بایدها و نبایدهای همدلی

راه‌کارهایی برای مهارت هم‌دلی همسران

علی صادقی‌سرشت (روان‌شناس)

اگر با کفش انسان دیگری راه برویم، حس او را هنگام قدم برداشتن بهتر خواهیم فهمید. اگر عینک فرد دیگری را به چشم بزنیم، دنیا را با طعم شیشه‌های او خواهیم چشید؛... هرچند نمی‌شود بدون اجازه کفش و عینک دیگری را برداشت، اما لطفاً گاه‌گاهی بدون اجازه، دل دیگری را جای دل خود بگذارید و مشکلات او را کمی با حسی از جنس دل او لمس کنید تا به شما بگویند «هم‌دلی» کرده‌اید. هم‌دلی همه‌جا مهم است و در زندگی زوجین مهم‌تر. هم‌دلی در زندگی زناشویی، همراهی قدم‌ها، سرآغاز خوشی‌ها و نقاشی احساس‌ها بر بومی مشترک است.

بایدهای هم‌دلی

شتاب نکنید. در هنگام بروز مشکلات با همسرتان، اگر کمی دیرتر قضاوت کنید یا عکس‌العمل نشان ندهید، چیزی را از دست نخواهید داد. ما ابتدا از شما می‌خواهیم مسئله را از زاویه نگرش همسرتان ببینید و بکوشید هیجانی را که در این مشکل به او دست داده تا حد امکان درک کنید؛ چراکه اگر نگرش و هیجان او را بشناسید، رفتار او را بهتر درک خواهید کرد؛ بنابراین برای رسیدن به هم‌دلی باید پلی به اندیشه و هیجان همسر زد. برای ساختن این پل باید به این موارد دقت کرد:

1. تابلوی خوشبختی

کلام نورانی حضرت علی(ع) را می‌توان شاه‌بیت هم‌دلی دانست؛ کلامی که اگر خانواده‌ها، از آن تابلویی در ذهن و قلب خود بسازند و در حالات مختلف زندگی موردتوجه قرار دهند، بسیاری از مشکلاتشان حل خواهد شد. حضرت می‌فرمایند «آن‌چه بر خود می‌پسندی، برای مردم نیز بپسند و با مردم به‌گونه‌ای رفتار کن که دوست داری با تو آن‌طور رفتار کنند.»¹

2. کانال چنده؟

کانال اخلاق همسرتان را در زمان‌های مختلف پیدا کنید؛ گاهی او روی کانال نسیم است؛ حالش خوب است و آماده شنیدن و گفتن و خندیدن. گاهی کانال خبر است. می‌خواهد خبری بدهد یا خبری بگیرد و حوصله دیر پاسخ دادن و سربه‌سر گذاشتن ندارد. گاهی هم روی کانال تماشاست و می‌خواهد محو تماشای شما باشد!

خلاصه اگر کانال‌شناس نباشید و با فرکانس دیگری با او ارتباط بگیرید، مشکل به وجود می‌آید؛ بنابراین وقتی‌که حوصله ندارد، خسته است و یا مشغول فعالیت فکری است و نیاز به تمرکز دارد،... لطفاً سربه‌سر او نگذارید.

وقتی‌که احساس سرخوردگی می‌کند، لطفاً سیگنال نفرستید که «مگه چی شده ماتم گرفتی!» سعی کنید پیام بفرستید که «راستش منم جای تو بودم حس بدی بهم دست می‌داد. حالا به‌نظرت چه‌کار میشه کرد؟ من چه کمکی می‌تونم بکنم؟»

3. فن زنگ انشاء

هر یک از همسران، قلم و کاغذی بردارند و ابتدا هر آن‌چه از جنس مخالف خود می‌دانند در آن بنویسند و سپس در ادامه، ویژگی‌ها و روحیات همسر خود را در آن بنویسند. همسران در این آزمون نمره بالایی نمی‌گیرند؛ چراکه افراد معمولاً با خصوصیات جنس مخالف خود آشنایی قابل‌قبولی ندارند و از سویی با خصوصیات همسر خود نیز آن‌طور که باید آشنا نیستند.

برای رسیدن به هم‌دلی باید طرف مقابل را شناخت. پیشنهاد می‌کنیم اطلاعات خود را از طریق کتاب‌های مناسب بالا ببرید تا همسر خود را بهتر بشناسید. توجه داشته باشید که حتی پنج انگشت نیز با هم یکی نیستند و قطعاً همسر شما ویژگی‌های منحصربه‌فردی نیز دارد که می‌توانید با بررسی حالات او در موقعیت‌های مختلف تا حدی با آن‌ها آشنا شوید. هم‌چنین می‌توانید از گفت‌وگوهایی در فضای دوستانه برای شناسایی بیش‌تر همسر خود استفاده کنید.

