ادیب نیشابوری ـ محمدتقی (1315ـ1396ق)
شیخ محمدتقی ادیب نیشابوری، مشهور به ادیب دوم فرزند اسدالله، در خیرآباد، از بلوک عشقآباد نیشابور به دنیا آمد. نخست از پدر خواندن و نوشتن آموخت، و در 18 سالگی به فرمان پدر راهی مشهد شد، و از محضر شیخ عبدالجواد ادیب اول، بهره فراوان برد و در آموختن ادبیات عرب، فارسی، منطق، فلسفه، ریاضیات، تفسیر، حدیث، رجال، فقه، اصول، طب، علوم غریبه و علوم جدید، رنج بسیار کشید.
در سال 1341 عنوان مدرّسی آستان قدس را پذیرفت و هفت سال در آرامگاه شیخ بهائی بر کرسی تدریس نشست اما از آن گاه که پایش آسیب دید، در منزل درس میداد.
انسانی آزاده و عارف مسلک بود و به امور دنیوی هیچ اعتنایی نداشت و از تملق و چاپلوسی بهشدت دوری میجست.
وی در 21 آذر 1355 ش برابر با 20 ذیحجه 1396 ق، در 81 سالگی بدرود حیات گفت و در زاویه غربی صحن عتیق (انقلاب) دفن شد.
شیخ محمدتقی ادیب نیشابوری (معروف به ادیب ثانی )
6 ـ در محضر بزرگان
از استادان و مربیان این استاد کسانی را می شناسیم، و نام آنان به ما رسیده استأ اینانند:
1 ـ شیخ محمدتقی کدکنی ، درگذشته 1357 هـ.ق
2 ـ میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری ، درگذشته 1344 هـ.ق
3 ـ آقابزرگ حکیم شهیدی ، درگذشته 1355 هـ.ق
4 ـ شیخ حسن برسی ، درگذشته 1340 هـ.ق
5 ـ شیخ اسدالله یزدی ، درگذشته 1350 هـ.ق
6 ـ میرزا محمدباقر مدرّس رضوی ، درگذشته 1343 هـ.ق
و بدین گونه، استاد در نزد نامبردگان و چه بسا برخی دیگر از مدرّسان و عالمان مدارج علم و معرفت را پیمود.
7 ـ علوم و معلومات
رشته هایی که استاد در آنها تبحر، یا از آنها آگاهی داشت، بدین شرح است: ادبیان عرب، ادبیات فارسی ، منطق، فلسفه، ریاضیات، اصول، فقه، رجال، حدیث و تفسیر. گفته اند که استاد در نجوم و غرائب نیز دست داشت، و همچنین از علم طب قدیم بهره مند بود و آن را رعایت می کرد، به طوری که تا 80 سالگی از سلامت مزاج برخوردار بود و کمتر کسی به یاد دارد که وی به پزشک مراجعه کرده باشد.
دو تن از استادان وی ، حکیم شهیدی و عارف یزدی ، در دامنه شرقی کوهسنگی مشهد به خاک سپرده شده اند. وفا و عاطفه استاد چنان بود که گفته اند: تا هنگامی که ادیب پای رفتن داشت، گاهگاهی به سر تربت آنان به کوهسنگی می رفت.
8 ـ درسها و مَدرَسها
استاد چندین متن را، به صورتی کم مانند، تذریس می کردند؛ از جمله: شرح سیوطی ، مغنی ، شرح مطوّل، شرح نظام، حاشیه ملاعبدالله، معالم، مقامات حریری ، گوهرنامه (عروض و قافیه).(5)
استاد، از سن 25 سالگی صاحب حوزه تدریس گشت و تا سه روز به فوتش همواره درس گفت. بدین گونه حدود شصت سال تدریس کرد و شاگرد پرورد. در طول این مدت طولانی ، استاد در این محلها درس می فرمود:
مدرسه خیراتخان
مدرسه سلیمانخان
مدرسه میرزا جعفر
مسجد ترکها (بازار)
مسجد جامع گوهرشاد
آرامگاه شیخ بهائی (صحن نوـآزادی )
و خانه خود (در محله عیدگاه مشهد)
و سرانجام، این مدرّس والامقام ادبیات و بلاغت اسلامی ، به روز 20 ذیحجه 1396 قمری (21 آذر 1355 شمسی )، در سن 81 سالگی ، بدرود زندگی گفت و در زاویه جنوب غربی صحن عتیق (انقلاب) به خاک سپرده گشت؛ رحمة الله علیه رحمة واسعة.
