خلاقیت و ابتكار عمل برای رشد و ارتقای علمی كشور از اهمیت بسزایی برخوردار است. جامعه ای كه بتواند خلاقیت نسل جوان و به خصوص دانش آموزان را فراهم سازد به طور حتم از رشد و شكوفایی علمی بهره مند خواهد شد.
سازمان آموزش و پرورش به عنوان متولی این بخش می تواند بستر مناسبی برای رشد فكری دانش آموزان ایجاد كند اما به گفته معاون پژوهشی و برنامه ریزی سازمان آموزش و پرورش برای حمایت از دانش آموزان خلاق و مبتكر منابع مالی و حمایتی كافی وجود ندارد كه این امر می تواند مانعی برای پرورش خلاقیت دانش آموزان محسوب شود.یكی از دانش آموزان در این باره نظر می دهد: معلم خلاق می تواند با به كارگیری روش های نوین تدریس تأثیر به سزایی در پرورش خلاقیت دانش آموزان داشته باشد.
علی طبسی می افزاید: برخی از معلمان حتی انگیزه ای برای درس دادن به دانش آموزان ندارند با این حال چگونه می توان توقع داشت زمینه لازم برای رشد خلاقیت را در دانش آموزان فراهم كنند.یكی دیگر از دانش آموزان عقیده دارد: بعضی از دانش آموزان طرح ها و ایده های جدیدی دارند كه متأسفانه آموزش و پرورش برای به ثمر رساندن آن ها حمایتی از دانش آموزان خلاق و مبتكر نمی كند و از كمترین امكانات برای این منظور برخورداریم.
(م.ر) می افزاید: مكان مناسبی برای گردهمایی دانش آموزان خلاق و تبادل نظرات و افكار وجود ندارد. به گفته وی در صورت تأمین تجهیزات و تشویق این دانش آموزان، تعداد زیادی از آن ها در مراكز تحقیقاتی جذب خواهند شد.
یكی از معلمان نیز در این خصوص می گوید: معلمان با رفتار خلاقانه، می توانند محیطی را برای ارتقای خلاقیت در دانش آموزان به وجود آورند.نوروزپور با اشاره به این كه معلم در ابتدای امر آموزش در نظر دانش آموز، الگوی قابل اعتمادی است می افزاید: اگر معلم با اتخاذ روش های نوین و كاربردی آموزش در راستای بروز خلاقیت دانش آموزان گام بردارد ولی الگوی عملی مناسبی در این خصوص نتواند ارائه كند تأثیری در رشد و شكوفایی دانش آموزان نخواهد داشت.
وی تصریح می كند: ارائه برنامه های آموزشی به معلمان و بسترسازی مناسب برای پرورش خلاقیت در بالفعل كردن خلاقیت دانش آموزان و معلمان بسیار مؤثر خواهد بود.یكی دیگر از معلمان می گوید: شوخ طبعی از شاخص های مهم خلاقیت به شمار می رود و وجود حس شوخی و شوخ طبعی در فضای خانواده بسیار مهم است.نوری می افزاید: حس شوخ طبعی به طور مستقیم به رشد خلاقیت دانش آموزان كمك می كند و در خانواده هایی كه فضای زندگی آنان خشك و رسمی است بسیاری از خلاقیت ها در آنان بروز نمی كند.وی ادامه می دهد: ناآگاهی برخی از والدین از فرآیند رشد خلاقیت در كودكان و مطالعه نكردن آن ها در این زمینه سبب می شود هیچ گاه نتوانند برای پرورش و شكوفایی خلاقیت فرزند خود برنامه ریزی كند.
وی یادآور می شود: بیهوده شمردن تخیلات دانش آموزان، نشناختن علایق درونی فرزندان، تحمیل علاقه از موانع خلاقیت دانش آموزان در خانواده است.
یك كارشناس علوم اجتماعی در این باره می گوید: تقویت حس اعتماد به نفس و خودباوری در دانش آموزان، ترغیب آن ها به حدس زدن مسائل درسی، اهمیت جدی به امر آموزش ابتكار عمل و خلاقیت، ترتیب دادن سخنرانی برای شخصیت های خلاق دانش آموز از روش های كاربردی پرورش خلاقیت است.
