كارت صدا يكي از عناصر سخت افزاري استفاده شده در كامپيوتر است كه باعث پخش و ضبط صدا( صوت) مي گردد. قبل از مطرح شدن كارت هاي صدا ، كامپيوترهاي شخصي براي پخش صدا ، صرفا" قادر به استفاده از يك بلندگوي داخلي بودند كه از برد اصلي توان خود را مي گرفت . در اواخر سال 1980 استفاده از كارت صدا در كامپيوتر شروع و همزمان با آن تحولات گسترده اي در زمينه كامپيوترهاي چند رسانه اي ايجاد گرديد. در سال 1989 شركت Creative labs كارت صداي خود را با نام Creative Labs soundBlaster Card عرضه نمود. در ادامه شركت هاي متعدد ديگري توليدات خود را در اين زمينه عرضه نمودند.
بخشهای کارت صدا
يك كارت صدا داراي بخش هاي متفاوت زير است :
· يك پردازنده سيگنال هاي ديجيتال (DSP) كه مسئول انجام اغلب عمليات( محاسبات ) مورد نظر است .
· يك مبدل ديجتيال به آنالوگ (DAC)
· يك مبدل آنالوگ به ديجيتال(ADC) براي صوت ورودي به كامپيوتر
· حافظه ROM يا Flash براي ذخيره سازي داده
· يك اينترفيس دستگاههاي موزيكال ديجيتالي (MIDI) براي اتصال دستگاه هاي موزيك خارجي
· كانكنورهاي لازم براي اتصال به ميكروفن و يا بلندگو
· يك پورت خاص " بازي" براي اتصال Joystick
اغلب كارت هاي صدا كه امروره استفاده مي گردد از نوع PCI بوده و در يكي از اسلات هاي آزاد برد اصلي نصب مي گردند. كارت هاي صداي قديمي عمدتا" از نوع ISA بودند. اكثر كامپيوتر هاي جديد كارت صدا را بصورت يك تراشه و بر روي برد اصلي دارند.
اغلب توليد كنندگان كارت صدا از مجموعه تراشه هاي مشابه استفاده مي نمايند.پس از طراحي تراشه هاي فوق توسط شركت هاي مربوطه توليد كنندگان كارت صدا، امكانات و قابليت هاي دلخواه خود را به آنها اضافه مي نمايند.
كارت صدا را مي توان به يكي از دستگاههاي زير متصل نمود :
· هدفون
· بلندگو (Speaker)
· يك منبع ورودي آنالوگ نظير : ميكروفن راديوضبط صوت و CD player
· يك منبع ورودي ديجيتال نظير CD-Rom
· يك منبع آنالوگ خروجي نظير ظبط صوت
· يك منبع ديجيتال خروجي نظير CD-R
عمليات كارت صدا
يك كارت صدا قادر به انجام چهار عمليات خاص در رابطه با صدا است :
· پخش موزيك هاي از قبل ضبط شده ( از CD فايل هاي صوتي نظير mp3 و يا Wav ) بازي يا DVD
· ضبط صدا با حالات متفاوت
· تركيب نمودن صداها
· پردازش صوت هاي موجود
عمليات دريافت و ارسال صوت (صدا) براي كارت صدا از طريق بخش هاي DAC و ADC انجام مي گيرد. پردازش هاي لازم و مورد نياز بر روي صوت توسط DSP انجام مي گيرد و بدين ترتيب عمليات اضافه اي براي پردازنده اصلي كامپيوتر بوجود نخواهد آمد.
