از نظر تاريخ روشن است كه زن قبل از اسلام در محروميت فراوان بوده و از جايگاه مناسب اجتماعي برخوردار نبوده است; چرا كه نگاه به زن نگاه ابزاري و كالائي بوده يعني زن در رديف يكي از كالاهايي بوده است كه در اختيار مردان بوده، تا لذت بيشتري از زندگي ببرند.
اسلام با نداي آسماني خود تحول بزرگي ايجاد نمود; اولا از نظر شخصيتي زن را برابر مرد قرار داد، ايمان و عقايد و افكار او را محترم شمرد.
ثانيا حقوق اجتماعي زيادي براي او قرار داد كه قبل از اسلام وجود نداشت البته اگر هم در بعضي موارد بين او و مرد فرق گذاشته باز بجهت اقتضائات روحي و جسمي زن بوده است و لذا در سايه اين تعليمات زن در ميان مسلمين موقعيت اجتماعي مناسبي پيدا كرد.
البته چه بسا در اين مسئله مانند بسياري ازمسايل اجتماعي ديگر دوري از تعليمات وحي الهي موجب گرفتاري و انحراف و افراط و تفريط خواهد شد.
حضرت علي عليه‏السلام با توجه به موقعيتي كه زن قبل از اسلام داشته، و موقعيت مناسبي كه بعد از اسلام پيدا كرده براي حفظ جامعه اسلامي از خطر انحراف در افراط و تفريط روزنه‏هاي ورود اين خطرها را مي‏بندد; لذا زن در نظر ايشان از يك جهت‏يكي از تلجليات حضرت حق و نشان دهنده جمال زيباي خداوند است.
آن حضرت مي‏فرمايد: «عقول النساء في جمالهن و جمال الرجال في عقولهن.» (1)
عقل زنها در زيبايي آنان است و زيبايي مردان در عقل آنان است.
هر موجودي مظهر نامي از نامهاي الهي است، زيرا خلقت كه از اوصاف فعلي خداست نه از اوصاف ذاتي وي، عبارت است از تجلي خالق در چهره مخلوقهاي گوناگون، چنانكه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام فرموده است: «الحمدلله المتجلي لخلقه بخلقه‏» (2)
عنوان تجلي از لطيف‏ترين تعبيرهاي عرفاني است كه قرآن و عترت از آن ياد كرده‏اند و سالكان دور انديش و درون بين را به خود جذب نموده است، چون سالك محب بيش از باحث متفكر از نشانه مقصود آگاه بوده و از آن لذت مي‏برد و هرگز به شنيدن بانگ جرس كاروان كوي حق بسنده نمي‏كند بلكه مي‏كوشد تا از علم به عين آرد و از گوش به آغوش. (3)
احكام و اوصاف زن:
- احكام و اوصاف صنف زن از دو ديدگاه قابل مطالعه و بر دو قسم است:
قسم اول: 
راجع به اصل زن بودن اوست كه هيچ گونه تفاوتي در طي قرون و اعصار به آنها رخ نمي‏دهد.
مانند لزوم حجاب و عفاف و صدها حكم عبادي و غير عبادي، كه مخصوص زن است و هرگز دگرگون نخواهد شد. و بين افراد زن هيچ فرقي در آن جهت مشترك زنان نيست.
قسم دوم:
ناظر به كيفيت تربيت و نحوه محيط پرورش آن است كه اگر در پرتو تعليم صحيح و تربيت وزين پرورش يابند و چون مردان بيانديشند و چون رجال تعقل و تدبر داشته باشند تمايزي از اين جهت‏با مردها ندارند و اگر گاهي تفاوت يافت‏شود، همانند تمايزي است كه بين خود مردها مشهود است. 
