11 نکته درباره مهریه که باید بدانید..

1. فقط چیزی را می‌توان به‌عنوان مهریه قرار داد که دارای مالیت یا همان ارزش اقتصادی باشد و بتوان آن را مالک شد. برای ‌مثال نمی‌توان صداقت، عدم‌خیانت یا مهربانی را به‌عنوان مهریه ذكر كنیم زیرا این موارد قابل‌تبدیل به پول نیستند. در همین راستا ماده 1078 قانون مدنی بیان می‌كند «هر چیزی را كه مالیت داشته و قابل تملك نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.»

2. بر اساس ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی، «مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آن‌ها بشود، معلوم باشد.» یعنی باید مشخص باشد که به‌عنوان‌مثال چند دانگ از کدام خانه به پلاک ثبتی مشخص مهر زن قرار داده ‌شده است.

3. «تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.» این متن ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی است که بیانگر این مسئله است که محدودیتی در این خصوص در قانون پیش‌بینی‌ نشده ‌است.

4. طبق ماده 1085 قانون مدنی درصورتی‌که مهریه ذكر شود یا طرفین بر آن توافق نمایند، زن می‌تواند تا هنگامی‌که مهریه خود را از مرد دریافت نکرده است، تمكین نکند یا به عبارتی از ایفای وظایف زناشویی خود شانه خالی کند. نکته مهم در این ماده این است که مهریه زن باید به‌گونه‌ای باشد كه به‌محض انعقاد عقد نكاح بتوان آن را مطالبه كرد یعنی مهریه باید حال باشد و اما اگر مؤجل (فرصت و مهلت داده شده) باشد، امكان استفاده از این حق میسر نیست. هم‌چنین اگر زن با علم و آگاهی كامل وظایف زناشویی را حتی برای یک‌بار انجام دهد، دیگر نمی‌تواند از حق گفته‌ شده بهره گیرد، ولی حق او برای مطالبه مهریه ساقط نمی‌شود. مستند این مطلب ماده 1086 قانون مدنی است.

5. مهریه به‌عنوان یک حق برای زن شناخته می‌شود که وی می‌تواند از این حق صرف‌نظر کند و هیچ مهریه‌ای برای او در نظر گرفته نشود، اما در این‌باره «ازدواج موقت یا منقطع» یک استثناء است و در این نوع ازدواج باید حتماً مهریه ذکر شود و در غیر این صورت، نکاح باطل است. الزام این مورد را در ماده 1096 قانون مدنی قابل ‌مشاهده است.

6. تعیین كردن مهریه در زمان ازدواج امری الزامی نیست و هنگامی‌که مهر هنگام ازدواج مشخص نشده باشد، تعیین مهریه به دو صورت ممکن است: الف) مبتنی بر توافق طرفین بعد از عقد خواهد بود. ب) در صورت عدم توافق میان طرفین، میزان و مبلغ آن توسط دادگاه مشخص می‌شود مگر این‌که تعیین مهر را به شخص ثالث یا شخصی خاص سپرده باشند.

7. درصورتی‌که مهریه توسط طرفین مشخص نشده باشد و نزدیکی میان آن‌ها انجام‌ گرفته باشد، دادگاه بر اساس شرایط و موقعیت و طبقه اجتماعی زن مانند میزان تحصیلات و سن و شغل، میزان مهریه را معین می‌نماید كه به آن مهرالمثل گویند.

8. درصورتی‌که مهریه توسط طرفین مشخص نشده باشد و نزدیکی میان آن‌ها انجام نگرفته باشد، برخلاف مورد قبل، دادگاه شرایط و موقعیت مالی و توانایی مرد را مورد بررسی قرار می‌دهد و میزان مهریه را مشخص می‌کند كه به آن مهرالمتعه اطلاق می‌شود.

9. در مواردی که مهریه مشخص است (مهر المسمی) اما زن و شوهر قبل از نزدیكی طلاق گیرند، زن فقط مستحق مطالبه نیمی از مهر است، پس اگر زنی از همان ابتدا تمام مهریه خود را دریافت کرده باشد، باید نیمی از آن را به مرد بازگرداند. ماده 1092 قانون مدنی بیان می‌كند «هرگاه شوهر قبل از نزدیكی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود...». این نکته در مورد دختر و پسری که در دوران عقد یا نامزدی هستند و نزدیکی میان آن‌ها روی نداده است و قصد جدا شدن از یکدیگر را دارند نیز صادق است.

10. اصطلاح عندالمطالبه بدان معناست که زن از لحظه‌ انعقاد عقد، مالك تمام مهر می‌شود و می‌تواند آن را مطالبه كند؛ یعنی هرزمانی كه زن مهریه را مطالبه كند شوهر باید آن را پرداخت كند مگر آن‌که طبق توافق طرفین، زمان پرداخت مهریه تعیین ‌شده باشد یا به‌اصطلاح مؤجل باشد؛ مثلاً طرفین توافق كرده باشند كه زن شش ماه پس از عقد، مهریه را دریافت كند. در مقابل اصطلاح عندالمطالبه، اصطلاح عندالستطاعه وجود دارد که زمانی مرد ملزم به پرداخت مهریه خواهد شد که زوجه ثابت کند مرد استطاعت پرداخت مهریه تعیین‌ شده را دارد؛ بنابراین، زمانی که زن این شرط را قبول می‌کند باید بداند هر زمانی که مرد اعلام عدم استطاعت مالی نماید، نمی‌تواند از وی مهریه را مطالبه کند.

11. برای مطالبه مهریه می‌توان به دادگاه صالح (دادگاه محل اقامت شوهر یا دادگاه محل وقوع عقد) دادخواست ارسال کرد یا با مراجعه به بخش اجرائیه‌های اداره ثبت، مهریه ثبت‌ شده در سند ازدواج را درخواست کرد؛ زیرا عقد نکاح در دفتر ثبت ازدواج وارد شده و به‌عنوان یک سند رسمی و لازم‌الاجرا تلقی می‌شود.

توصیه پایانی

 بهترین راه ممکن برای دوری از مصائب و سختی‌های موجود بر راه مطالبه مهریه، تعیین آن بر اساس توانایی مالی و شرایط اقتصادی زوج است که با این‌ راه‌کار، بسیاری از مشکلات خودبه‌خود حل خواهد شد.