تولید صوت
صوت در واقع نوعی سیگنا ل آنالوگ(قیاسی)است زیرا به صورت یک موج پیوسته روی میدهد.پردازش سیگنال خای قیاسی برای رایانه لازم است زیرا این سیگنالها دایما در حال تغیر هستند.در نتیجه لازم است که سیگنالهای قیاسی به شکل بیتهای دیجیتال(رقمی)ترجمه شوند.عمل ترجمه سیگنالهای قیاسی به بیتهای رقمی توسط وسیله ای به نامADC یا مبدل قیاسی رقمی صورت می گیرد.سیگنالهای صوتی رقمی باید مجددا به سیگنالهای قیاسی تبدیل شوندتا انها را بتوان از طریق بلندگو پخش کرد.سخت افراز مترجم این عمل راDAC یا مبدل رقمی قیاسی مینامند.از طرف دیگر برای پردازش داده ها صوتی رقمی از یک پردازنده داده های صوتی به نام DSP یا پردازنده سیگنالهای رقمی استفاده می شود.صدای رقمی به فضای ذخیره ای زیادی روی دیسک نیاز دارد.بر این اساس به جای ذخیره صدای آن را ایجاد می کنند.عملیات ساخت صدا را شبیه ساز صوتی (ترکیب)می نامند.شبیه سازی صوتی به روشهای زیر صورت می گیرد:
1)روش اف ام (مدولاسیون بسامد)
2)روش جدول موج(صدای موجی
3)روش میدی
4)روش نمونه سازی فیزیکی
فرض كنيد، قصد داشته باشيم كه از طريق ميكروفن صداي خود را به كامپيوتر انتقال دهيم . در اين حالت كارت صدا يك فايل صوتي با فرمت wav را ايجاد و داده هاي ارسالي توسط ميكروفن در آن ذخيره گردند. فرآيند فوق شامل مراحل زير است :
1 - كارت صدا از طريق كانكتور ميكروفن سيگنال هاي پيوسته و آنالوگي را دريافت مي دارد.
2 - از طريق نرم افزار مربوطه نوع دستگاه ورودي براي ضبط صدا را مشخص مي نمائيم .
3 - سيگنال آنالوگ ارسالي توسط ميكروفن بلافاصله توسط تراشه مبدل آنالوگ به ديجيتال (ADC) تبديل و يك فايل حاوي صفر و يك توليد مي گردد.
4 - خروجي توليد شده توسط ADC در اختيار تراشه DSP براي انجام پردازش هاي لازم گذاشته مي شود. DSP توسط مجموعه دستوراتي كه در تراشه ديگر است برنامه ريزي براي انجام عمليات خاص مي گردد. يكي از عملياتي كه DSP انجام مي دهد فشرده سازي داده هاي ديجيتال بمنظور ذخيره سازي است .
5 - خروجي DSP با توجه به نوع اتصالات كارت صدا در اختيار گذرگاه داده كامپيوتر قرار مي گيرد.
6 - داده هاي ديجيتال توسط پردازنده اصلي كامپيوتر پردازش و در ادامه براي ذخيره سازي در اختيار كنترل كننده هارد ديسك گذاشته مي شوند. كنترل كننده هارد ديسك اطلاعات را بر روي هارد و بعنوان يك فايل ضبط شده صوتي ذخيره خواهد كرد.
شنيدن صوت
مراحل گوش دادن به صوت به شرح زير مي باشد ( برعكس روش گفته شده در ارتباط باضبط صوت):
1 - داده هاي ديجيتال از هارد ديسك خوانده شده و در اختيار پردازنده اصلي قرار مي گيرند.
2 - پردازنده اصلي داده ها را براي DSP موجود بر روي كارت صدا ارسال مي دارد.
3 - DSP داده هاي ديجيتال را ازحالت فشرده خارج مي نمايد.
4 - داده هاي ديجيتال غيرفشرده شده توسط DSP بلافاصله توسط مبدل ديجيتال به آنالوگ(DAC) پردازش و يك سيگنال آنالوگ ايجاد مي گردد. سيگنال هاي فوق از طريق هدفوق يا بلندگو قابل شنيدن خواهند بود.
ارتقای یک کارت صوتی :
اگر کارت صوتی فاقد یکی از موارد زیر باشد باید کارت صوتی را ارتقا دهیم :
ü پخش صداهای موجود در جدول موجی MIDI
ü صدای سه بعدی موضعی POSITIONAL
ü پردازش صدای 16 WAVE بیتی 44.1 KHZ
ü سازگاری با SOUND BLASTER
اگر چه هر کدام از این ویژگیها انگیزه ای مناسب برای ارتقای کارت صوتی است ، ولی می توان با احتیاط و وسواس بیشتری تصمیم گیری نمود.
برخی از کارتهای صوتی دارای رابطهایی برای اضافه کردن کارتهای افزودنی با قابلیت جدول موج
MIDI هستند. این کارتها ، کارت فرعی یا DAUGHTER CARD نامیده می شوند. همچنین می توان کارتهای ISA جداگانه ای خریداری نموده و برای افزایش کارایی صوتی سیستم آنها را به کارت صوتی سازگار با SOUND BLASTER فعلی اضافه کرد.