به عقیده شایان یزدان پناه ایجاد حس خودباوری و اعتماد به نفس از شاخصه های اساسی تفكر خلاق، به شمار می رود.
وی تصریح می كند: اگر خواهان داشتن دانش آموزانی خلاق و مبتكر باشیم باید اصول ابتكار و خلاقیت را به صورت منسجم و هدف دار به دانش آموزان ارائه كنیم تا خلاقیت در آنان بروز و ظهور پیدا كند.وی یادآور می شود: با ترتیب دادن برنامه های سخنرانی برای دانش آموزان خلاق می توان، اندیشه های مبتكرانه آن ها را در اختیار سایر دانش آموزان قرار داد.وی ادامه می دهد: سایر دانش آموزان نیز با الگوبرداری از چنین شخصیت هایی تلاش خواهند كرد كه خود نیز خلاق و مبتكر شوند تا بتوانند الگویی برای سایر هم كلاس های خود باشند.وی می افزاید: اندیشه های خلاق زمانی بروز خواهند كرد كه شرایط برای بروز آن فراهم شود و بهره گیری از روش حدس زدن در شرایط مختلف نیز عاملی برای شكوفایی استعداد و تجلی خلاقیت است.این كارشناس علوم اجتماعی بیان می كند: هر دانش آموزی در برابر مسائل و رویدادها واكنش منحصر به فردی خواهد داشت كه بیان آن واكنش ها می تواند زمینه ای برای تجلی خلاقیت در سایر دانش آموزان ایجاد كند.وی ایجاد فضا و بستر طبیعی و آرام برای بیان واكنش ها و احساسات دانش آموزان و دور كردن فضاهای خشن و پر التهاب را اقدامی مؤثر در پرورش خلاقیت دانش آموزان ذكر می كند.
وی معتقد است: یكی از روش های مؤثر در پرورش خلاقیت حذف عوامل منفی و تحقیر آمیز از فراروی دانش آموزان است.وی ادامه می دهد: تحقیر، تمسخر، تنبیه و شرمنده كردن از مدارس است كه مانع شكوفایی استعدادها و خلاقیت ها می شود.وی با اشاره به تفاوت های فردی در دانش آموزان می گوید: هر دانش آموزی، دارای توانایی های منحصر به فرد است كه در امر پرورش خلاقیت، توجه به این اصل، ضروری است.
وی می افزاید: نباید تمامی دانش آموزان را با یكدیگر یكسان بدانیم، اطلاع از این تفاوت ها در تحقق و شكوفایی استعدادهای بالقوه آن ها مؤثر است.وی بیان می كند: خلاقیت زمانی به اوج خواهد رسید كه انتقادات درست و سازنده مطرح شود.وی خاطر نشان می كند: در انتقاد سازنده می توان به درستی به ارزیابی عملكردها پرداخت و مشكلات و معایب كار را دریافت.
وی معتقد است: انتقاداتی كه تنها از روی غرض ورزی باشد و از هیچ پشتوانه درستی برخوردار نباشد جایگاهی در توسعه پرورش خلاقیت نخواهد داشت.
معاون پژوهش برنامه ریزی سازمان آموزش و پرورش خراسان شمالی نیز با اشاره به این كه خلاقیت مفهومی پیچیده و در بر گیرنده ابعاد مختلف علمی، فرهنگی، سازمانی است می گوید: اگر در جامعه ای بخواهد این مفهوم توسعه یابد و پایدار بماند، باید در درجه اول شرایط علمی، فرهنگی و سازمانی و فردی آن به وجود آید.
محمدی می افزاید: اگر شرایط لازم و مناسب علمی فراهم نشود هر نوع كوشش از نظر كیفیت و محتوا بی نتیجه خواهد ماند.
وی تصریح می كند: اگر نتوانیم شرایط فرهنگی و سازمانی تحقق و توسعه خلاقیت را ایجاد كنیم ، هر چه بكوشیم و توان علمی خود را افزایش دهیم باز هم نمی توانیم به توسعه ای پایدار دست یابیم.وی ادامه می دهد: اولین گام در پرورش خلاقیت كودكان به وجود آوردن شرایط مناسب در محیط خانوادگی، آموزش است.