وقتی روی یک فامیل یا دوست حساب دیگری نسبت به دیگران باز می کنید و رفتار نامناسبی از او سر می زند که توقع آن را نداشته اید، ناگهان ورق برمی گردد و علاقه و محبتتان به نفرت تبدیل می شود. این نفرت ها همان مقدماتی است که رفته رفته تبدیل به یکی از بدترین خصلت های اخلاقی می شوند به نام کینه. در این فرصت بنا شده ایم در رابطه با این رذیله اخلاقی نگاه دینی داشته باشیم. با ما همراه باشید

کسي که رابطه خوشي با مردم ندارد، با خلق خداوند بدخواهي و دشمني مي کند و کينه ايشان را به دل مي گيرد، هم درون خويش را تيره و تاريک مي سازد، هم به لحاظ ساخت و ساز انساني و روند تکاملي دچار خسارتي عظيم مي شود و هم به لحاظ سلامت و امنيت زندگي عادي خود ضرر مي کند. در عرصه روابط اجتماعي خود ما شاهديم که افراد کينه توز و پر برخورد، چه زندگي سخت، پر استرس و رنج آوري دارند و در مقابل آدم هاي با گذشت، نرم خو و بردبار که عيوب و بدي هاي دیگران را يا نمي بينند و يا به دل نمي گيرند چه زندگي راحت و خوشي را سپري مي نمايند.

عوامل کینه توزی
1. بیماردلی
در قرآن و احادیث موارد متعددی به عنوان عامل کینه یا آنچه كینه مى ‏آورد ذکر شده است: "أَمْ حَسِبَ الَّذینَ فی‏ قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَنْ لَنْ یُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغانَهُمْ " (1) ؛‌ آیا كسانى كه در دل هایشان مرضى هست، پنداشتند كه خدا هرگز كینه آنان را آشكار نخواهد كرد؟
بیماردلان غالبا کسانی هستند که ایمانشان ضعیف است و به تدریج به نفاق گرایش می یابند. که تاریخ نشان می دهد گروهی از کسانی که به پیامبر(صلی الله علیه و آله) ایمان آوردند از این دست بوده اند.
2. وسوسه های شیطان
شیطان به عنوان اصلی ترین دشمن آدمی همیشه با خطواتش در صدد گمراهی انسان بوده است و برای ایجاد تفرقه و دشمنی بین اهل ایمان کینه را در دل های آنان می کاشته که در آیات بسیاری به آن اشاره شده است از جمله: إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (2) همانا شیطان مى‏ خواهد با شراب و قمار میان شما دشمنى و كینه ایجاد كند و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد پس آیا شما دست برمى دارید.
3. سرزنش و ملامت
امیرالمؤمنین على علیه السلام: احْتَمِلْ أخاكَ على ما فیهِ، و لا تُكْثِرِ العِتابَ؛ فإنّهُ یُورِثُ الضَّغینَةَ: برادرت را با همان خصوصیاتى كه دارد تحمّل كن و زیاد سرزنش نكن؛ زیرا این كار كینه مى ‏آورد. (3)
4. سخن چینی 
بدگویی و سخن چینی، در نهایت آشکار می شود و به گوش کسی که از او بد گفته اند، خواهد رسید و همین امر، سبب ایجاد کینه و دشمنی خواهد شد. امیر مؤمنان علی (علیه السلام) می فرماید: إِیَّاكُمْ وَ النَّمَائِمَ فَإِنَّهَا تُورِثُ‏ الضَّغَائِن‏: از سخن چینی بپرهیزید که کینه توزی می آورد. (4)  
5. شوخی های بیجا  
در برخی دیگر از روایت ها، شوخی های بی اساس و بدون مرز، از اسباب کینه توزی معرفی می شود. حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: إِیَّاكُمْ وَ الْمِزَاحَ فَإِنَّهُ یَجُرُّ السَّخِیمَةَ وَ یُورِثُ الضَّغِینَةَ وَ هُوَ السَّبُّ الْأَصْغَرُ: از شوخی بپرهیزید، زیرا بدخواهی می آورد و کینه بر جای می گذارد و دشنام کوچک به شمار می رود. (5) 
6. بحث و جدل
بحث و جدل دیگران دوستی را از بین می برد و دشمنی به بار می آورد. امام حسین علیه‏ السلام به مردى كه به ایشان گفت: بنشین تا در دین، مناظره كنیم فرمودند: یا هذا، أنَا بَصیرٌ بِدینی، مَكشوفٌ عَلَیَّ هُدایَ، فَإِن كُنتَ جاهِلًا بِدینِكَ فَاذهَب فَاطلُبهُ، ما لی ولِلمُماراةِ! وإنَّ الشَّیطانَ لَیُوَسوِسُ لِلرَّجُلِ ویُناجیهِ ویَقولُ: ناظِرِ النّاسَ لِئَلّا یَظُنّوا بِكَ العَجزَ وَالجَهلَ: اى مرد! من، دینم را مى‏ شناسم و راهم برایم معلوم است. اگر تو به دین خود، جاهلى، برو و آن را بجوى. مرا با مجادله چه كار، كه شیطان، انسان را وسوسه مى‏ كند و درِگوشى به او مى‏ گوید: با مردم، مناظره كن تا مردم به تو گمان ناتوانى و نادانى نبرند. (6)