9 ـ زهد و فنای در علم
استاد شیخ محمدتقی ادیب نیشابوری ، زندگیی زاهدانه داشت. او با پارسایی می گذرانید و درآمدی و امکاناتی در اختیار نداشت. برادرم، شیخ علی حکیمی که خود از شاگردان ایشان است در نامه ای ، درباره استاد، چنین نوشته است:
زندگی ایشان، از نظر ظاهری ، همراه با محرومیتها بود و قدر ایشان بدرستی شناخته نبود. گویا از نظر وضع مادّی ، در مضیقه بودند… دارای روحیات کم نظیری بودند: قناعت، مناعت طبع و استغنائ از خلق، و در اوایل امر رها کردن موقعیتها و پستهای پول خیز، و عمر را دربست، با اخلاص تمام، در خدمت دین گذاشتن. و چقدر قراوان بودند افرادی که از پرتو وجود ایشان به یک مایه و شالوده علمی اصیل رسیدند و این خود زمینه ای برای رشدهای سریع بعدی آنان….
باری ، استاد، حق التدریس ناچیزی از طلاب درس خود می گرفت و همین وسیله عمده امرار معاش او بود. اخذ این حق التدریس فایده دیگری نیز داشت و آن این بود که محصّل از غیرمحصّل جدا می گشت و هر کس علاقه ای جدّی به درس خواندن و تحصیل علم داشت، به حوزه درس ایشان راه می یافت.
استاد در چندین سال اخیر، یعنی تا قبل از تابستان 1341 ش، سالها در مدرسه خیراتخان، در حجره بزرگ بالای درِ ورودی مدرسه، تدریس می کردند. در سال 1341 (1382ق)، سید جلال الدین طهرانی ، استاندار و نایب التولیه آستان قدس در آن هنگام از ایشان خواهش کرد تا عنوان "مدرّس آستان قدس" را قبول کنند. طهرانی خود از مردان دانش و علم بود، و از همشاگردان ادیب، در حوزه ادیب نیشابوری اوّل؛ از این رو، از مراتب فضل و مقام علمی همدرس روزگاران تحصیل خویش آگاهی داشت. استاد این امر را پذیرفتند. از آنجا مقرر شد تا ماهانه 400 تومان به ایشان از اوقافِ حق التدریس آستان قدس پرداخت شود. استاد از آن به بعد دیگر از طلاب و محصلین چیزی نمی ستاندند.
از تاریخ یادشده، آرامگاه آیینه کاری و بسیار زیبا و وسیع و بارَوح شیخ بهاءالدین عاملی ، مَدرَس استاد گشت. استاد درسهای خود را در آن جا می فرمودند و طلاب به آن محل مقدس حاضر می گشتند. و این کیفیت 7 سال ادامه یافت، تا در زمستان سال 1348 (1390ق) در یکی از روزهای زمستان یادشده، هنگامی که استاد به محل درس می رفت، بر اثر یخبندان، در خیابان بر زمین خورد و پای وی بشکست. از آن پس، وی مدتی در بیمارستان بستری شد و دیگر تا هنگام درگذشت به صورتی بستری بود و با همان حال، درس گفتن و آموختن را از دست نهشت و تا سه روز به مرگ خویش در خانه درس گفت.
پی نوشت:
نوشته استاد محمدرضا حکیمی
به نقل از یادنامه ادیب نیشابوری
به اهتمام دکتر مهدی محقق، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی 1365
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید