دوره زمانی عده بر اساس قانون مدنی سه ماه و ده روز است دوره زمانی عده بر اساس قانون مدنی سه ماه و ده روز است

حکم عده نگه داشتن برگرفته از آیات قرآن است و ازدواج با یک زن در ایام عده باعث می‌شود زن و شوهر به یکدیگر حرام ابدی شوند.

عده چیست؟

عده یک اصطلاح فقهی و به معنای مدت زمانی است که زن بعد از جدایی از همسرش نباید ازدواج مجدد کند. دوره زمانی عده بر اساس قانون مدنی سه ماه و ده روز است و انواع گوناگونی دارد از جمله عده وفات، عده طلاق، عده فسخ ازدواج و عده بذل مدت یا به اتمام رسیدن زمان ازدواج موقت. حکم عده نگه داشتن برگرفته از آیات قرآن است و ازدواج با یک زن در ایام عده باعث می‌شود زن و شوهر به یکدیگر حرام ابدی شوند و ازدواج آن ها برای همیشه باطل شود.

نگهداری عده پس از پایان ازدواج امری مهم در احکام شرعی است که رعایت آن بر زن و مردی که با او ازدواج می کند، واجب بوده و بی توجهی به این حکم و قانون می تواند مشکلات بسیاری را برای افراد ایجاد کند. از این رو برخی از احکام مهم شرعی در خصوص نگه داشتن عده را از منظر مراجع عظام تقلید با هم مرور می کنیم.

امام خمینی(ره):
- زنی كه نه سالش تمام نشده و نیز زن یائسه عدّه ندارد، یعنی اگر چه شوهرش با او نزدیكی كرده باشد، بعد از طلاق می‎تواند فوراً شوهر كند.

- زنی كه نه سالش تمام شده و یائسه نیست، و شوهرش با او نزدیكی كند اگر طلاقش دهد، بعد از طلاق باید عدّه نگهدارد، یعنی بعد از آن كه در پاكی طلاقش داد، و مقداری هر چند كم باشد بعد از طلاق پاك بود، به قدری صبر كند كه دو بار حیض ببیند و پاك شود، و همین كه حیض سوم را دید عدّه او تمام می‎شود و می‎تواند شوهر كند، ولی اگر بعد از عقد با او نزدیكی نكرده باشد و طلاقش بدهد عدّه ندارد، یعنی می‎تواند بعد از طلاق فوراً شوهر كند.

- زنی كه حیض نمی‎بیند، اگر در سن زنانی باشد كه حیض می‎بینند، چنانچه شوهرش او را طلاق دهد، باید بعد از طلاق سه ماه عدّه نگهدارد.

- زنی كه عدّه او سه ماه است، اگر اول ماه طلاقش بدهند، باید سه ماه هلالی، یعنی از موقعی كه ماه دیده می‎شود تا سه ماه عده نگهدارد، و اگر در بین ماه طلاقش بدهند، باید باقی ماه را با دو ماه بعد از آن، و نیز كسری ماه اول را از ماه چهارم عدّه نگهدارد تا سه ماه تمام شود، مثلاً اگر غروب روز بیستم ماه طلاقش بدهند، و آن ماه بیست و نه روز باشد، باید نه روز باقی ماه را با دو ماه بعد از آن و بیست روز از ماه چهارم عده نگهدارد، و احتیاط مستحب آن است كه از ماه چهارم بیست و یك روز عده نگهدارد، تا با مقداری كه از ماه اول عدّه نگهداشته سی روز شود.

- اگر زن آبستن را كه حملش از شوهرش است طلاق دهند، عدّه‎اش تا دنیا آمدن، یا سقط‌شدن بچه او است. بنابراین اگر مثلاً یك ساعت بعد از طلاق بچه او به دنیا بیاید، عدّه‎اش تمام می‎شود، و اگر حمل از شوهرش نباشد؛ خواه از زنا باشد یا از شبهه، به وضع حمل عدّه طلاق تمام نمی‎شود. بلی، عدّه وطی به شبهه به وضع حمل تمام می‎شود، و زنا عدّه ندارد.

- زنی كه نه سالش تمام شده و یائسه نیست، اگر متعه شود مثلاً یك ماهه یا یك ساله شوهر كند، چنان‌چه شوهرش با او نزدیكی نماید، و مدت آن زن تمام شود، یا شوهر مدت را به او ببخشد، باید عدّه نگهدارد. پس اگر حیض می‎بیند، واجب است به مقدار دو حیض عدّه نگهدارد، و اگر حیض نمی‎بیند، باید چهل و پنج روز از شوهركردن خودداری نماید.

