آسیب شناسی ازدواج موقت در عصر حاضر

بسیاری از زن هایی که شوهرشان فوت می کنند و یا مطلقه هستند و برای امرار معاش خود سرپرستی ندارند، مجبور می شوند برای بدست آوردن خرجی خود به راه هایی فکر کنند که شاید هیچ کس دوست نداشته باشد با اختیار خودش به آن تن در دهد.

دین اسلام برای نکاح و ازدواج ارزش ویژه ای قائل است. ازدواج در اسلام به دو گونه دائم و موقت مطرح شده است.
درباره ازدواج دائم که هیچ بحثی وجود ندارد، اما همیشه ازدواج موقت یا همان متعه، مورد انکار و تایید مردم بوده است. در این مقاله به دنبال آن نیستیم که مبانی وجود ازدواج موقت در اسلام را بررسی کنیم، چه آنکه وجود این نوع از ازدواج به طور قطع مورد تایید شریعت است، و نه تنها مورد تایید است بلکه کاربرد زیادی هم دارد.
اما در این یادداشت می خواهیم به آسیب هایی که ازدواج موقت در زمان فعلی به آن دچار شده است را  بررسی کنیم.

آسیب شناسی ازدواج، در مدت معلوم

بسیاری از زن هایی که شوهرشان فوت می کنند و یا مطلقه هستند و برای امرار معاش خود سرپرستی ندارند، مجبور می شوند برای بدست آوردن خرجی خود، به راه هایی فکر کنند که شاید هیچ کس دوست نداشته باشد با اختیار خودش به آن تن در دهد.امروز کانال ها و سایت های صیغه یابی زیادی به وجود آمده اند که از شرائط این بانوان مکرمه سوء استفاده می کنند و برای خود دلالی راه انداخته اند و خانم هایی که شاید در سنین بالای پنجاه سال هم هستند و حتی داماد یا عروس دارند، با این کانال ها همکاری می کنند تا شاید با یک ساعت همباشی، پنجاه هزار تومانی گیرشان بیاید. اما آیا تا به حال به این فکر کرده اید که ممکن است چه بلاهایی سر این بانوان بیاید؟زن ها بسیار عواطف و احساسات فعالی دارند اما فرض کنید یک خانم هر روز با یکی دو مردی که شاید ده، بیست یا سی سال از خود او کوچک تر هستند، ارتباط داشته باشد؛ آیا در چنین شرائطی دیگر احساسی باقی می ماند؟ اصلا عواطف معنا دارد؟ وقتی عواطف وسیله کاسبی شود، ارزش خودش را از دست می دهد و بعد از مدتی ممکن است آن زن دچار افسردگی شود.
فرض کنید فامیل و همسایه و دوست از این وسیله کسب درآمد با خبر شوند، آیا جامعه همان نگاه سابق را به این خانم ها دارد؟شاید یکی دیگر از تبعات این رویه به وجود آمده افزایش روسپی گری باشد؛ ازدواج موقت آدابی دارد باید پس از اتمام مدت زمان صیغه، زن در عدّه بماند که در اینصورت نمی تواند مقدار لازم درآمدش را به دست بیاورد و چه بسا قید روش شرعی را بزند و وارد وادی دیگری شود.
البته این آسیبی بود که به بانوان مربوط بود. ازدواج موقت به سبک کنونی برای جنس مرد هم ضررهایی دارد که باید در نوشته ای جداگانه مورد بررسی قرار بگیرد.

چه کسی پاسخگو است؟

در مبانی اسلامی سرپرستی کسانی که سرپرست ندارند و یا بد سرپرست هستند بر عهده حاکم قرار داده شده است. از پیامبر روایتی نقل شده است که می فرمایند:
«السلطان ولی من لا ولی له»[1] یعنی حاکم  سرپرست کسانی است که سرپرست ندارند.
همچنین یکی از وظائف پیامبر و امامان تامین مالی نیازمندان از محل درآمد خمس و زکات بوده است و در زمان غیبت این وظیفه به نائبان آن ها که امروز فقها و به خصوص حاکم اسلامی است منتقل می شود.
حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «انا الهادى، انا المهدى، انا ابواليتامى و المساکين، و زوج الارامل، و انا ملجأ کل ضعيف، و مأمن کل خائف؛ [2]: من هادى مردم و هدايت يافته خدايم، من پدر يتيمان و بي چارگانم، من سرپرست زنان بيوه و پناهگاه ضعفاء و اميد و پشتوانه ستمديدگانم.»پس بر عهده حکومت اسلامی است که این گروه آسیب دیده را تامین مالی کنند. در این راستا و به پیروی از تعالیم عالیه اسلام در جهت حفظ شئون و حقوق اجتماعی زن و کودک بی‌سرپرست و زدودن آثار فقر از جامعه اسلامی، سال 71 مجلس طرحی به نام « ‌قانون تأمین زنان و کودکان بی‌سرپرست» به تصویب رساند که بهزیستی مجری این  طرح شد و کمیته امداد نیز باید وظائف خود را در عرض بهزیستی انجام می داد.

در ماده چهارم این طرح تصریح شده است که این زن ها هم باید تحت حمایت مالی قرار بگیرند و هم فرهنگی و تحصیلی و هم مراقبت نسبت به سالخوردگان.

اما سوال این است آیا این طرح موفق بوده است؟
متاسفانه با وجود قانون و مصوبه مجلس، بهزیستی و کمیته امداد گام جدی و مهمی در جهت رفع نیاز زنان بی سرپرست برنداشته اند و کمک هایی که می کنند با وجود شرائط کشور پاسخگوی نیاز آن ها نیست. علاوه بر اینکه نحوه برخورد و توزیع اقلام مورد نیاز این خانواده ها به بدترین شکل انجام می شود به طوری که آبروی این اشخاص به خطر می افتد.

حرف آخر

حکومت و دولت باید برای این امر مهم فکری کنند و اگر این معضل مهم حل نشود معلوم نیست چه عاقبتی در انتظار این بانوان باشد. این حق خانواده های بی سرپرست است که بعد از فوت سرپرست خود یا به سبب طلاق، گرفتن غصه درآمد و امرار معاش نداشته باشند تا در فرصت مناسب، کاری که در شان ایشان هست را پیدا کنند.
همچنین وظیفه مومنین سرمایه دار است که به این زنان و فرزندانشان کمک کنند و اجازه ندهند از شدت نداری به هر کاری تن بدهند.

پی نوشت ها:
[1] سنن بیهقی، ج 1، ص 462
[2] محجة البيضاء ج 4 ص204