   
مثلا اگر زنان مستعد به حوزه‏ها و دانشگاههاي علمي راه يابند و همانند طلاب و دانشجويان مرد به فراگيري علوم و معارف الهي بپردازند و از لحاظ جهان بيني و انسان شناسي و دنيا شناسي و آخرت شناسي و ساير مسائل اسلامي، در دروس مشترك بين محصلين حوزه آگاهي كامل يابند و نحوه تعليم و تبليغ ديني آنان چون رجال مذهبي باشد، چه اين كه گروهي فعلا به بركت انقلاب اسلامي اين چنين‏اند، آيا باز هم مي‏توان گفت رواياتي كه در نكوهش زنان آمده و احاديثي كه در پرهيز از مشورت با آنها وارد شده و ادله‏ايكه در نارسايي عقول آنان رسيده اطلاق دارد و هيچ گونه انصافي نسبت‏به زنان دانشمند و محققان از اين صنف ندارد و همچون قسم اول موضوع همه آن ادله ذات زن از حيث زن بودن است؟ 
مثلا گفته‏هاي حضرت علي عليه السلام در بيان وهن عقول زنان كه فرمود:
«يا اشباه الرجال و لارجال، حلوم الاطفال و عقول ربات الحجال‏» (4)
اي مرد گونه‏هاي نامرد، با آرزوهاي كودكانه! و انديشه زنان پرده نشين!
«اياك و مشورة النساء فان رايهن الي افن و عزمهن الي وهن...» (5)
بپرهيز از مشورت با زنان كه راي آنان ناقص و تصميم آنان سست است. 
هيچ گونه انصرافي از زنان محقق و دانشمند ندارد؟ و آيا مي‏توان گفت كه عقل آنان هم در بخش عقل نظري، چون زنند و تنها به خاطر انوثت‏بدن آنها همتاي عقل كودكان است.
و يا آن كه اين تعبيرها به لحاظ غلبه خارجي است كه منشا آن، دور نگه داشتن اين صنف گرانقدر از تعليم و محروم نگه داشتن اين گروه توانمند از تربيت صحيح است، كه اگر شرايط درست‏براي فراگيري آنها در صحنه تعليم و تربيت فراهم شود حتما غلبه بر عكس خواهد شد و يا لااقل غلبه‏اي در كار نيست تا منشا نكوهش گردد.
خلاصه آنكه وهن عزم چون مساله حجاب و عفاف از احكام قسم اول نخواهد بود هوشمندي و نبوغ برخي از زنان سابقه ديرين داشته و سبقت آنان در موعظت پذيري نسبت‏به مردها شواهد تاريخي دارد.
وقتي اسلام به عنوان دين جديد در جاهليت دامنه دار حجاز جلوه كرد، تشخيص حقانيت آن از نظر عقل نظري محتاج به هوشمندي والا، و پذيرش آن از جهت عقل عملي نيازمند به عزمي فولادين بوده است تا هرگونه خطر را تحمل نمايد.
لذا كسي كه در آن شرايط پيش از ديگران مسلمان مي‏شد از برجستگي خاص برخوردار بوده و همين سبقت از فضائل او به شمار مي‏رفت.
چون تنها سبقت زماني يا مكاني نبوده است كه معيار ارزش جوهري نباشد بلكه سبق رتبي و مكانتي بود كه مدار ارج گوهر ذات خود. 
چنانكه سبق اسلام حضرت علي عليه السلام از فضائل رسمي آن حضرت به شمار مي‏رود. 
از اين رهگذر مي‏توان به هوشمندي و نبوغ زناني پي برد كه قبل از همسران خود دين حنيف اسلام را پذيرفته و حقانيت آن را با استدلال تشخيص داده و در پرتو عزم استوار به آن ايمان آورده‏اند. 
در حالي كه مردان فراواني نه تنها از پذيرش آن استنكاف داشته و در حقانيت آن ترديد داشتند بلكه براي اطفاء نور آن سعي بليغ مي‏نمودند گرچه طرفي نمي‏بستند.
مالك بن انس (179 - 95 ه.ق) در «موطا» خود چنين نقل مي‏كند كه عده‏اي از زنان در حالي اسلام آورده بودند كه شوهران آنها كافر بوده‏اند مانند دختر وليد بن مغيره كه همسر صفوان بن اميه بود و قبل از شوهرش مسلمان شد و نيز ام حكيم دختر حارث بن هشام كه شوهرش عكرمة بن ابي جهل بود، پيش از همسرش اسلام آورد. (6)
حضرت علي عليه‏السلام در حديث اربعمائه بعد از اين كه فرمود در مراسم تجهيز مرده‏ها گفتار خوب داشته باشيد به سخني از حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها استناد مي‏فرمايد:
«فان فاطمه بنت محمد صلي الله عليه و آله وسلم لما قبض ابوها ساعدتها جميع بنات بني هاشم فقالت: دعوا التعداد و عليكم بالدعاء» (7) 
يعني حضرت زهرا(س) بعد از ارتحال رسول اكرم(ص) به زنان بني هاشم كه او را در ماتم ياري مي‏كردند و زينتها را رها كرده و لباس سوگ دربر نموده و مرثيه مي‏خواندند، فرمود: اين حالت را رها كنيد و بر شماست كه دعا و نيايش نماييد.
هدف در نقل اين حديث آن است كه حضرت علي عليه السلام معصوم بوده و تمام گفته‏هاي او حجت است ولي براي تثبيت مطلب به سخن معصوم ديگر تمسك مي‏كند و آن، حضرت زهرا سلام الله عليها است و انسان معصوم تمام رفتار و گفتار و نوشتار و قيام و قعود او حجت‏خداست و از اين جهت فرقي بين زن و مرد نيست و همانطوري كه سنت امام معصوم عليهم السلام حجت است‏سنت‏حضرت زهرا سلام الله عليها نيز حجت‏شرعي و سند فقهي خواهد بود و اگر زن راه فراگيري علوم و معارف را پيش گيرد و زينت دنيا را رها كند و به زيور دنيا سرگرم شود همانند زنهايي از اين گونه خواهد بود. و سر اين تقسيم همانا غلبه خارجي است كه در اثر نارسايي تعليم و تربيت نظامهاي غير اسلامي به نسلهاي ديگر منتقل شده است.
از اينجا معلوم مي‏شود وصف ذاتي ولايتغير زن اين نيست كه سرگرم حليه و زيور بوده و در احتجاجهاي عقلي و مناظره‏هاي علمي و نيز مخاصمه‏هاي دفاعي غايب و محروم باشد. (8)
بلكه اين ويژگي‏ها بر اثر شرايط محيطي و تربيتي بوده كه در طول قرون متمادي بر زنها حاكم بوده و اين شرايط محيطي و تربيتي اگر اصلاح شوند و محيط مناسبي براي تربيت زنان بوجود آيد زنان نيز همچون مردان مي‏توانند به كمالات مادي و معنوي نائل آيند.
جايگاه زن حضرت اميرالمؤمنان علي عليه السلام مي‏فرمايند:
«فان المراة ريحانة و ليست‏بقهرمانة‏» (9)
«زن مانند گل لطيف و زيباست و مانند مردان جنگي سخت و خشن نيست‏»
آفرينش از نظر قرآن كريم با جمال و زيبايي آميخته است، هم جمال و زيبايي نفس و هم جمال و زيبايي نسبي خواه در قلمرو موجودهاي مادي و خواه در منطقه موجودهاي مجرد و معنوي.
استنباط جمال و زيبايي نفسي هر موجود در حد ذات خويش - خواه ماده و خواه مجرد - از انضمام دو آيه قرآن حاصل مي‏شود.
اول: آيه «الله خالق كل شي‏ء» (10) است كه دلالت دارد هر چيزي غير خدا، مخلوق ذات اقدس خداوند
است‏خواه مجرد باشد و خواه مادي، خواه از ذوات باشد خواه از اوصاف.
