الف) منحرفین از دین:
بزرگ‌ترین مشکل (حکومت علوی) وجود یک جناح علی الظاهر مسلمان، با همه‌ي شعارهای اسلامی اما در اساسی‌ترین مساله‌ي دین منحرف بود. (1) اگر امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام با اهل قبله نمی‌جنگید، تکلیف اهل قبله‌ي بد و طغیانگر تا آخر معلوم نمی‌شد.

ب) امتزاج حق با باطل:
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرمایند: اگر حق صریح و خالص بود، کسی به شبهه نمی‌افتاد و اگر باطل لخت و عریان ظاهر می‌شد کسی آنرا تعقیب نمی‌کرد. دوران دشوار هر انقلابی، آن دورانی است که حق با باطل در آن ممزوج بشود، ببیند. (2)

ج) ضعف تحلیل سیاسی مردم:
من یک وقت در دوران زندگی تقریباً پنج ساله حکومت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام و آنچه که پیش آمد، مطالعات وسیعی داشتم. آنچه من می‌توانستم به عنوان جمع‌بندی به دست بیاورم، این است که «تحلیل سیاسی مردم» ضعیف بود. (3)

د) عدم بصیرت و صبر مردم:
اگر ملتی قدرت تحلیل خود را از دست بدهد فریب و شکست خواهد خورد. امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرمود: الا یعمل هذا العلم الا اهل البصر و الصبر». (4)

ه) منفی گرایی صاحبان نفوذ:
علت اینکه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را شکست دادند و علت همه‌ي خون دل‌های امیرالمؤمنین علیه‌السلام این بود که قدرت تحلیل سیاسی مردم ضعیف بود و صاحبان نفوذ روی ذهنهای مردم اثر می‌گذاشتند. (5)

ط) انحراف اشرافیگری:
امیرالمؤمنین می‌فرماید: زندگی به سمت زهد باید برود. امروز در جمهوری اسلامی، اگر ما احساس بکنیم که زندگی به سمت اشرافیگری می‌رود، بلاشک این انحراف است. (6) اما امیرالمؤمنین علیه‌السلام با این چنین جامعه‌ای مواجه شد. جامعه‌ای که (فیتخذوا مال الله دولا و عبادالله خولا و دین الله دخلا بینهم) (7) جامعه‌ای که ارزشها در آن، تحت الشعاع دنیاداری قرار گرفته است. (8)

پی‌نوشت:
1.    حدیث ولایت، ج 7، ص 44
2.    حدیث ولایت، ج 1، ص 189
3.    نهج البلاغه، خطبه 172، فیض، ص 559
4.    نهج البلاغه، خطبه 172، فیض، ص 560
5.    ماهنامه‌ي جانباز، دیماه 1375، سخنرانی‌های مقام معظم رهبری در آذر 75
6.    حدیث ولایت، ج 7، ص 52
7.    نهج البلاغه، نامه 62
8.    متن بیانات مقام معظم رهبری، در سخنرانی 20/3/75 در جمع فرماندهان لشگر 27 حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم