نقش گِل‌بازی در پرورش تخیّل، خلاقیّت و سازندگی کودک

می‌توان از اسباب بازی به عنوان وسیله‌ای برای یاد دادن مفاهیم مختلفی مانند رنگ، تعداد، شکل، اندازه، جنس و حجم استفاده کرد و سبب افزایش گنجینهٔ واژه‌ها در ذهن کودک شد.

همچنین از اسباب‌ بازی می‌توان برای تشخیص رشد اجتماعی، شخصیتی و هوشی کودکان بهره جست.

 کودکان از طریق اسباب‌ بازی می‌توانند تمایلات ناپسند خود را آشکار نموده و تخلیهٔ روانی شوند.

 در بین بازی‌ها، بازی‌های طبیعی (آب‌بازی، گِل‌بازی و شن‌بازی) از بهترین، اساسی‌ترین و لذت‌بخش‌ترین فعالیت‌ها برای کودکان به شمار می‌روند. این بازی‌ها جذبهٔ سحرآمیزی برای بچه‌ها دارند.

بچه‌ها ساعت‌ها وقت‌شان را صرف این نوع بازی‌ها می‌کنند ، بدون اینکه از بازی کردن خسته شوند. بازی‌های طبیعی باعث تسکین عصبانیت‌های کودک شده، از طریق این بازی‌ها از ناراحتی‌ها، فشارها و تنش‌ها رهایی یافته و آرامش پیدا می‌کند.

 چون کودکان این بازی‌ها را بیشتر دوست دارند ، از راه این بازی‌ها مطالب و مفاهیم زیادی را می‌آموزند که موجبات رشد مهارت‌ها و توانایی‌های مختلف آنها را فراهم می‌کند؛ از جمله رشد خلاقیت، پرورش حواس پنجگانه، افزایش خزانهٔ لغات، رشد و کنترل اعصاب و عضلات و ... .

والدین با انتخاب این گونه اسباب بازی‌ها، روح و روان کودک را تلطیف کرده و رشد می‌بخشند. این وسایل طبیعی مطابق با میل و طبیعت کودک می‌باشند که به راحتی در همه جا و با قیمت ارزان می‌توان تهیه کرد. بازی‌های طبیعی از اهمیت خاصی برخوردار است. در این راستا روایت شده است:

گِل‌بازی

در میان اسباب بازی‌های کودکان هیچ وسیله‌ای به اندازهٔ گِل و هیچ کاری به اندازه گِل‌بازی برای کودکان سرگرم کننده و لذت‌بخش نیست.

گِل‌بازی یکی از نیازهای بنیادی و اساسی کودک است. به رغم اینکه والدین به دلیل کثیف شدن لباس‌ها، محدودیت‌هایی برای این بازی ایجاد می‌کنند ، ولی کودکان به محض اینکه به خاک و گِل برسند ، همانند ماهی که بیرون از آب بوده به محض رسیدن به آن زنده شده و شروع به تحرک و فعالیت می‌کند.

کودکان از گِل‌بازی لذت فراوانی می‌برند و از نظر روحی و روانی ارضا می‌شوند و با قوهٔ ابتکار و خلاقیت خویش چیزهای نو می‌سازند و می‌توانند به تصورات و تخیلات خویش ، جامه عمل پوشیده و آن را به شکل مجسم در آورند.

کودکان به هنگام این بازی نتیجهٔ اعمال خود را که باعث بالا بردن اعتماد به نفس می‌گردد، مشاهده می‌کنند، فکر می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و با به کارگیری قوه تخیل و تصور ، چیزی خلق می‌کنند و با رضایت خاطر در باره آنچه که ساخته‌اند سخن می‌گویند و بر روی آن اسم می‌گذارند.

به همین دلیل امروزه بازی با گِل رُس در آموزش خردسالان از اهمیت خاصی برخوردار است. گِل رس نرم و قابل انعطاف است، با دست‌های کودک به راحتی شکل می‌گیرد، شکل دادن به آن کاملاً در اختیار کودک قرار دارد و هر طوری که خواسته باشد می‌تواند به آن شکل بدهد.

کودکان آن را ورز (مالش) می‌دهند، با مشت بر آن می‌کوبند، آن را می‌غلطانند، پهنش می‌کنند، به شکل نان، کیک، تافتون، توپ و مار در آورده، چنگ می‌زنند، در آن حفره ایجاد می‌کنند، قطعه قطعه می‌کنند و باز می‌توانند همه آنها را روی همدیگر جمع کنند.

گِل به دست‌ها می‌چسبد، کودکان آنها را بر روی بدن‌شان می‌مالند، تماس و مالیدن این مواد به بدن لذت و شادی زیادی را برای کودکان ایجاد می‌کند.

اما در مرحله بعدی که کودکان مهارت بیشتری کسب می‌کنند، هنگام بازی با گِل رس می‌توانند گلوله، قطعات دراز به شکل مار و یا نان درست کنند. ساختن این شکل‌ها باعث می‌شود که کودکان به تدریج صورت‌های پیچیده‌تری درست کنند، مثلاً کاسه، بشقاب، لیوان، قابلمه، کوزه و ... می‌سازند و به آن شکل می‌دهند، یا اینکه چند تکه می‌کنند و آن را به شکل آدم یا حیوان در می‌آورند و برای آن سر، دست و پا می‌سازند، سپس به سمت کارهای سفالگری و کوزه‌گری خواهند رفت.

در مقالات بعد به بررسی فواید گل بازی خواهیم پرداخت .

ادامه دارد ...

منبع:

1- Mayesky mary` creative activities for young children` P.p159`182`183`184`185`186.

نویسندگان :

محمدرضا مطهری ـ نیره پارسا

پی‌نوشت:

1 ـ مجمع‌الزوائد، ج8، ص159.