دوم: آيه «الذي احسن كل شي‏ء خلقه‏» (11) است كه دلالت دارد هر چيزي را كه خداوند آفريد جميل و زيبا خلق كرد و هيچگونه نقص و عيب نفسي در متن هستي يافت نمي‏شود، چه در نشئه ماده و چه در منطقه مجرد و نيز، هم در قلمرو ذوات اشياء و هم در نشئه اوصاف آنها.
استظهار جمال و زيبايي نسبي برخي از موجودات نسبت‏به بعضي از موجودات ديگر نيز از بررسي چند مورد به دست مي‏آيد، يكي آيه: «انا جعلنا ما علي و الارض زينة لها» (12) 
يعني ما آنچه را كه روي زمين قرار دارد از مناظر طبيعي به عنوان زينت زمين قرار داده و كره ارض را بدان مزين نموديم، و ديگري آيه، «انا زينا السماء الدنيا بزينة الكواكب‏» (13) 
يعني ما فضاي بالا را با ستاره‏هاي روشن زينت داديم. 
از اين آيات زينت و جمال نسبي موجودات مادي نسبت‏به يكديگر معلوم مي‏شود. (14) و زن مظهر جمال خداست.
او موجودي لطيف و زيباست كه مي‏تواند همچون مردان به تمام كمالات و مقامات معنوي نائل آيد و اين بدان معنا نيست كه همچون مردان به ميدان جنگ و كارزار رود بلكه خداوند زن و مرد را مكمل و كامل كننده يكديگر آفريده است.
زن ريحان و گل است و شما مردها معطر باشيد و اين قدر با بوهاي متعفن، شامه‏تان را بد عادت نكنيد.
زنها به عطر ريحان معطرند و به شما عاطفه مي‏دهند. 
لذا در جنگهاي اسلامي، خشونتي كه در جنگهاي غير اسلامي هست، وجود ندارد و آن درنده خويي كه ديگران دارند در ميان مسلمين مشاهده نمي‏شود با اين كه مسلمين، زنها را به حجاب دعوت مي‏كنند، اما از عاطفه زن به عنوان يك محور تربيتي استفاده مي‏كنند.
اسلام زن را در سايه حجاب و ساير فضايل به صحنه مي‏آورد تا معلم عاطفه، رقت، درمان، لطف، صفا، وفا و مانند آن شود و دنياي كنوني، حجاب را از زن گرفته تا زن به عنوان لعبه به بازار بيايد و غريزه را تامين كند.
زن وقتي با سرمايه غريزه به جامعه آمد ديگر معلم عاطفه نيست، فرمان شهوت مي‏دهد نه دستور گذشت، و شهوت جز كوري و كري چيزي به همراه ندارد، لذا اسلام اصرار دارد كه زن در جامعه بيايد ولي با حجاب بيايد، يعني بيايد كه درس عفت و عاطفه بدهد نه اين كه درس شهوت و غريزه بياموزد.
شبهه نقصان ايمان يكي از شبهاتي كه پيرامون موضوع زن همواره مطرح مي‏شود، مضمون روايتي در نهج البلاغه است كه در آن از زنها به بدي ياد كرده و فرموده است:
«معاشر الناس، ان النساء نواقص الايمان، نواقص الحظوظ، نواقص العقول، فاما نقصان ايمانهن، فقعودهن عن الصلاة و الصيام في ايام حيضهن، و اما نقصان عقولهن فشهادة امراتين كشهادة الرجل الواحد، و اما نقصان حظوظهن فهو اريثهن علي الانصاف من مواريث الرجال.»(15)
حضرت علي عليه السلام پس از پايان نبرد جمل، در نكوهش زنان مي‏فرمايد:
«مردم! ايمان زنان ناتمام است، بهره آنان ناتمام، خرد ايشان ناتمام، نشانه ناتمامي ايمان، معذور بود نشان از نماز و روزه است‏به هنگام عادتشان، و نقصان بهره ايشان، نصف بودن سهم آنان از ميراث است نسبت‏به سهم مردان، و نشانه ناتمامي خرد آنان اين بود كه گواهي دو زن چون گواهي يك مرد به حساب رود.
