انسان همواره به الگو نيازمند است و بايد بکوشد بهترين‌ها را براي زندگي خود برگزيند. از اين رو توجه به سعادت ابدي و کمال‌گرايي انسان را بر آن مي‌دارد تا الگوهايي مناسب و در خور را انتخاب نمايد که بهترين ايشان همانا معصومين(عليهم‌السلام) هستند. مي‌کوشيم طي سلسله مقالاتي در گروه دين و انديشه به بررسي سيره پيامبر اکرم(صلي الله عليه و آله) و ائمه اطهار(عليهم‌السلام) بپردازيم. باشد که الگوگيري مناسبي براي زندگي‌مان باشد.
معناي سيره
سيره در لغت عربي از ماده «سير» گرفته شده است. سير يعني حرکت، رفتن، راه رفتن و سيره به معناي نوع راه رفتن است. سيره بر وزن فِعله است و فِعله در زبان عربي دلالت بر نوع مي‌کند. بنابراين در سيره معصومين به دنبال سبک و نوع زندگي ايشان هستيم.
ممکن است گفته شود کسي که ساليان سال پيش از ما در شرايط محيطي و اجتماعي ديگري غير از عصر ما زندگي کرده است نمي‌تواند الگوي زندگي امروز ما باشد!
قديمي‌ترين سيره‌ها
از قديمي‌ترين سيره‌ها که در باب زندگي رسول اکرم(صلي الله عليه و آله) به نگارش درآمده است سيره ابن اسحاق است که بعد از او ابن هشام آن را به صورت يک کتاب درآورده است. ابن اسحاق شيعه بوده در حدود نيمه قرن دوم هجري مي‌زيسته است. از اين رو قديمي‌ترين سيره‌ها مربوط به حدود نيمه قرن دوم هجري است.
پديده مُد که بعضاً در جوامع گسترش و نفوذ غير قابل انکاري دارد سند محکمي بر آن است که امکان الگوگيري وجود دارد امّا مسأله اساسي آن است که ما الگو و اسوه نيکويي چون معصومين را بيابيم و با تأسي به ايشان زندگي خود را الهي کرده به سوي کمال و سعادت گام برداريم
چرا سيره‌ها؟!
بر اساس آيات الهي قرآن کريم رسول اکرم(صلي الله عليه و آله) و به تبع ائمه هدي (عليهم‌السلام) داراي سبک زندگي هستند که مي‌توانند براي همه افراد بشر به عنوان الگو مطرح باشند. به طوري که با پيروي از ايشان و تعقيب و عمل کردن به خط سير ايشان در زندگي مي‌توان به سعادت ابدي نائل شد. خداوند در قرآن کريم مي‌فرمايد: «لقد کان لکم في رسول الله أسوه حسنهٌ لمن کان يرجوا الله و اليوم الآخر و ذکر الله کثيراً؛ به تحقيق در رسول خدا براي شما الگوي نيکويي است براي هر کس که به خدا و روز قيامت اميد دارد و خداوند را بسيار ياد مي‌کند. با توجه به اين آيه «کان» دلالت بر استمرار و استقرار در گذشته دارد و از اين رو الگو بودن پيامبر (صلي الله عليه و آله) دائمي است و وظيفه تأسي نيز دائمي و هميشگي خواهد بود. به علاوه «لمن» در آيه دلالت بر آن دارد که هر کس بخواهد حقيقت ايمان را بدست آورد بايد به سيره پيامبر(صلي الله عليه و آله) تأسي نمايد. اُسوه بودن پيامبر (صلي الله عليه و آله) نيز به سبب ويژگي‌ها و صفاتي است که در سبک زندگي ايشان وجود دارد و از اين رو لازم است به سيره شناسي بپردازيم.
امکان الگوگيري از سيره‌ها
حال که قرآن پيامبر(صلي الله عليه و آله) و معصومين(عليهم‌السلام) را به عنوان الگو براي زندگي ما انتخاب کرده است آيا از هر جهت مي‌توان از ايشان الگوگيري کرد؟! ممکن است گفته شود کسي که ساليان سال پيش از ما در شرايط محيطي و اجتماعي ديگري غير از عصر ما زندگي کرده است نمي‌تواند الگوي زندگي امروز ما باشد!
در پاسخ بايد گفت امکان اسوه بودن پيامبر و ساير معصومين(عليهم‌السلام) براي همه اعصار و براي همه انسانها وجود دارد و اساساً جز ايشان الگوي مطلوبي وجود ندارد. زيرا در هر عصر و دوراني مسائلي وجود دارد که همواره ثابتند و با تغيير اوضاع و شرايط دگرگون نمي‌شوند. اين مسائل اصول اخلاقي هستند که کليات زندگي را در بر مي‌گيرند.
در هر عصر و دوراني مسائلي وجود دارد که همواره ثابتند و با تغيير اوضاع و شرايط دگرگون نمي‌شوند. اين مسائل اصول اخلاقي هستند که کليات زندگي را در بر مي‌گيرند.
اين اصول تا زماني که عالم بر پاست و انسان با اين ويژگي‌هاي خدادادي زندگي مي‌کند پا برجا هستند و لذا محدود به دوران خاص يا گروههايي خاص و يا شرايط خاصي نيستند. اين اصول اخلاقي ثابت که بر پايه مطلق بودن اخلاق قابل تبيين هستند اصولي هستند که با بررسي سيره زندگي معصومين(عليهم‌السلام) بايستي از زندگي ايشان استخراج نمود و در زندگي خود مورد بهره برداري قرار دهيم. به علاوه اگر کسي اين مطلب را نقض نمايد بايستي اساساً الگوگيري ولو از ساير افراد هم عصر را نيز انکار نمايد. بدين معني که ديگر از هيچ کس نمي‌توان الگو گرفت. زيرا هر کس شرايط خاص و ويژه خود را دارد در حالي که در عمل مشاهده مي‌شود افراد از يکديگر الگوگيري مي‌کنند و حتي در مسائل جزئي نظير نوع پوشش و يا رنگ آن نيز از الگو بي بهره نيستند! پديده مُد که بعضاً در جوامع گسترش و نفوذ غير قابل انکاري دارد سند محکمي بر آن است که امکان الگوگيري وجود دارد امّا مسأله اساسي آن است که ما الگو و اسوه نيکويي چون معصومين را بيابيم و با تأسي به ايشان زندگي خود را الهي کرده به سوي کمال و سعادت گام برداريم.
مسائل مطرح شده در سيره‌ها
آنچه از سيره معصومين(عليهم‌السلام) بايستي استخراج نماييم از جزئي‌ترين مسائل زندگي تا کلي‌ترين آنها را شامل مي‌شود. زيرا ما در همه برنامه‌هاي زندگي خود نيازمند الگو هستيم تا به روشي صحيح گذران عمر نماييم. مثلاً روش پيامبر(صلي الله عليه و آله) در لباس پوشيدن، برخورد با همسايگان و دوستان، سيره ايشان در رابطه با مسائل شخصي زندگي خود گرفته تا سيره پيامبر(صلي الله عليه و آله) در خداشناسي، نماز، عدالت، جنگ و حکومت‌داري و ساير مسائل که همگي اين مسائل از امور مبتلا به ما در زندگي هستند و لازم است الگوي مناسبي براي آنها داشته باشيم!
نتيجه گيري
روش زندگي پيامبر و ساير معصومين(عليهم‌السلام) مي‌تواند نقص‌ها و اشتباهات ما در زندگي را جبران نمايد و با تأسي به ايشان گام به گام ما را به کمال نزديکتر نمايد. در مقالات بعدي به جزئيات سيره معصومين خواهيم پرداخت.
ادامه دارد...
________________________________________
منابع و مآخذ
1. قرآن کريم
2. سيري در سيره نبوي- شهيد مطهري
3. مفردات راغب اصفهاني
4. سيره ابن هشام
5. سنن رسول اعظم- گردآوري زير نظر پژوهشگاه باقرالعلوم (ع)
6. سنن پيامبر (صلي الله عليه و آله)- علامه طباطبايي (ره)
7. سيري در سيره ائمه اطهار- شهيد مطهري
8. مجمع البحرين
9. لسان العرب
10. فضايل و سيره چهارده معصوم (ع)- عباس عزيزي