کودکان از لحاظ تحرک و جنب و جوش با یکدیگر تفاوت دارند. بعضی از کودکان از همان روز اول تولدشان جنب و جوش بیش از حد دارند و دست و پای خود را به طور دایم تکان می دهند. این کودکان هرچه بزرگ تر می شوند تحرک و جنب و جوش آنها بیشتر می شود، به طوری که لحظه ای نمی توانند در گوشه ای بنشینند و در نتیجه مادر مجبور است همه وقت به دنبال کودک باشدو دقیقه ای از او غافل نگردد. مردم به چنین کودکانی «کودکان شیطون» می گویند. در مقابل کودکان دیگری هستند که از همان اوایل تولدشان بسیار آرامند، شیر می خوردن و می خوابند. این کودکان زمانی که راه می افتند و حتی در سنین قبل از مدرسه نیز مشکلی برای پدر و مادرشان بوجود نمی آورند. در مطالعاتی که روی هر دو گروه انجام گرفته، مشاهده شده است که هر دو سالم اند و هیچ ضایعه یا بیماری مغزی ندارند و یادگیری آنها خوب است.

از طرف دیگر کودکانی هم هستند که رفتار آنها از همان روزهای اول تولد با دو گروه ذکر شده متفاوت است. به طور مثال، مادر جوانی در مورد کودک 5 ماهه اش می گوید:

کودکم موقعی که بیدار است مرتب شیون می زند، هیچ وقت نشده با آرامش در جایش بخوابد، موقعی که او را بغل می کنم گریه او شدیدتر می شود، زمان شیر دادن صورتش را بر می گرداند و اگر شروع به مک زدن کرد با کوچک ترین صدایی حواسش پرت می شود و شیون سر می دهد، اگر بخواهم به او غذا بدهم بعد از فرو دادن با گریه استفراغ می کند. در چنین کودکی هیچ ضایعه عضوی یا عصبی وجود ندارد.
این کودکان رعایت نوبت نمی کنند و اعمال آنها مورد قبول همسالان شان نیست و در نتیجه کودکان دیگر از آنها دوری می کنند.

هنگامی که او بزرگ می شود شروع به راه رفتن می کند بدون توجه به آنچه در جلو اوست، می دود و از صندلی و میز بالا می رود اگر چیزی به او داده شود پرت می کند، تمام اسباب بازی های خود را می شکند و خرد می کند و هر چه به دست او برسد به دهان می برد، چنین کودکانی زندگی و آسایش پدر و مادر را سلب می کنند و همواره والدین شان از وجود آنان اظهار خستگی و عجز می کنند و همین مسئله اثر بدی روی کودک خواهد گذاشت. موقعی که مادر چنین کودکی را به مطب می آورد، آرام نمی گیرد و از گوشه ای به گوشه دیگر مطب می دود و گویی توسط یک موتور تحریک می شود، او قادر نیست چند دقیقه در یک محل بنشیند یا بایستد، به هر چیز دست می زند، تلفن را بر می دارد و با کسی حرف می زند.
بیش فعال

موقعی که چنین کودکانی به دبستان سپرده می شوند، دو مشکل خواهند داشت. اول اینکه مشکل یادگیری دارند، زیرا این کودکان در تمرکز حواس دچار اشکال هستند و نمی توانند روی صندلی کلاس آرام بنشینند، به مطالب و درسی که معلم می دهد توجهی ندارند. این کودکان تکالیف و کارهای مدرسه را انجام نمی دهند و کاری را که شروع کرده اند، تمام نمی کنند و به گفته معلم کلاس «کودک مات و مبهوت است». بعضی از این کودکان در مورد حروف و کلماتی که باید در مغزشان تمرکز دهند تا آن را درک کنند، دچار اشکال می باشند، حروف و اعداد را برعکس یا تغییر شکل یافته و کج و معوج می بینند (گرچه چشم آنها سالم است.) در نوشتن و خواندن مشکل دارند و بیشتر آنها در سال اول دبستان مردود می شوند.