- ابدای عدّه طلاق از موقعی است كه خواندن صیغه طلاق تمام می‎شود؛ چه زن بداند طلاقش داده‎اند یا نداند. پس اگر بعد از تمام‌شدن عدّه بفهمد كه او را طلاق داده‎اند، لازم نیست دوباره عدّه نگهدارد.

- زني كه شوهرش مرده اگر آبستن نباشد، بايد چهار ماه و ده روز عدّه نگهدارد، يعني از شوهر كردن خودداري نمايد، اگر چه يائسه يا متعه باشد، يا شوهرش با او نزديكي نكرده باشد؛ و اگر آبستن باشد، بايد تا موقع وضع حمل عدّه نگهدارد، ولي اگر پيش از گذشتن چهار ماه و ده روز، بچه‎اش به دنيا بيايد، بايد تا چهار ماه و ده روز پس از مرگ شوهرش صبر كند، و اين عدّه را عدّه وفات مي‎گويند.

- زني كه در عدّه وفات مي‎باشد، حرام است لباس الوان بپوشد و سرمه بكشد، و هم‌چنين كارهاي ديگري كه زينت حساب شود، بر او حرام مي‎باشد.

- اگر زن يقين كند كه شوهرش مرده، و بعد از تمام‌شدن عده وفات شوهر كند، چنان‌چه معلوم شود شوهر او بعداً مرده است، بايد از شوهر دوم جدا شود، و در صورتي كه آبستن باشد به مقداري كه در عدّه طلاق گفته شد، يعني تا موقع زاييدن براي شوهر دوم عدّه طلاق، و بعد براي شوهر اول عدّه وفات نگهدارد، و اگر آبستن نباشد، براي شوهر اول عدّه وفات و بعد براي شوهر دوم عدّه طلاق نگهدارد، و ابتداي عدّه وفات را از موقعي كه خبر صحيح وفات شوهر به او رسيده قرار دهد.

- ابتداي عدّه وفات از موقعي است، كه زن از مرگ شوهر مطلع شود.

- اگر زن بگويد عدّه‎ام تمام شده، با دو شرط از او قبول مي‎شود:
اول ـ آن كه مورد تهمت نباشد. دوم ـ آن كه از طلاق يا مردن شوهر به قدري گذشته باشد كه در آن مدت تمام‌شدن عدّه ممكن باشد.

آیت‌الله مکارم شیرازی:
- ابتداى شروع عدّه طلاق از آن موقعى است که صیغه طلاق خوانده مى شود، خواه زن بداند یا نداند، حتّى اگر بعد از تمام شدن مدّت عدّه بفهمد او را طلاق داده اند لازم نیست دوباره عدّه نگه دارد.

- زنى که از شوهرش طلاق گرفته باید عدّه نگه دارد، مگر این که شوهر با او اصلاً نزدیکى نکرده باشد، یا زن یائسه باشد، در این دو صورت بعد از طلاق مى تواند بلافاصله شوهر کند.

- مقدار عدّه در مورد زنانى که عادت مى شوند احتیاط آن است که بقدرى صبر کند که دوبار حیض ببیند و پاک شود هنگامى که حیض سوم را دید عدّه او تمام است.

-  زنى که عادت ماهانه نمى بیند اگر در سنّ زنانى باشد که عادت مى بینند چنانچه شوهرش بعد از نزدیکى کردن او را طلاق دهد باید بعد از طلاق سه ماه عدّه نگه دارد و منظور از سه ماه آن است که اگر اوّل ماه است سه ماه تمام هلالى و اگر روز دیگرى از ماه است مانند پنجم یا دهم هنگامى که پنجم یا دهم ماه چهارم شود عدّه او تمام است، مثلاً اگر پنجم ماه رجب او را طلاق گفته، پنجم ماه شوّال عدّه او تمام است.

- پایان عدّه زن باردار، متولّد شدن فرزند یا ساقط شدن آن است، حتّى اگر یک ساعت بعد از طلاق بچّه به دنیا آید، عدّه او تمام مى شود و مى تواند شوهر کند.

- عدّه ازدواج موقّت بعد از تمام شدن مدّت، در صورتى که عادت ماهانه مى بیند، به مقدار دوحیض کامل است و اگر عادت نمى بیند چهل وپنج روز تمام است.

پرسش: زنى به جهت جلوگيرى از حاملگى از آمپول استفاده كرده و ديگر حيض نمى بيند و به عقد موقت درآمده، شوهر پس از دو ماه مابقى مدت عقد را بخشيده، عده اين خانم چه مقدار است؟
پاسخ: بايد از آمپول استفاده نكند و مقدار عده مورد نظر چهل و پنج روز است.