پس از زنان بد بپرهيزيد و خود را از نيكانشان واپاييد، و تا در كار زشت طمع نكنند، در كار نيك از آنان اطاعت ننماييد» (16)
زن، ايمانش ناقص است، زيرا در ايام عادت از نماز و روزه محروم است، عقلش كم است، زيرا شهادت دو زن معادل يك مرد است، و حظ مالي او نيز نصف سهميه مرد است.
مشابه اين مضمون از رسول خدا صلي الله عليه و آله نيز رسيده است. (17) 
براي پاسخ به اين شبهه لازم است مقدمه‏اي در مورد زمينه ستايش‏ها و نكوهش‏هايي كه در بعضي از آيات و روايات آمده است ذكر شود.
ستايش‏ها و نكوهش‏ها گاهي حادثه و يا موضوعي، در اثر يك سلسله عوامل تاريخي، زمان، مكان، افراد، شرايط و علل و اسباب آن، ستايش يا نكوهش مي‏شود، معناي ستايش يا نكوهش بعضي حوادث و يا امور جنبي يك حادثه، اين نيست كه اصل طبيعت آن شي‏ء قابل ستايش و يا مستحق نكوهش مي‏باشد، بلكه احتمال دارد زمينه خاص سبب اين ستايش يا نكوهش شده است.
مثلا اگر از قبيله‏اي ثناء و ستايش به عمل آمده، احتمال دارد در اثر آن باشد كه مردان خوبي در آن عصر از اين قبيله برخاسته‏اند، و شايد در فاصله‏اي كه ورق برگردد، افراد ديگري از آن قبيله برخيزند كه مورد نكوهش واقع شوند.
و گاهي به عكس، در يك سرزمين افرادي مورد نكوهش قرار مي‏گيرند، بعد طولي نمي‏كشد كه افراد شايان  ستايش از آن سرزمين برمي‏خيزند.
در همين ايران شهرهايي بوده كه درباره آنها مذمت‏هاي فراواني وارد شده است ليكن وقتي به بركت اهل بيت عليهم السلام شهروندان عوض شده، شهرها و بلاد نيز جزو بلاد نمونه و برجسته اين كشور شده‏اند و افرادي از آن سرزمين برخاسته‏اند كه از نظر فضائل اخلاقي و علمي و نبوغ، ممتاز شده‏اند. 
در نتيجه، مذمت‏ها و نكوهش‏ها تا ابد لازمه آن آب و خاك نبوده، بلكه مقطعي است. و دليلش آن است كه با يك تحول فكري و اعتقادي، ممكن است نظر سابق برگردد. 
بخشي از نكوهش‏هاي نهج البلاغه راجع به زن، ظاهرا به جريان جنگ جمل برمي‏گردد، همان گونه كه از بصره و كوفه نيز در اين زمينه نكوهش شده است‏با اين كه بصره، رجال علمي فراواني تربيت كرده و كوفه مردان مبارز و كم نظيري را تقديم اسلام نموده و بسياري از كساني كه به خونخواهي سالار شهيدان صلوات الله و سلامه عليه برخاستند از كوفه نشات گرفتند، و هم اكنون نيز كوفه جايي است كه به انتظار ظهور حضرت مهدي عليه 
السلام در آنجا نماز مي‏خوانند، مسجدي دارد كه مقامات بسياري از صالحين و صديقين در آن واقع شده است و نمي‏توان گفت كه چون مثلا از كوفه يا از بصره نكوهش شده است، آن دو شهر براي هميشه و ذاتا بد و سزاوار نكوهش مي‏باشند.
قضاياي تاريخي در يك مقطع حساس زمينه ستايش يا نكوهش را فراهم مي‏كند و سپس با گذشت آن مقطع زمينه مدح و ذم نيز منتفي مي‏شود.
پيش بيني وحي اين تحليل در اصل موضوع زن و بويژه در اين مورد خاص قابل دقت است. 
