروژ
- کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به نصف که تا سال ۲۰۲۰
- طراحی منطقه بزرگ بدون ماشین و ساخت
- حذف فضاهای دارای پارکینگ
- سرمایه‌گذاری روی استفاده از وسایل حمل

هلسینکی پایتخت فنلاند
- سرمایه‌گذاری  در حوزه حمل‌ونقل عمومی و استفاده از سیستم های تشویقی در راستای عدم استفاده از خودروهای شخصی تا سال ۲۰۵۰.

کپنهاگ پایتخت کشور دانمارک
- ممنوعیت رفت‌وآمد وسایل نقلیه تا سال ۲۰۲۵
- اولویت‌بخشی در استفاده از دوچرخه به‌جای استفاده از ماشین.
 
زوریخ پرجمعیت‌ترین شهر کشور سوئیس
- محدود کردن فضاهای پارکینگ
- محدودیت عبور و مرور ماشین‌ها در بسیاری از خیابان‌ها و توسعه حمل‌ونقل عمومی.

برزیل
- ایجاد ارزان‌ترین سیستم‌های اتوبوس‌رانی در دنیا ( در شهر کوریتیبا)
 
چین
- ترغیب کارخانه‌ها صنایع سنگین تعطیلی موقت، تعلیق یا کاهش تولید
- درخواست از خانواده‌ها برای جایگزین کردن زغال‌سنگ با منابع انرژی پاک‌تر مانند گاز طبیعی و برق
 

برنامه‌ریزی برای ایجاد مناطق جنگلی جدید در سال ۲۰۱۸

- کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای از طریق "سیستم مبادله انتشار آلاینده‌ها"
- طرح راه‌اندازی سیستم مبادله انتشار آلاینده‌ها
- پرتاب ین نقره به ابر‌ها برای تولید کریستال‌های یخ و ایجاد بارندگی به شکل برف یا باران
- آبپاشی آسمان با استفاده و ساخت آسمان‌خراش‌های بسیار بلند
- استفاده از دوچرخه‌های پاک‌کننده هوا
- ساخت جاروبرقی مکنده هوا

لندن 
-ساخت "سوخت قهوه" (بیو سوخت)
- تعریف عوارض بیشتر برای  عبور و مرور خودروهای آلاینده  در مرکز شهر.
 
با پیشرفت تکنولوژی و صنعت جهان و محیط زیست بیش‌ازپیش توسط بشر درخطر نابودی قرارگرفته است ، نابودی که ضرر اساسی آن به انسان و زندگی و سلامت او بازمی‌گردد.

از این نگاه؛ آلودگی هوا در اثر زندگی صنعتی دردی است که همه کشورها با برنامه‌ریزی یکپارچه باید آن را درمان کنند و هرکدام نقش خود را در حفظ محیط زیست ایفا کنند. این کار در کشور نیز همین شکل را باید داشته باشد یعنی دولت و ملت هرکدام در کاهش آلودگی هوا نقش و سهم خود رادارند اما این قانون‌گذار و مجریان آن هستند که باید زیرساخت اصلی را برای کاهش آلودگی به‌کارگیرند چراکه مقصرهای اصلی ازجمله ناوگان فرسوده حمل‌ونقل عمومی و تولیدات خودروسازان دولتی نیاز به برنامه‌ریزی و اقدام دولت برای به سازی برای استفاده درست عمومی دارند.

قانون‌گذار نیز باید قوانین را به‌روز کرده و ضمن تدوین قانون جامع، برای ضمانت اجرای آن‌ها نیز تدبیری بیندیشد چراکه قانون‌های موجود نیز براثر پیچیدگی و وسعت افراد درگیر در این حوزه،  بازدارندگی و اثربخشی لازم را ندارند. بعد از داشتن قانونی جامع و کارا یک عزم جهادی و همگانی نیاز است تا همه در کنار هم این غول را شکست دهیم.

پی‌نوشت:
1- یبه سیاوشی، عضو مجمع نمایندگان تهران دراین‌باره می‌گوید که طبق آمار میزان تلفات انسانی ناشی از آلودگی هوا بیشتر از آمار مرگ‌ومیر ناشی از تصادفات جاده‌ای است.