تیر یا گُل

علی صادقی‌سرشت (روان‌شناس)

گاهی مثل تیری است که در قلب انسان می‌نشیند. گاه حتی به زهر نیش و کنایه نیز آغشته است و اثر بدتری بر روح و روان طرف مقابل دارد. گاهی نیز مثل گُلی است که با احترام به کسی هدیه می‌دهیم. مواد تشکیل‌دهنده این تیر و گُل یکی است، اما نحوه ترکیب این مواد با هم فرق می‌کند؛ به‌گونه‌ای که یک‌بار با آن تیر ساخته می‌شود و یک‌بار گُل. مواد تشکیل‌دهنده عبارت‌اند از «حروف الفبای فارسی». گاه آن‌قدر پلید و ناجوانمردانه این حروف الفبا ترکیب می‌شوند که قلب همسر رنجور و سوراخ می‌شود و گاه آن‌چنان ماهرانه و با نیت خوب این حروف کنار هم می‌نشینند که هر مرد و زنی آرزو دارد محصول این ترکیب را از همسرش هدیه بگیرد.

برای چیدمان این حروف، در کنار نیت نیکو، به چیزی به اسم «مهارت ارتباط» نیاز داریم. بهره‌مندی از این مهارت در زندگی مشترک باعث به ثمر رسیدن میوه تفاهم در درخت زندگی زناشویی و خانوادگی است. اگر می‌خواهید از مهارت ارتباط میان همسران بیشتر بدانید، با ما همراه باشید:

گُل بگو! گُل بشنو!

خواب، خواب می‌آورد؛ پول، پول می‌آورد؛ دانش، دانش می‌آورد؛ ... و البته گُل گفتن، گُل شنیدن به دنبال می‌آورد. گل گفتن و گل شنیدن نتیجه احترام گذاشتن و احترام دیدن است. بدخلقی، مسیر احترام را خراب و خراب‌تر می‌سازد. امام علی (ع) می‌فرمایند «کسی که بداخلاق باشد، اهل‌وعیالش از او متنفر می‌شوند.»¹ چراکه دوری گزیدن روحی و روانی اطرافیان، واکنش طبیعی در برابر رفتارهای ناشی از بداخلاقی است؛ بنابراین، اولین شرط برای گل گفتن و گل شنیدن، مؤدبانه سخن گفتن است.

گاهی زوجین با بهانه «صمیمت» برخی از آداب سخن را رعایت نمی‌کنند. هرچند صمیمیت لازمه یک ارتباط عاطفی است، اما پاس نداشتن ادب، کم‌کم این صمیمیت را به سمت عدم رعایت حرمت‌ها می‌کشاند و درنتیجه زوجین به‌جای به هم نزدیک شدن از هم دور و دورتر می‌شوند. پیشنهاد برخی روان‌شناسان آن است که گاهی زن و شوهرها هرچند وقت یک‌بار، یک هفته به‌گونه‌ای با هم رفتار کنند که انگار دو غریبه و یا لااقل دو دوستی هستند که با هم رودربایستی دارند. در این موارد معمولاً افراد بیشتر به رعایت آداب سخن گفتن توجه دارند.

مناسب است که زوجین در خانواده، فیلم تعاملات خود را ضبط کنند تا مشخص شود در هنگام رویارویی با هم از چه زبان گفتاری استفاده می‌برند و چگونه به هم احترام می‌گذارند (کاش این فیلم در دوران عقد ضبط می‌شد!) سپس هر سال یا هر دو سال یک‌بار فیلم دیگری از نحوه تعاملات گفتاری و احترامی ضبط شود و سپس هر یک از زوجین این دو فیلم را در فضایی منصفانه ببینند و قضاوت کنند که رفتارشان در این سال‌ها از جهت ادب در کلام و احترام رو به بهبود بوده و یا خدای‌نکرده رو به عقب‌گرد.

این شیوه مراقبه بیرونی می‌تواند مسیر کلی تعاملات کلامی و احترامی را در خانواده مشخص کند؛ البته باید توجه داشت که احترام گذاشتن به معنای کنار گذاشتن نظر خود نیست، بلکه لازم است فرد از نظر خود به‌طور سازنده و منطقی جانب‌داری کند و برای طرف مقابل علت رسیدن به نظر خود را توضیح دهد.