اصولا اصراري كه قرآن كريم درباره زنان پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم دارد نشانه پيش بيني وحي از يك حادثه تلخ تاريخي است. 
اين كه قرآن با اصرار، به زنان پيامبر مي‏فرمايد:
«و قرن في بيوتكن و لا تبرجن تبرج الجاهلية الاولي‏» (18)
و در خانه‏هايتان قرار گيريد و مانند روزگار جاهليت قديم زينت‏هاي خود را آشكار نكنيد.
نشانه آن است كه صحنه‏اي را ذات اقدس اله پيش بيني مي‏كرده است.
خداوند عالم غيب و شهادت از آينده‏اي با خبر بوده و زنان پيامبر را از ثمرات تلخ آن قيام بي‏جا، برحذر مي‏داشت، لذا فرمود در خانه‏ها بنشينيد و خود را نشان ندهيد، تبرج نكنيد و...، كه علي رغم اين هشدارها، جنگ جمل پيش آمد و رو در روي ولي الله مطلق حضرت علي بن ابي‏طالب اميرالمؤمنين - عليه افضل صلوات المصلين - به مبارزه برخاستند.
آن مقطع، يك سلسله نكوهش‏هايي را در پي داشت و يك سلسله ستايش‏هايي را به همراه داشت.
از سرزميني، يا از مردمي ستايش شده كه در آن صحنه، خوب عمل نموده و از گروهي و سرزميني، نكوهش شده است چون در اين رخداد بد عمل كرده‏اند. 
بنابراين نبايد اين نكوهش‏ها و ستايش‏ها، به حساب گوهر شي‏ء گذاشته شود. 
اگر طلحه و زبير در برابر ولي الله مطلق ايستادند و مورد نكوهش قرار گرفتند، طبيعي است عايشه هم كه در مقابل حضرت قرار گرفت و افراد ديگري هم كه به اين سانحه سنگين كمك كردند، مورد نكوهش قرار گيرند.  
بنابراين نبايد اين گونه از نكوهش‏ها يا ستايش‏ها به گوهر ذات برگردد، البته تاثير مقطعي آن محفوظ است.
داشتن مال كمال نيست نكته ديگر اين كه در روايت مزبور، نقصان حظ، به نقص در ارث توجيه شده و مي‏گويد:
چون زن از ارث كمتري برخوردار است لذا محترم نيست، در صورتي كه به هنگام مهاجرت پيامبر به مدينه، شتر حضرت در مقابل خانه كسي كه از فقيرترين مردم مدينه بود خوابيد پس نداشتن مال، نقص نيست چه اين كه داشتن آن كمال نيست.
شهادت زن و نسيان تعليل حضرت در مورد نقصان عقل اين است كه شهادت دو زن، در حكم شهادت يك مرد است، زيرا كه در قرآن مي‏فرمايد:
«فان لم يكونا رجلين فرجل و امراتان ممن ترضون من الشهداء» (19)
شهادت دو زن، در حكم شهادت يك مرد است.
در اين مورد نيز به اين جهت است كه شهادت امري مستند به حس و مشاهده است و حضور و شهود زن در همه جا محذور و يا محدود مي‏باشد، و خود قرآن نكته آن را ذكر مي‏كند و مي‏فرمايد: اين كه شهادت دو زن، در حكم شهادت يك مرد است، نه براي آن است كه زن، عقل و دركي ناقص دارد و در تشخيص، اشتباه مي‏كند بلكه:
«ان فضل احداهما فتذكر احداهما الاخري‏» (20)
اگر يكي از اين دو فراموش نمود ديگري او را تذكر بدهد.
زيرا كه زن مشغول كارهاي خانه، تربيت‏بچه، و مشكلات مادري بوده و ممكن است صحنه‏اي را كه ديده فراموش كند، بنابراين دو نفر باشند تا اگر يكي يادش رفت ديگري او را متذكر كند.
