در بعضی ایام سال مانند ماه مبارک رمضان، به جهت فضای معنوی حاکم بر روزه‌‌داران و تمایل بیشتر ایشان به شنیدن وعظ، تاثیرگذاری بیشتری داشته و مخاطبین با انگیزه‌های معنوی پررنگ‌ تری به سراغ این مجالس می‌روند.

همه مکاتب الهی و بشری به جهت نیاز به برقراری ارتباط با مخاطب به رسانه نیازمندند، رسانه‌ای که به وسیله آن افکار و ایدئولوژی خود را به مردم منتقل کنند و یا در جهت اطلاع رسانی و آگاهی مردم از آن استفاده کنند.
منبر؛ به عنوان رسانه اسلام با وجود سادگی، رسانه‌ای بسیار پر نفوذ و تاثیر گذار بوده و تا امروز هم جایگاه خود را از دست نداده است. منبرهای وعظ و خطابه همان رسانه اسلام است که توانست در ارتباط تنگاتنگش با بطن اجتماع و وجهه مردمی‌‌اش چندین قرن تفکر شیعی را نسل به نسل تا امروز حفظ کند.
این در حالی است که در سایر کشورها و فرهنگ‌ها برای ارتباط با افکار عمومی هزینه‌های بسیاری صرف می‌شود تا مخاطب را پای سخنان خود بنشانند و بتوانند با یک سخنرانی روی ذهن مخاطب اثر گذاشته و پیام خود را به وی منتقل کنند.
 

منبر چند پله بالاتر از تریبون

استفاده از پتانسیل سخنرانی مورد توجه همه جریان‌های فکری بوده و هست؛ اما هیچ‌کدام از شیوه‌های سخنرانی به جهت اثربخشی، همتراز با منبر قرار نمی‌گیرند. سخنرانان شیعی در مساجد و هیأت‌هایی منبر می‌رفته و می روند که همه اقشار مردم، اعم از تحصیل کرده، دانش آموخته، مغازه دار و کاسب، بانوان خانه دار و حتی نوجوانان و جوانان در آن حضور پیدا می کنند و مانند تریبون ها نیست که صرفا قشری خاص در آن حضور داشته باشند.

علاوه بر وجه مردمی و بی تکلّف بودن منبرهای سخنرانی، وجه دیگری که توانست این سبک تبلیغی را تا امروز حفظ کند، تنوع موضوعی و در بخش‌‍هایی از تاریخ بررسی مسائل روز عالم سیاست و یا نقد آسیب‌های اجتماعی در قالب‌های مختلف، مثل بیان احکام جدید بوده است.
 

چرا منبرهای سخنرانی کم رونق شده اند؟

سخنرانان و منبری‌ها همیشه جایگاه ویژه ای در بین مردم داشته اند؛ گاهی در معنویات و اخلاق مردم تاثیر می گذاشتند، مثل شیخ جعفر شوشتری که با یک جمله انقلاب در روح مخاطب ایجاد می‌کرد و گاهی تاثیر از جنس ایجاد روحیه جهادی در زمینه سیاست و مسائل اجتماعی بوده است، مثل سخنرانی‌هایی که شیخ فضل الله نوری در زمان مشروطه داشته و یا سخنرانان معروفی مانند مرحوم استاد مطهری، مرحوم بهشتی که در آن زمان و در آن خفقان توانستند با چند سخنرانی ذهن مردم را از خواب غفلت بیدار کنند و  یا حتی مقدم بر همه سخنران ها، خود حضرت امام خمینی (ره) بودند که با صحبت ها و سخنرانی‌هایی که داشتند و بعد به صورت اعلامیه و کاست در می آمد توانستند در شکل‌گیری انقلاب 57 نقش مهمی را ایفاء کنند، تا جایی که یک محقق آمریکایی درباره تاثیر این منبرها در شکل‌گیری انقلاب می‌گوید:

«مخالفت با شاه به وسیله شبکه‌های غیر رسمی توسط ۲۰۰ هزار مُبلغ دینی و ۹۰ هزار مسجد سازماندهی شد... در انقلاب ایران در حقیقت مردم با هم برخورد نداشتند بلکه برخورد بین رسانه‌های بزرگ در برابر رسانه های کوچکتر بود و سرانجام رسانه های کوچکتر (سنتی) پیروز شدند...»

