تأملی درباره یکی از اعمال حج

اصغر عرفان

چیست رمی‌الجمار نزد خرد

نفس اماره سنگسار کنند

و چون ابراهیم، میوه دلش را به محضر ذات باری به مذبح تسلیم آورد، شیطان در پی فریب هاجر رفت که «اکنون حاصل عمرت به دشنه یک خواب و خیال، به حقیقت، قربانی می‌شود!» و چون او را بانوی صبر و رضا یافت، در پی اسماعیل شد؛ او نیز راضی به رضای حق، سر تسلیم به‌فرمان پروردگار داشت، پس به‌دنبال ابراهیم رفت. خلیل خدا چون به جمره اول آمد، شیطان در پی بود، آن حضرت هفت سنگ بر وی پرتاب کرد. در جمره دوم، شیطان که هنوز به وسوسه ابراهیم طمع داشت، ظاهر شد و ابراهیم هفت سنگ دیگر بر او انداخت تا به جمره عقبه آمد و این بار شیطان از پس خوردن هفت سنگ، دیگر مأیوس شد. از آن ابتلای عظیم که خلیل خدا را سربلند داشت زائران دیار یار بر جمرات که نماد شیطان رجیم است، سنگ می‌زنند؛ هفت سنگ برای هفت بار و با هر ضربتی تکبیر و در پس هر تکبیر، کوبیدن شیطان و گام نهادن بر نفس اماره.

مردم همه سنگ‌بار بینی

دیوان همه سنگسار بینی

سنگی که ز دست‌ها بجسته

پیشانی اهرمن شکسته

و این درنگی است برای ما که شیطان لعین که به انحراف ابراهیم خلیل طمع داشت، چگونه از وسوسه نفس ضعیف من و تو مأیوس می‌شود؟ آن ملعون ابد از هر در و هر رنگ رخ می‌نمایاند؛ گاه از طریق زن، گاه فرزند، گاه به مال و گاه به مقام، پس باید خشکاند ریشه هر چه تعلق است تا در کمند صید او گرفتار نشویم.

در احکام حج، حکم صحت رمی‌جمره، یقین به اصابت سنگ‌هاست و ظن و گمان بی‌فایده است، پس تا یقین به راندن ابلیس نکرده‌ایم از نیرنگ او ایمن مباشیم.

باید هفت بار سنگ زد؛ هفت عدد بی‌نهایت است؛ یعنی به یک‌بار ستیز با شیطان بسنده نکن که او خناس است و برای غارت ایمان تو هزاران چهره و افسون در کیسه دارد و از وسوسه پیوسته تو هرگز رنگ رنجوری نمی‌گیرد.

نکته دیگر آن‌که پیکار با ابلیس محال نیست او حتی به سنگ‌ریزه‌ای از یقین و ایمان تو می‌گریزد.

و گفته‌اند در هنگام سنگ زدن تکبیر بگو یعنی در مبارزه با شیطان از رفاقت توفیق الهی مدد بگیر.

فاصله جمرات نزدیک است یعنی که ابلیس زودبه‌زود به سراغت می‌آید و تو مبادا که ایام به‌غفلت گذرانی.

و نکته آخر آن‌که پیوسته بگو «اعوذبالله من نفسی» که رسول خدا (ص) فرمود «بزرگ‌ترین دشمنانت نفس توست که در درونت جا دارد.» و وقتی شیطان قرین کسی باشد چگونه می‌تواند قرین خود را رمی کند؟

پس اول بر شیطان درون سنگ بزن که «مادر بت‌ها بت نفس شماست.»

خوشا دلی که ز غیر خدا است آسوده

ضمیر خویش ز وسواس دیو پالوده

دلا بیا که ز غیر خدا بپردازیم

کنیم سرّ خود از یاد غیر پالوده