مذمت زن پرستي شبهه ديگر اين كه در بعض روايات از زن مذمت‏شده و از ارتباط با او منع شده است. 
عنوان نمونه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مي‏فرمايد:
«المراة عقرب حلوة اللبسمة‏» (21)
زن مثل عقرب است كه نيش آن در آغاز شيرين ولي مسموم است.
بايد توجه داشت اين گونه روايات هشداري به مرد است تا فريب شهوت را نخورد.
نيش عقرب مثل نيش زنبور عسل و نظير سوزن نيست‏بلكه اگر انسان نداند عقرب است از نيش آن احساس لذت و شيرين، مي‏نمايد مثل آن كه يك شيريني در كام بچه بريزند كه ظاهرش شيرين، اما درونش تلخ و مسموم است. 
اين سخن براي آن نيست كه بگويد زن عقرب است‏بلكه مي‏فرمايد: خود را به وسيله نگاه به نامحرم به آتش ندهيد، ديدن نامحرم شيرين است اما اين گناه، درونش عقرب است، چه اين كه اگر زني در دام مرد بيفتد آن مرد پرستي، عقرب مي‏شود و بين زن و مرد فرقي نيست، منتها چون جاذبه از آن سو بيشتر است، حضرت به آن اشاره نموده است.
همين تعبير، درباره دنيا هم ذكر شده است، حضرت امير سلام الله عليه در نامه‏اي كه براي سلمان مي‏نويسد، مي‏فرمايد:
«فانما مثل الذين الدنيا مثل الحية، لين مسها قاتل سمها» (22)
دنيا، مثل آن مار خوشرنگي است كه رنگش زيباست، پوست او هم بسيار نرم است اما همين پوست نرم، سم است.
اين روايت، دليل مذمت دنيا نيست، مذمت دنيا پرستي و به سوي دنيا جذب شدن است.
و گرنه در همين نهج البلاغه از دنيا ستايش كرده و فرموده هر كس به هر جا رسيده، در دنيا رسيده است.
اين همه انبياء و اوليا و حكما و عرفا و صالحين و صديقين و شهداء در همين دنيا به كمال رسيده‏اند. 
دنيا متحجر اولياست‏»، همه خوبان در دنيا خوب شدند. آنچه مذموم است دنيا پرستي است و در روايات نيز زن مذموم نيست‏بلكه زن‏پرستي مذموم است و زن نيز همچون مرد انسان است و اشراف مخلوقات.
معاشرت زنان با مردان اميرالمؤمنين علي عليه السلام به فرزندش امام مجتبي چنين توصيه مي‏فرمايد:
و اكفف عليهن من ابصارهن بحجابك اياهن، فان شدة الحجاب ابقي عليهن، و ليس خروجهن باشد من ادخالك عليهن من لايوثق به عليهن و ان استطعت ان لا يعرفن غيرك فافعل. (23)
تا مي‏تواني كاري كن كه زن تو با مردان بيگانه معاشرت نداشته باشد. هيچ چيز بهتر از خانه زن را حفظ نمي‏كند.
همان‏طور كه بيرون رفتن آنان از خانه و معاشرت با مردان بيگانه در خارج خانه برايشان مضر و خطرناك است، وارد كردن تو مرد بيگانه را بر او در داخل خانه و اجازه معاشرت در داخل خانه نيز مضر و خطرناك است.
اگر بتواني كاري كني كه جز تو مرد ديگري را نشناسند چنين كن.
اين يك توصيه اخلاقي است. علماي اسلام اين جمله را به شكل يك توصيه اخلاقي تلقي كرده‏اند.
اگر ما بوديم و چنين تعبيراتي، بدون شك آنچه استنباط مي‏شد بيش از توصيه اخلاقي بود، بلكه بيش از لزوم ستر وجه و كفين بود، آنچه استنباط مي‏شد همان است كه ما از آن به حبس زن در خانه تعبير كرده‏ايم.