اما در سال‌های اخیر،  تاثیرگذاری و نفوذ سخنرانی ها در مردم کمتر شده است. شاید باید سخنران‌ها به برخی مسائل مغفول  بیشتر توجه کنند؛ به طور مثال باید اتقان مطالب را بالاتر ببرند و از استناد به خواب و رویا پرهیز کنند و یا جذابیت در گفتار و قابل فهم بودن مسائل را از یاد نبرند و از همه مهم تر نسبت به مسائل روز بی اهمیت نباشند.
 

ماه رمضان، بهار تبلیغ دین

گرچه سخنرانی‌های مذهبی جز در مناسبت‌‎هایی چون محرم و صفر، فاطمیه، اعیاد شعبانیه، ایام اعتکاف و ... در همه ماه‌های سال جریان دارد، اما در بعضی ایام سال مانند ماه مبارک رمضان، به جهت فضای معنوی حاکم بر روزه‌‌داران و تمایل بیشتر ایشان به شنیدن وعظ، تاثیرگذاری بیشتری داشته و مخاطبین با انگیزه‌های معنوی پررنگ‌ تری به سراغ این مجالس می‌روند.

از گذشته سیره علما این بوده که در ماه رمضان برنامه سخنرانی و یا مناجات داشته باشند و مردم متدین هم همیشه از این موضوع استقبال کرده اند. جلساتی مثل درس آقا مجتبی تهرانی که هر شب چند صد نفر را دور هم جمع می کرد تا از معارف دینی و سبک زندگی اسلامی بهرمند شوند. 
البته این سیره پسندیده علما امروز هم درجریان است و درهای جلسات سخنرانی به سوی علاقه‌مندان باز است؛ جلساتی مانند سخنرانی اخلاقی آیت الله جاودان در حسینیه آیت الله شیخ مرتضی زاهد؛
که با آن صدای آرام و چهره اخلاقی ایشان لحظاتی می توان روح را از زندان جهان رها ساخت.

و یا جلسات شیخ حسین انصاریان در حسینیه همدانی ها؛
که با آن طمأنینه خاصش دل ها را به یاد خدای آرام بخش دل‌ها می اندازد.

و یا مجلس گرم و جذاب حجت الاسلام علوی تهرانی در مسجد حضرت امیر(ع)؛
مجلسی که با لحن و ادبیات شیرین حاج آقا علوی تبدیل به یک محفل خوب دانشجویی شده است.

و یا سخنرانی‌های حجت الاسلام پناهیان در حسنیه فاطمة الزهرا(س) میدان سپاه؛
که در بصیرت افزایی و شناساندن سبک زندگی اسلامی بسیار موثر است.

و یا درس ها و نکته های ناب حجت الاسلام هاشمی نژاد در بیت الرقیه(س)؛
البته با آن روضه‌های ناب و سوزناکی که دل‌ها را حقیقتا به صاحب روضه متصل می کند.

همچنین سخنرانی حجت الاسلام ماندگاری با آن لهجه شیرین مشهدی در مهدیه تهران
و نیز سخنرانی دکتر رفیعی با آن سخنرانی جذابی که پر است از آیات و روایات در مسجد الرضا
و حجت الاسلام صدیقی در مسجد بلال و سخنرانان جلیل القدر دیگری که همگی در نشر معارف اهل بیت تلاش می‌کنند. بیاییم ماه رمضانمان را با کسب معارف دینی در این مجالس با صفای علما و خطیبان ارجمند، زیباتر و کامل‌تر کنیم و  با ترویج و معرفی این مجالس گامی در جهت نشر معارف برداریم. 

در روایات، شناخت دین و شناخت خداوند از بزرگترین فضائل معرفی شده است و چه فرصتی بهتر از ماه رمضان که دین را بشناسیم و از ظاهر و پوسته دین فاصله بگیریم و متفقه و عمیق در دین شویم که امام صادق (ع) فرمودند: «الدین کله التفقه فی الدین».
هنوز هم جلسات پر باری در شهرهای مختلف کشور برگزار می شود که باید قدر آن ها را بدانیم جلساتی که هم دین بدون غلو و با سند و مدرک متقن را به ما معرفی می کنند و هم از جهت اخلاقی تاثیرگذار هستند.