چند انتخاب ممکن برای ارتقای سیستم صوتی کامپیوتر در زیر آمده است:
o ارتقای کارت صوتی
o نصب یک کارت فرعی دارای جدول موج MIDI
o نصب یک کارت ISA دارای جدول موج MIDI
o اضافه کردن RAM برای گسترش صداهای مربوط به جدول موج MIDI
در هنگام خرید کارت صدا به چه نکاتی باید توجه کرد :
به دلیل این که مادر بردهای جدید دارای کارت صدا به صورت سر خود می باشند ، بنابراین دیگر نیازی نیست که کارت صدا را به صورت جداگانه ای خریداری نمود . جز در مواردی که برای کارهای حرفهای از کارت صدا استفاده می شود .
اغلب SOUND BLASTERو ADLIH دو نوع استاندارد اختصاصی برای کارت های صدا وجود دارد . استاندارد سازگاری دارند . با توجه به این که کارت صوتی نباید با این استاندارد به SOUND BLASTER کارتهای صوتی با راه اندازی خاصی نیاز داشته باشد.
به غیر از استانداردهای ذکر شده ، استاندارد های دیگری هم وجود دارند. اکثر برنامه های کاربردی صوتی برای محصولاتی نوشته می شوند که عمومیت دارند . برای همین بیشتر سازندگان ، کارت های صوتی خود را تحت این دو استاندارد می سازند.
§ بیشتر بازی های تحت DOS از کارتهای صوتی با استاندارد های ساوند بلاستر ، ساوند بلاستر 16 و ساوندبلاستر پرو استفاده می کنند.
§ در حال حاضر بیشتر سی دی رام ها دارای فیش ورودی هدفون یا بلندگو هستند . بدین ترتیب می توان از صداهای آنها استفاده کرد .
§ اما در صورتی که صدای بهتری می خواهید می توانید از کارت صدا استفاده نمایید.
ملاحظات مهم خرید:
دلایلی برای ارتقای یک کارت صوتی :
I. کیفیت بالای صدای موجی ( صدای 16 بیتی 44.1 کیلو هرتز )
II. قابلیت جدول موجی MIDI ، برای بدست آوردن صدای واقعی تر نسبت به ترکیب FM ونیز اضافه کردن ویژگی چند آوایی برای پخش قطعات ارکسترها
III. قابلیت های صدای سه بعدی برای بازیها و برنامه های چند رسانه ای
IV. سازگاری بهتر با بازیها و نرم افزارها
V. صدای دو طرفه برای ارتباطات تلفنی و کنفرانس های تصویری
VI. فراهم ساختن استودیوی دیجیتال ، شامل ضبط چند کاناله و تولید افکتهایی نظیر افکتهای اکو ( REVERB ) و سرود جمعی ( CHORUS )
سازگاری: ممکن است بهترین کارت صوتی را پیدا کنید ،اما اگر این کارت درون جعبه کامپیوتر جا نگیرد ،ارزشی نخواهد داشت . برخی کارتهای صوتی پیچیده دارای طول کامل یا 4/3 هستند. اگر چه مدارات مورد نیاز برای پردازش افکت ها جدول موجی ، اتصال مربوط به درایو و حافظه جدول موجی ممکن است کوچکتر شوند . ولی این اجزا اغلب به فضای بیشتری نیاز دارند که این فضا روی کارتهای با طول کامل یافت می شود.
نحوه انتخاب يك كارت صدا
در ابتدا اگر بخواهيم بلندگوي داخلي (به كامپيوتر) بيافزاييم، ما يك كارت صدا مي خريم،(معمولا استريو ولي نه هميشه ) و آن را در يك اسلات خالي از نوع ISA قرار مي داديم. وقتي PCL ظاهر شد(اسلات هاي روي مادربرد پيشرفت كردند)، ما در مورد خريد كارت بين يك كارت 16 بيتي قديمي و يك كارت 32 بيتي جديد حق انتخاب پيدا كرديم. هر يك از اين دو مدل از سه وسيله ي اتصالي يكسان پشتيباني مي كردند. فيش بلندگو، ورودي ميكروفن و يك خط براي تمام ورودي هاي ديگر. شما خيلي به ندرت ممكن بود يك DIN-5 ورود/خروج براي يك صفحه كليد MIDI ببينيد. اما امروزه حتي بعضي از كارت صداهاي Low-end كه قيمت كمي هم دارند؛ مي توانند صداي دالبي ديجيتال(Dolby) را پشتيباني كنند. قبل از انتخاب كارت صدا بايد نيازهاي خود را بدانيد، يعني براي خودتان مشخص كنيد كه از كارت صدايي كه تهيه مي كنيد چه مي خواهيد. اين مي تواند دامنه اي از پردازشگر كلمه يا ساير كاربردهاي اداري كه اصلا صدايي لازم ندارد؛ تا وسايل سرگرمي خانگي و پردازش حرفه اي صدا را در برداشته باشد. بازي ها و فيلم هاي DVD دوزمينه ي استفاده از كامپيوترها در سرگرمي هاي خانگي هستند. هر دوي اين بخش ها به سرعت در حال رشد بوده و روز به روز توليد كننده ها براي رقابت با يكديگر مجبور به ابداع نوآوري مي باشند، البته اين براي كاربران كامپيوتر ومشتريان بسيار اين محصولات عالي است. چرا كه كالايي با كيفيت بهتر و قيمت كمتر تهيه مي كنند. اما همانطور كه ابتدا گفتيم؛ همين تنوع انتخاب كارت مناسب را سخت تر مي كند. در اينجا نمونه هايي از يان تكنولژي را با هم مرور مي كنيم : DS3D-DirectX Sound 3D يك شيوه ابتدايي براي شبيه سازي و تقليد از "3D Surround" است كه اخيرا به نحو قابل توجهي پيشرفت كرده است. "DS3D DirectX Sound 3D" ساخت مايكروسلفت است و با شيوه اي به نام صداي موضعي(Positional audio) حجم گسترده اي از دستورات را براي قراردادن صدا در فضاي 3D(3 Dimension Space) ارايه مي كند. به طور خلاصه، "DS3D" با به كارگيري صحيح و ماهرانه ي ويژگي هاي صدا باعث مي شود كه به نظر برسد صدا از يك جهت خاص منتشر مي شود. براي مثال ازعقب يا از سمت چپ، و اي احساس را به شما مي دهد كه بيشتر از دو بلندگو به كامپيوتر متصل است. در ابتدا اين كار كلا از طريق CPU انجام مي شد كه به قدرت پردازش بالايي نياز داشت. بعد از ورود DirectX5 بود كه مايكروسافت اجازه داد تا "DS3D" توسط سخت افزار مهماني (Party Hardware) سوم افزايش سرعت داده شود تا فشار بر CPUي سيستم اصلي كاهش يابد. A3D A3D، مخفف Aureal 3D است، كه در ابتداي كار در سال 1997 به طور مشترك با ناسا(سازمان فضايي آمريكا) براي كاربري در شبيه سازهاي پروانه توسعه پيدا كرد. تكنولوژي A3D تقليد ديگري از 3D بود و مانند DS3Dي ساخت مايكرو سافت (تا چندي پيش) كاملا بر قدرت پردازش CPU تكيه داشت، ولي امروزه سخت افزار افزايش دهنده ي سرعت را نيز مي پذيرد. نسخه هاي جديدتر؛ حتي يك اداره كننده ي منبع دارند كه به سازنده هاي بازي اين امكان را مي دهد كه الگوريتم هاي A3D را به نحوي اداره و كنترل نمايند كه بتواند محيطهاي مختلف جوي مانند مه غليظ يا محيط زير آب را شبيه سازي كنند. EAX EAX( گسترش صوتي محيطي) اواين بار توسط شركت Creative در سال 1998 معرفي شد. EAX به عنوان يك راه ساده براي افزودن پژواك به DS3D مورد استفاده قرار گرفت. در سال 1999 نسخه ديگري از اين نمونه با نام EAX2.0 ايجاد محيط هاي جالب و واقع گرايانه اي مانند شبيه سازي اثرات كاهش دهنده ي وسايل جداكننده ي (مثل تيغه ديوار) بين محيط ها (مانند ديوار) و موانع درون