ولي علت اينكه فقها به مضمون چنين جمله‏ها فتوا نداده‏اند ادله قطعي ديگر از آيات و روايات و سيره معصومين بر خلاف مفاد ظاهر اين تعبيرات است و به اصطلاح ظاهر اين جمله‏ها «معرض عنه‏» اصحاب است. 
لهذا اين جمله‏ها حمل به توصيه اخلاقي شده است و ارزش اخلاقي دارد نه فقهي.
آنچه فقها از امثال اين جمله‏ها استنباط كرده‏اند اين است كه اين گونه جمله‏ها ارشاد به حقيقتي روحي و رواني در روابط دو جنس است و شك نيست كه حقيقتي را بيان مي‏كند. 
رابطه زن و مرد اجنبي سخت‏خطرناك است، گلي است كه پيلان بر آن مي‏لغزند.
آنچه اسلام لااقل به صورت يك امر اخلاقي توصيه مي‏كند اين است كه تا حد ممكن اجتماع مدني غير مختلط باشد.
جامعه امروز زيانهاي اجتماع مختلط را به چشم خود مي‏بيند.
چه لزومي دارد كه زنان فعاليتهاي خود را به اصطلاح «دوش به دوش‏» مردان انجام دهند.
آيا اگر در دو صف جداگانه انجام دهند نقصي در فعاليت و راندمان كار آنان رخ مي‏دهد؟ (24)
قرآن كريم، به اتفاق دوست و دشمن، احيا كننده حقوق زن است. 
مخالفان لااقل اين اندازه اعتراف دارند كه قرآن در عصر نزولش گامهاي بلندي به سود زن و حقوق انساني او برداشت. 
ولي قرآن هرگز به نام احياي زن به عنوان «انسان‏» و شريك مرد در انسانيت و حقوق انساني، زن بودن زن و مرد بودن مرد را به فراموشي نسپرد. 
به عبارت ديگر، قرآن زن را همان گونه ديد كه در طبيعت هست. 
از اين رو هماهنگي كامل ميان فرمانهاي قرآن و فرمانهاي طبيعت‏برقرار است، زن در قرآن همان زن در طبيعت است. 
اين دو كتاب بزرگ الهي (يكي تكويني و ديگري تدويني) با يكديگر منطبقند.
و حضرت علي عليه السلام كه همان قرآن ناطق است نيز همين گونه به زن نظر مي‏كند و مي‏فرمايد زن همچون گلي زيباست كه بايد از او محافظت كرد تا لطافت و زيبايي او حفظ گردد.

پي‏نوشتها:
(1)امالي صدوق مجلس چهلم.
(2)نهج البلاغه خطبه 108.
(3)زن در آئينه جلال و جمال نوشته حكيم متاله آية الله عبدالله جوادي آملي ص 21.
(4)نهج البلاغه، خطبه 27.
(5)نهج البلاغه نامه 31.
(6)موطا، كتاب نكاح، ص 371 - 370.
(7)خصال صدوق ص 618.
(8)زن در آينه جلال و جمال نوشته حكيم متاله آية الله عبدالله جوادي آملي ص 53 تا 54.
(9)نهج البلاغه نامه 31.
(10)قرآن سوره زمر آيه 62.
(11)قرآن سوره سجده آيه 7.
(12)سوره كهف آيه 7.
(13)سوره صافات آيه 6.
(14)زن در آينه جلال و جمال نوشته حكيم متاله آية الله عبدالله جوادي آملي ص 31 تا 32.
(15)نهج البلاغه خطبه 80.
(16)نهج البلاغه خطبه 80 ترجمه دكتر سيد جعفر شهيدي.
(17)بحارالانوار ج 103، ص 259.
(18)احزاب، 33.
(19)بقره، 282.
(20)بقره، 282.
(21)كلمات قصار، شماره 61.
(22)نهج البلاغه نامه 68.
(23)نهج البلاغه، نامه 31.
(24)مجموعه آثار استاد شهيد مطهري - مساله حجاب جلد 19 ص 547 - 548
منبع:سايت امام علي نت