نسخه های قرآنی درمان و پیشگیری از کینه
1) بدی ها را با نیکی پاسخ گویید
خداوند در قرآن طریقه درمان کینه را بیان کرده آنجا که فرموده: "ادْفَعْ بِالَّتى‏ هِىَ احْسَنُ فَاذَا الَّذِى بَیْنَكَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ كَانَّهُ وَلِىُّ حَمیْمٌ" (7)  با نیكى، بدى را دفع كن، تا دشمنان سرسخت همچون دوستان، گرم و صمیمى شوند.
در این آیه خداوند، ما را متوجه می سازد که همه انسان ها تشنه محبت هستند حتی کسانی که دلهایشان سرشار از کینه و عداوت است؛ بنابراین با محبت و نیکی می توان کینه ها را برطرف ساخت.

2) تقویت ایمان
قرآن ایمان را به عنوان مهمترین عامل زدوده شدن كینه از دل ها برمی شمارد؛ زیرا ایمان، بازگشت به فطرت است و شخصیت شخص را بازسازی می كند و به اعتدال رهنمون می سازد و از بیماری های روحی و روانی ایمن می كند: "وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فیها خالِدُونَ *وَ نَزَعْنا ما فی‏ صُدُورِهِمْ مِنْ غِل‏...." (8) 
و كسانى كه ایمان آورده و كارهاى شایسته كرده ‏اند - هیچ كسى را جز به قدر توانش تكلیف نمى‏ كنیم - آنان همدم بهشتند [كه‏] در آن جاودانند. و هرگونه كینه‏ اى را از سینه‏ هایشان مى‏ زداییم.
3) تقوا
قرآن پرهیزکاران و متقین را وعده بهشت و دوری از کینه داده است: " إِنَّ الْمُتَّقینَ فی‏ جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ *ادْخُلُوها بِسَلامٍ آمِنینَ*وَ نَزَعْنا ما فی‏ صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ إِخْواناً عَلى‏ سُرُرٍ مُتَقابِلین‏"(9) بى ‏گمان، پرهیزگاران در باغ ها و چشمه ‏سارانند. با سلامت و ایمنى در آنجا داخل شوید. و آنچه كینه [و شایبه ‏هاى نفسانى‏] در سینه ‏هاى آنان است بركَنیم.
4) هدیه دادن 
امام محمد باقر (علیه السلام) درباره راهکار از بین بردن دشمنی به نقل از پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) می فرمایند: کَانَ رَسُولُ اللهِ یَقُولُ تَهَادَوْا فَإِنَّ الْهَدِیَّةَ تَسُلُّ السَّخَائِمَ وَ تُخَلِّی ضَغَائِنَ الْعَدَاوَةِ وَ الْأَحْقَاد؛ به همدیگر هدیه بدهید، زیرا هدیه نفرت‌ها را از دل به درآورده و کینه و دشمنی را از دل بیرون می‌کند.(10)

پی نوشت:
1-  محمد/29
2- مائده91
3- بحار الأنوار: 77/ 212/ 1
4- بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏68، ص: 293
5- كافی ،ج2،ص664
6- منیة المرید: ص 171، مصباح الشریعة: ص 269 272، بحار الأنوار: ج 2 ص 135 ح 32
7- فصلت/34
8- اعراف/ 42 و 43
9- حجر/45تا 47
10- الكافي : ۵/۱۴۳/۷