4. راه‌کار برتر

مطمئن باشید هیچ زندگی‌ای بدون اختلاف‌سلیقه وجود ندارد. برخی همسران وقتی با هم اختلاف‌سلیقه پیدا می‌کنند، می‌پندارند که همسرشان آن‌ها را دوست ندارد و او را درک نمی‌کند.

این یک باور نادرست است. بهترین شیوه آن است که تا حدامکان اختلاف‌سلیقه را تبدیل به توافق یا تفاهم کنیم نه مشکل. می‌شود و باید در هشتاد درصد موارد با پیدا کردن نقاط مشترک به توافق رسید؛ البته در بیست درصد موارد باقی‌مانده نیز تفاهم لازم است.

تفاهم یعنی قدرت پذیرش اختلاف‌سلیقه بدون منت گذاشتن بر همسر؛ هرجا زن و شوهر گفتند که من به‌خاطر تو این کار را کردم یعنی تفاهم نکرده‌اند و دارند حرص و غصه می‌خورند و قلباً نپذیرفته‌اند. تفاهم یعنی این‌که برای طرف مقابلت حق اظهارنظر قائل باشی و بدانی که دیگران نیز نظرهایی دارند که برایشان محترم است و تو این حق را به آن‌ها می‌دهی تا بتوانند در زندگی خود دخالت داشته باشند.

و بالأخره تفاهم یعنی این‌که دیگر هیچ‌چیزی به همسرت نمی‌گویی با این‌که رضایت قلبی کامل نداری، تو سکوت مطلق می‌کنی و هیچ‌چیزی نمی‌گویی به‌خاطر یک مصلحت بزرگ‌تر که همان آرامش خانواده است.

5. گوش بدهید

گوش کردن، یکی از پایه‌های شکل‌گیری هم‌دلی است. گوش کردن با شنیدن تفاوت دارد. به همسر خود گوش دهید نه این‌که او را بشنوید.

گوش کردن عملی ارادی و آموختنی است که به صبر و توجه و تمرین نیاز دارد. هنگامی‌که کنار همسرتان هستید، به غیر از گوش، باید از قلب و چشمان خود نیز یاری بگیرید و به‌اصطلاح به سخنان همسر خود گوش دل بسپارید.

واکنش‌های مناسب چهره، چشم و ابرو در هنگام گوش کردن، سؤالاتی که از او درباره فهم دقیق‌تر سخنانش مطرح می‌کنیم، خلاصه کردن سخنان او، بیان استنباط خود از بیانات و احساسات همسر، خواه به‌صورت موافق و خواه به‌صورت مخالف و... در دست‌یابی به مهارت گوش دادن مؤثر است.

نبایدهای همدلی

برای رسیدن به مهارت همدلی، نبایدهایی هم داریم که باید به آن‌ها هم توجه کرد:

1. گنگ‌گویی

یکی از موانع بر سر راه هم‌دلی، ارسال پیام‌های گنگ است. عبارات گنگ نه‌تنها احساس و افکار شما را به همسرتان منتقل نمی‌کند، بلکه به‌مرور، موجب سوءتفاهم، دعوا، کینه و نفرت می‌شود. پیام‌ها باید شفاف ارسال شوند. برای نمونه اگر آقای خانه به‌جای ساعت هشت شب، ساعت ده به منزل بیاید، عباراتی شبیه «خُب باشه!»، «واقعاً که!»، «این شد زندگی؟»، «دیگه بس کن!» پیام‌های گنگ است که به‌صورت مبهم و عصبی ابراز شده است، درحالی‌که باید با پیام خود، حس هم‌دلی همسر را بیدار کنیم. برای مثال باید بگوییم «من به تو نیاز دارم. از این‌که کنارت باشم احساس آرامش می‌کنم؛ نیاز دارم تو هم منو دوست داشته باشی! از این‌که دیر میای نگران میشم که نکنه منو دوست نداری».

2. سم

«سم» مخفف دو روش بسیار منفی در از بین بردن هم‌دلی است؛ «س» مخفف سرزنش و «میم» مخفف مقایسه است. وقتی کسی سرزنش و مقایسه می‌شود، احساس حقارت می‌کند و کسی که همسر خود را تحقیر می‌کند، زمینه‌های ایجاد هم‌دلی در زندگی مشترک را از میان می‌برد.

3. من همینم که هستم

ازدواج، پیمان یکی شدن و با هم تپیدن است. هم‌دلی یکی از رموز مهم برای این هماهنگی است. یکی از آفت‌های هم‌دلی این است که در هنگام اختلافات، یکی از زوجین این پیام را به همسرش بدهد که «من همینم که هستم!» این سخن کسانی است که نمی‌خواهند مشکل و مسئله را از نگاه طرف مقابل نیز نگاه کنند. این پیام در حقیقت، تاروپود هم‌دلی را از هم می‌گسلد. از یاد نبرید که «همان ماندن» هنر نیست؛ «درست شدن» و فهمیدن دیگری، هنر است.

پی‌نوشت

1. سید مهدی حجازی، دررالأخبار، ص 535.