شاید برای رفع خستگی، تولید نشاط یا از بین بردن خواب‌آلودگی ناشی از چندین ساعت شبكاری هیچ چیز به اندازه نوشیدن یك فنجان چای آدم را سر حال نیاورد. نتیجه پژوهش‌ها گاهی ضد و نقیض است، اما بیشتر دانشمندان بر این باورند كه چای می‌تواند روی كلسترول، نقرس، دیابت، عضله‌ها و كلیه‌ها اثرات مثبتی داشته باشد و حتی از رشد باكتری‌هایی كه موجب از بین بردن لثه‌ها می‌شوند، جلوگیری كند.

البته گاهی خبرهایی نیز می‌رسد كه مصرف بی‌رویه چای را خطری برای بدن معرفی می‌كند، ولی بعد از انتشار این خبرها نیز انتخاب یك چای مرغوب و خوش‌طعم همچنان به عنوان یكی از دغدغه‌های مردم باقی می‌ماند.

فرآیند تولید چای

تولید چای فرآیندی زمانبر دارد و تنها پس از طی مراحل برداشت، حمل به كارخانه، پلاساندن، مالش، تخمیر، خشك كردن و سورت، چای به ماده‌ای قابل استفاده تبدیل می‌شود. سال‌هاست كه چیدن برگ‌های سبز چای از مزارع با 2 روش دستی و ماشینی انجام می‌شود و برای این‌كه به برگ‌های لطیف آنها آسیبی نرسد با دقت به كارخانه‌ها منتقل می‌شوند. سالم رسیدن برگ‌ها به كارخانه، كلید تولید یك چای مرغوب و مقدمه‌ای برای انجام مرحله پلاساندن است كه در آن رطوبت برگ‌ها تا 40 درصد گرفته می‌شود و ضمن كاهش كافئین، تانن و كلروفیل موجود در برگ‌ها، نشاسته نهفته در آنها نیز به قند تبدیل می‌شود.

جداسازی چای

پس از طی مرحله پلاساندن نوبت به مالش برگ‌ها می‌رسد؛ مرحله‌ای كه در آن شیره گیاه از سلول‌ها خارج می‌شود و ماده گس چای (تانن) بر اثر تماس با هوا كمی سیاه رنگ می‌شود. برگ‌ها كه به این مرحله رسیدند، آماده تخمیر می‌شوند یعنی مرحله‌ای كه نزدیك به 50 درصد از تانن چای از بین می‌رود و به دلیل اكسیده شدن، بوی علفی و رنگ سبز برگ‌های چای از بین می‌رود. حالا برگ‌های تخمیر شده باید خشك شوند یعنی در گرمای 85 تا 90 درجه خشك و بلافاصله سرد شوند. پس از این مرحله چای آماده است، ولی باید مرحله‌ای به نام سورت چای نیز انجام شود تا برگ‌های خشك شده از لحاظ اندازه به چای خاك، باروتی، شكسته، قلمی و ممتاز طبقه‌بندی شوند.

اما همه انواع چای در دنیا ،تمام این مراحل را طی نمی‌كنند به طوری كه در تهیه چای سیاهی كه به غیررسمی معروف است به جای مراحل گفته شده از یك جفت غلتك با چرخش مخالف استفاده می‌شود و چای حاصل از آن قابلیت رنگ‌دهی بالا همراه طعم‌گس پیدا می‌كند. این در حالی است كه برای تولید چای سبز پس از مرحله مالش، چای فورا خشك و از تخمیر آن جلوگیری می‌شود برای همین است كه این نوع چای رنگ كمی دارد.

چای سبز پس چه؟

تكلیف چای سبز در كشور ما كاملا روشن است، یعنی بیشتر مردم تا مجبور نشوند از آن استفاده نمی‌كنند ولی آن چیزی كه برای همه افراد اهمیت دارد، خرید یك چای سیاه مرغوب با قدرت رنگ‌دهی و عطردهی بالاست بدون آن‌كه تقلبی در آن صورت گرفته باشد. البته تشخیص این‌كه كدام یك از چای‌های موجود در بازار واقعا مرغوب هستند و تمام اصول بهداشتی و تكنیكی در آنها رعایت شده، كار بسیار سخت و تقریبا ناممكنی است، ولی برخی شاخصه‌ها هستند كه با استناد به آنها می‌توان به خرید چای مرغوب تا حدی مطمئن شد.متخصصان صنعت چای می‌گویند هر قدر برگ سبز چای تازه‌تر و مرغوب‌تر باشد و در حمل‌ونقل آن دقت بیشتری شده باشد و ضمن رعایت بهداشت، چای‌ساز نیز فردی متبحر باشد، چای تولید شده از مرغوبیت بیشتری برخوردار می‌شود. در واقع به اعتقاد آنها هر قدر جوانه‌های چای لطیف‌تر و پرغنچه باشد و از گرم و زخمی شدن آنها هنگام حمل‌ونقل جلوگیری شود، چای به دست آمده باكیفیت‌تر و باعطر بیشتر خواهد بود.

کیفیت چای‌ها

البته تقریبا همه مشتریان چای در دنیا از مشاهده مستقیم مراحل تولید آن در كارخانه محرومند؛ هر چند می‌توانند با تكیه بر اطلاعات مندرج روی بسته‌های چای از نوع آن (قلمی، شكسته، كله مورچه و...) و این‌كه از كدام یك از برگ‌های چای (چین اول یا دوم) تهیه شده است، جنس مورد نظرشان را انتخاب كنند. با دیدن ظاهر چای هم می‌توان به اطلاعاتی درباره آن پی برد، چون چای مرغوب باید گس و رنگ قهوه‌ای مایل به سیاه و ملایم داشته باشد و هیچ گونه بوی غیرطبیعی ندهد، زیرا در غیر این صورت چای طبیعی نیست و با افزودن طعم‌دهنده‌ها و مواد شیمیایی فرآوری شده است.

چای های بسته بندی

در این میان برخی افراد هستند كه به چای‌های بسته‌بندی‌شده اعتماد نمی‌كنند و معتقدند بدترین نوع چای در بسته‌ها گنجانده شده، ولی این مساله همیشه هم نمی‌تواند درست باشد، چون بسیاری از چای‌های بسته‌بندی شده كیفیت مناسبی دارند و حتی از چای‌های فله موجود در بازار هم بهترند. پس اگر شما تا به حال جزو مشتریان چای‌های فله بوده‌اید، بدانید اغلب این چای‌ها با قرار گرفتن در محیط‌های آلوده و فضاهای باز ضمن غیربهداشتی بودن به مرور زمان كیفیت خود را نیز از دست می‌دهند.