محيط ها مانند مبلمان خانه را ممكن ساخت. اين كار به واسطه ي افزودن وسايل و اجزاء مانع ؛ به الگوريتم مانند منبع سمعي خودش ممكن شد. Dolby Digital كارت صداهاي جديدتر به صداي دالبي ديجيتال اجازه مي دهند تا صدا از سخت افزار كارت عبورداده شود وبه 5 كانال جدا رمز گشايي و باز خواني گردد. اين صدا بعدا توسط مدار واقع بر روي كارت صداي Dolby 5.1 مي تواند از رمز گشايي 6كانال نا واضح صدا توسط پردازشگر روي بردش (Board) پشتيباني كند. اين كانال ها عبارتند از: چپ جلو، راست جلو ،جلوي مركزي، چپ عقب، راست عقب و يك زير بلندگوي صداي بم (براي 1/0). البته اين كانل ها در مدل هاي بعدي Dolby نظير6.1 ب افزودن يك كانال مياني مركزي و در مدل 7.1 نيز با فازودن دو كانال راست مركزي و چپ مركزي كامل تر شده اند. بلندگوها براي مدت طولاني بلندگوهاي كامپيوترها ابزارهاي ثابتي محسوب مي شدند. در حالي كه سيستم استريو با دقت زياد انتخاب مي شود، تنها هر بلندگوي قديمي براي كامپيوتر شخصي كار را انجام مي دادو تا همين اواخر هم اين كاملا معقول به نظر مي رسيد، براي اين كه كيفيت صداي خارج شده از كامپيوتر هرگز نمي توانست از بلندگوهاي بهتر حداكثر استفاده را ببرد. اما در حال حاضر با وجود Dolby Digital 6.1 كيفيت و كميت بلندگوها تفاوت بسياري كرده است. برنامه ريزي مهم ترين نكته در يك سيستم Dolbyي خوب جداسازي صداها ست. يعني اضافه كردن بلندگو در جاي مناسب. اين نيازمند برنامه ريزي است، ولي به كمك تكنولوژي اخير اين كار هزينه زيادي ندارد. در حال حاضر شركت هايي چون Creative، Labtech و Logitech با قيمتي بسيار مناسب؛ كيفيت خوب و قابل قبولي براي سيستم بلندگوي Dolby 5.1 و 6.1، ارايه مي كنند.
عیب یابی سیستم صدای کامپیوتر:
ویندوز دارای مجموعه ای از عیب یابها است که با آن می توتن به عیب یابی کارت صدا و صوت در رایانه پرداخت .برای این کار لازم است عملیات زیر را به ترتیب انجام دهید
Start-help-contents-troublechooting-windows 98troublechooteis-sound
پس از آن دستورهای روی صفحه نمایش را دنبال کنید .در این صورت عیب یاب اطلاعات لازم برای رفع اشکال را در اختیار کاربر قرار می دهد.
جدول زیر اشکالات موجود در سیستم صدا . همچنین علل ایجاد و راه حلهای پیشنهادی برای رفع مشکلات فوق را نشان می دهد.
نرم افزاري براي ضبط هر نوع صداي ورودي كارت صدا
ضبط تمامي صداهاي ورودي به كارت صوت! خيلي جالبه ولي Advanced Mp3/WMA Recorder اين كار رو انجام ميده. برنامه اي قدرتمند با توانايي ضبط هر صدايي. خواه اين صدا ميتونه براي يك نرم افزار ديگه باشه (مثل MediaPlayer يا QuickTime وWinAmp و حتي فايلهاي Flash!...) خواه ميتونه شامل صداهايي كه در محيط اينترنت پخش ميشه باشه!! بله شما با Advanced Mp3/WMA Recorder حتي ميتونيد مكالمات اينترنتي تون و برنامه هاي پخش مستقيم اينترنتي مثل راديو و غيره رو هم ضبط كنيد! صداهاي ضبط شده ي شما با فرمتهاي MP3 , WMA ضبط خواهند شد. علاوه بر اينها خودتون به وسيله يك ميكروفن هم ميتونين صداتون رو با كمك Advanced Mp3/WMA Recorder وارد كامپيوتر كنيد. هوشمند بودن اين برنامه موجب ميشه كه خودش كارت صداي شما رو شناسايي كنه و حتي مقدار فضاي خالي ديسك رو كه با پيغام خطاي ويندوز مواجه نشين .داراي فيلتر هست و خودش "هيس هيس" ها و... رو حذف ميكنه! داراي Timer هم هست وظاهر آشنا و آسان و زيبايي براي كار داره.
منابع:
کتابها:
مرجع کامل سخت افزار و مونتاژ کامپیوتر (مولف:مهندس محسن شجاعی)
راهنمای جامع و کاربردی سخت افزار (مولف:تورج صارمی راد)
سایتها:
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید