در سال 1396 رئیس جمهور روسیه؛ به مقام معظم رهبری پیشنهاد داد که با توجه به هجمه‌ی تحریم‌های غرب علیه ایران، پول ملی دو کشور را جایگزین دلار و یورو، در معاملات تجاری کنند، تا تحریم‌های غرب تا حدودی زیادی، خنثی‌سازی شود..

مدتی است که شاهد بحران اقتصادی در ایران و برخی دیگر از کشورهای جهان هستیم. بحرانی که شاید بتوان عامل اصلی آن را غرب و تاثیر تنش‌های سیاسی ایجاد شده از سوی آن‌ها بر چرخه‌ی اقتصادی دانست.
 

چرایی جولان‌دهی دلار

از دوران جنگ جهانی دوم، آمریکا موفق شد تا "دلار" Dollar را به عنوان ارز رایج جهانی معرفی کند و این مهم، نخستین گام سردمداران آمریکایی در راستای سلطه‌ی اقتصادی بر جهان بود. این روند جدید را "دلاریزاسیون" کردن اقتصاد جهانی می‌نامند. از آن زمان، مقرر شد که در اکثر معاملات اقتصادی بین‌المللی، بالاخص معاملات نفتی و فلزات گران‌بها از واحد پولی ایالات متحده استفاده شود و بنا به این مهم، تغییر ارزش این واحد پولی، تاثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد کشورهایی که از دلار در معاملات خود استفاده می‌کنند، می‌گذارد.

البته باید توجه داشت که راه‌اندازی این چرخه‌ی مالی، قدرتی منحصر به فرد را نصیب آمریکا کرد، قدرتی که شاید نتوان آن را با هیچ قدرت نظامی و غیر نظامی دیگری قیاس کرد چرا که اکثریت معاملات تجاری سراسر جهان، بر پایه‌ی واحد پولی آمریکا استوار و به گونه‌ای بدان محتاج شد.

از این رو؛ شاید امروزه بتوان آشکارا اعلام کرد که تحریم‌های آمریکا، یکی از علل اصلی آشفتگی اقتصادی در ایران و دیگر کشورهای هدف است چرا که افزایش ارزش دلار، تاثیرات منفی فراوانی بر ابعاد مختلف اقتصاد آن‌ها می‌گذارد. 

به عقیده‌ی تحلیلگران اقتصادی، مطلوب‌ترین و شاید تنها راه برون‌رفت از این شرایط، ایجاد و افزایش پیمان‌های دوجانبه‌ اقتصادی میان کشورهای مختلف با هدف کاهش ارزش دلار است.

پیمان پولی دوجانبه‌

"پیمان پولی دوجانبه‌" به پیمانی گفته می‌شود که طی آن؛ طرفین به جای استفاده از ارزهای رایج جهانی همچون دلار و یورو، از ارز ملی خود استفاده کرده و یا این که کالاهای خود را با یکدیگر مبادله می‌کنند. نمونه‌ی این روش را می توان در قراردادهای ایران با پاکستان و ترکیه مشاهده کرد که حدودا از دو سال پیش منعقد شده‌اند.

زمانی که در مبادلات تجاری، ایران از "ریال" و روسیه از "روبل" استفاده کند، هیچ تحریمی بر آن کارساز نخواهد بود چرا که آمریکا و هم‌پیمانان آن به نظام معاملات این دو واحد پولی دسترسی نداشته و توانایی خدشه‌دار کردن آن را ندارند.

البته باید توجه داشت که پیش‌تر نیز، کشورهایی به استفاده از پیمان پولی روی آورده بودند که بزرگ‌ترین آن‌ها چین است. "کشور چین با بیش از 29 پیمان پولی، در جایگاه اول جهان و همچنین کشورهای ژاپن و کره جنوبی به ترتیب با 9 و پنج پیمان پولی در جایگاه‌های دوم و سوم قرار دارند. بیش از 32 کشور تاکنون پیمان پولی امضا کرده‌اند که روند رشد آنها در سال‌های اخیر افزایش قابل توجهی یافته است. حجم این پیمان‌ها معادل 1.2 تریلیون دلار است. البته عمده پیمان‌های پولی دوجانبه که بین کشورهای مختلف منعقد شده، دو تا سه بار و با مبالغ بیشتر تمدید شده است."(1)

در سال 1396 نیز پوتین؛ به مقام معظم رهبری پیشنهاد داد که با توجه به هجمه‌ی تحریم‌های غرب علیه ایران، پول ملی دو کشور را جایگزین دلار و یورو، در معاملات تجاری کنند، تا ضمن خنثی‌سازیِ نسبی تحریم‌های غربی، تاثیر منفی بر ارزش دلار بگذارند.

در این میان باید توجه داشت که جمهوری اسلامی ایران با بیش از 15 کشور جهانی، معاملات تجاری کلان دارد که اگر بتواند تنها با نیمی از این کشورها؛ پیمان پولی دوجانبه‌ برقرار کند، تا حد زیادی از معامله با "دلار" و "یورو" بی‌نیاز خواهد شد.
 

حائز اهمیت آن که؛ اگر روند اِعمال پیمان‌های دو جانبه رو به افزایش گذارد جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به مواد مهمی در حوزه‌ی اقتصادی نائل آید که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- حذف واسطه‌ها
- رونق تجارت خارجی
- دور زدن قانونی تحریم‌ها
- سهولت در معاملات تجاری
- بی‌نیازی به مجوزهای آمریکایی در تجارت
- کاهش چشم‌گیر عوارض انواع معاملات بین‌المللی

از آن جایی که شرایط اقتصادی ایران، در وضعیت خاصی قرار گرفته است، ضروری است که پیمان‌های دو جانبه قوَتی بیش از پیش گرفته و آن دسته از قراردادها که در این زمینه با دیگر کشورها منعقد شده اما به نتیجه‌ی مطلوب نرسیده است، از سوی بانک مرکزی پیگیری و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، به کار گرفته شوند.

پی‌نوشت:
1. رمز شکست توطئه دلاری، جهان نیوز