پرسش: بر فرض صحت تغيير جنسيّت زن و مرد در صورت طلاق يا فسخ يا فوت همسر عده چه مقدار است؟
پاسخ: هرگاه تغيير جنسيت قبل از طلاق باشد عقد باطل مى شود و اگر بعد از طلاق باشد عده باطل مى شود.

پرسش: اگر به زن شوهردارى تجاوز به عنف شود آيا اين زن بايد نسبت به شوهر خودش عده نگه دارد؟
پاسخ: بايد آن قدر از هم دور شوند كه معلوم شود كه رحم پاك و نطفه اى در آن نيست.

پرسش: زوجه با بذل مهريه اش خواستار طلاق شده است و زوج نيز قبول بذل نموده و وى را طلاق داده از آنجا كه نزديكى صورت نگرفته طلاق خلع و غير مدخوله و بدون عده اعلام شده است ولى پس از دو ماه از اجراى طلاق، زن اعلام داشته كه حمل 6 ماهه دارد كه ممكن است در اثر ملاعبه باردار شده باشد آيا عده لازم است و آيا مرد مى تواند به زن رجوع كند؟
پاسخ: در فرض سؤال چون زن حامله است و ولد هم از نظر حكم شرعى متعلق به شوهر است بايد تا وضع حمل عده نگه دارد ولى مرد حق رجوع به زن را ندارد .

پرسش: اگر خانمى از قرص تأخير عادت ماهانه استفاده كند آيا در نگه داشتن زمان عده شبيه زنانى است كه عادت ماهانه نمى بينند؟
پاسخ: جزو زنانى نيست كه در حد حيض اند ولى حيض نمى بينند و بايد در عقد موقت دو حيض و در عقد دائم سه حيض عدّه نگه دارد و در نتيجه بايد از خوردن قرص خود دارى كند.

آیت‌الله سیستانی:
پرسش: آیا بدون نردیکی کردن باز هم باید زن عده نگه دارد؟
پاسخ: لازم نیست.

پرسش: زمان نگه داشتن عده در ازدواج موقت چقدر است؟
پاسخ: دو حیض است و به احتیاط واجب یک حیض کفایت نمی‌کند.

پرسش: اگر مرد و زنی مدت زیادی از هم جدا زندگی کنند و بعد از سه سال طلاق صورت بگیرد عده لازم است؟
پاسخ: باید عده نگه دارد.

پرسش:  آیا مردی که خانمی را به صیغه خود درآورده و مدت تمام شده باید مراقب او باشد که در مدت عده با مرد دیگر ازدواج نکند یا خیر؟
پاسخ: لازم نیست.

پرسش: عده وفات چقدر است و آیا می توا ن با مرد نامحرم صحبت کند و حکم خروج او از منزل چیست و مخارج آن بعهده کیست ؟
پاسخ: چهار ماه و ده روز یعنی ازدواج نکند و خود را آرایش ننماید و ارتباط با نامحرم در حدی که همیشه مجاز بوده است مانند صحبتهای معمولی اشکال ندارد. مانعی ندارد از منزل خارج شود ولی مکروه است در دوران عده شب جای دیگری بخوابد یا برای غیر ضرورت یا کاری یا انجام وظیفه ای یا اداء حقی خارج شود و رعایت این امور بهتر است ولی واجب نیست و مخارج او با خودش می باشد.

پرسش: آیا به زنان بدکاره و فاحشه عده تعلق می‌گیرد؟
پاسخ: زنا عده ندارد.

پرسش: آیا نگه داشتن عده برای زنان اهل کتاب واجب است ؟ اگر مطمئن باشید که عده نگه نمی دارد چطور؟
پاسخ: در مواردی که ازدواج با اهل کتاب جایز است ، عده لازم نیست .

پرسش: آیا نگاه داشتن عده بر زنی که لوله های رحم او بسته شده لازم است ؟
پاسخ: لازم است.

پرسش: اگر مردی با زنی صیغه عقد موقت جاری ساخته باشند و مجامعت نیز واقع شده باشد چنانچه به منظور تبدیل عقد مؤقت به دائم (میان همان مرد و زن) صیغه موقت را فسخ نمایند آیا قبل از جاری ساختن عقد دائم زن می بایستی عده نگه دارد؟ به بیان دیگر آیا برای تبدیل عقد موقت به دائم میان یک زن و مرد واحد نیز می بایستی توسط زن مدت عده رعایت شود؟
پاسخ: عده لازم نیست ولی عقد را نمی توان فسخ کرد بلکه اگر وقت باقی است باید مرد باقیمانده را ببخشد.