مشکل دوم این کودکان در موقعیت های گروهی و بازی کردن با کودکان دیگر است، به طوری که این کودکان رعایت نوبت نمی کنند و اعمال آنها مورد قبول همسالان شان نیست و در نتیجه کودکان دیگر از آنها دوری می کنند. این کودکان بدون فکر کردن کاری را انجام می دهند و از کاری به کار دیگر می پردازند. عکس العمل های این کودکان معمولا ثابت نیست گاهی می خندند و خوش هستند و گاهی ناگهان به گریه می افتند و همسالان شان از این عمل در تعجب اند.

چگونه یک کودکان بیش فعال را تربیت کنیم؟

– حتماً می خواهید بدانید چگونه باید او را تنبیه کرد تا دست از رفتارهای ناپسند بردارد؟ یا می خواهید بدانید چرا هر قدر تنبیه می کنید فایده ندارد و باز همان رفتارها را تکرار می کند و برای تان عجیب است که هر روز حساسیتش به تنبیه شدن کمتر می شود.
این کودکان در تمرکز حواس دچار اشکال هستند و نمی توانند روی صندلی کلاس آرام بنشینند، به مطالب و درسی که معلم می دهد توجهی ندارند.

قبل از هر چیز باید بدانیم بهتر است که تشویق و تنبیه فوری انجام شود تا تاثیر بیشتری داشته باشد اگر چه تنبیه در مورد این کودکان کمتر موثر است و دلیل آن وجود رفتار های تکانشی  و بدون فکر است. در هر حال تنبیه باید پس از رفتاری که انجام داده است و علم به اینکه بداند بخاطر کدام رفتارش تشویق یا تنبیه شده است ضروری است. تنبیه می تواند با یک اشاره، نگاه یا محروم کردن بچه از چیزهایی که دارد باشد ولی نباید نیازهای اصلی کودک را از او گرفت. نیازهای اصلی مثل غذا، آب، خوابیدن، سلامتی، احساس امنیت و نیاز به دوست داشته شدن.

– با کودک به آرامی صحبت کنید و سعی کنید رفتار خوبی را که از کودک سر می زند به زبان بیاورید و به او آفرین بگویید.

– سعی کنید از کلماتی چون «نه، نکن، بس کن» کمتر استفاده کنید.

– وظایف کودک را در خانه برای او مشخص کنید و آنها را به دفعات به او بگویید تا با آنها آشنا شود و یاد بگیرد. چنین کودکانی ممکن است وظایف خود را به زودی یاد نگیرند ولی باید با صبر و حوصله آنها را به او یاد دهید.

– به کودک مسئولیت بدهید، زیرا برای رشد هر کودکی مسئولیت پذیری لازم است مشروط بر  انکه در حد توان او باشد و اگر کودک آن را حتی ناقص انجام داد، از او قدردانی کنید.

– بیش از حد دلسوز و نگران او نباشید مشکل بیش فعالی به تدریج اصلاح خواهد شد.

با معلم کلاس همکاری دقیق نمایید، زیرا توجه شما در خانه و همکاری شما با معلم مدرسه در بهبود کودک بسیار موثر خواهد بود.

در واقع کودک باید بداند:

روی قانون های مان پافشاری می کنیم و قانون مان تغییر نمی کند. وقتی قانون را رعایت کرد او را تشویق می کنیم و وقتی آن را زیر پا گذاشت او را تنبیه می کنیم.

خیلی مهم است کسانی که با او در ارتباط هستند حرف شان یکی باشد و اگر در تربیت کردن فرزند با هم اختلاف نظر دارند باید در خفا با هم صحبت کنند تا بچه نفهمد آنها موافق هم نیستند.

کسانیکه  از او نگهداری می کنند آدم های با ثباتی هستند، زیاد به او انتقاد نمی کنند و او را دوست دارند.