سئوال: برخی موضع‌گیریهای امام علی علیه‌السلام را در برابر قاسطین، حمل بر بی‌سیاستی آن حضرت می‌کنند. تحلیل حضرتعالی در این ارتباط چیست؟

ج: قاسطین کسانی بودند که اسلام را به صورت ظاهری و مصلحتی قبول کرده بودند و حکومت علوی را از اساس قبول نداشتند، هر کاری هم امیرالمؤمنین علیه‌السلام با اینها می‌کرد، فایده نداشت. بارزترین شخصیتشان معاویه، بعد هم مروان حکم و ولید بن عقبه است. این‌ها یک جبهه‌اند و حاضر نبودند که با علی علیه‌السلام کنار بیایند و با امیرالمؤمنین علیه‌السلام بسازند. درست است که مغیر بن شعبه و عبدالله بن عباس و دیگران در اول حکومت امیرالمؤمنین علیه‌السلام گفتند: که یا امیرالمؤمنین! این‌ها را چند صباحی نگه‌دار! اما حضرت قبول نکردند.

آن‌ها حمل کردند بر اینکه حضرت بی‌سیاستی کرد. لیکن نه، آن‌ها خودشان غافل بودند، قضایای بعدی این را نشان داد. امیرالمؤمنین هر کاری هم که می‌کرد، معاویه با او نمی‌ساخت. این تفکر، تفکری نبود که حکومتی مثل حکومت علوی را قبول کند. هر چند قبلیها، بعضی‌ها را تحمل کردند اینها جریانی بودند که اساساً حکومت علوی را قبول نداشتند و می‌خواستند حکومت طور دیگری باشد و دست خودشان باشد، که بعد هم این را نشان دادند و دنیای اسلام تجربه حکومت اینها را چشید. یعنی همان معاویه‌ای که در زمان رقابت با امیرالمؤمنین آن طور به بعضی از اصحاب روی خوش نشان می‌داد و محبت می‌کرد، بعداً همان حکومت، برخوردهای خشن از خود نشان داد تا به زمان یزید و حادثه کربلا رسیثد. بعد هم به زمان مروان و عبدالملک و حجاج بن یوسف ثقفی و یوسف بن عمر ثقفی رسید، که یکی از میوه‌های آن حکومت است. یعنی این حکامی که تاریخ از ذکر جرائمن این‌ها به خود می‌لرزد، مثل حکومت حجاج. همان حکومتهائی هستند که معاویه بنیانگذاری کرد و بر سر چنین چیزی با امیرالمؤمنین علیه‌السلام جنگید. از اول معلوم بود که آنها چه چیزی را دنبال می‌کنند و می‌خواهند، یعنی یک حکومت دنیایی محض، با محور قرار دادن خودپرستی‌ها و خودخواهی‌ها. همان چیزهایی که در حکومت بنی‌امیه‌ها مشاهده کردند....، این چیزهایی که عرض می‌کنم، متن تاریخ است. تاریخ شیعه هم نیست، این‌ها تاریخ «ابن اثیر» و تاریخ «ابن قتیبه» و امثال اینهاست که من متنهایش را دارم و یاداشت شده و محفوظ هم هست. این‌ها حرفهایی است که جزء مسلمات است. (1)

پی‌نوشت:
1.    ویژه نامه‌ي بنیاد جانبازان، در سال امام علی علیه السلام (1379)، ص 10 و 11