برنامه‌ي حکومت علی (ع) بر پایه‌ي عدالت و احسان بنا شده بود، روی این اصل هر چیزی که مانع و یا مزاحم این برنامه بود، شدیداً با آن پیکار می‌کرد، تا آن را از میان بردارد، یکی از موارد این بود که ناشایستگان را گرچه با تردستی و چابکی خود پیشی گرفته بودند، بر کنار زند، و شایستگان را در رأس امور قرار دهد، و روشن است که برای حفظ عدالت و نگهداری و صرف عادلانه‌ي بیت‌المال، در مرحله‌ي اول قطع ایادی خائن و بکار گماردن افراد پاک لازم است. (1) از اینرو وقتی که علی (ع) خلافت را پذیرفت، دستور داد تا مردم به مسجد بروند، که بر تعداد بیعت کنندگان بیفزاید، مردم از پیر و جوان و مرد و زن با شنیدن این دستور با شوق و شور فراوان به مسجد سراسیمه شدند، حتی کودکان خردسال و بچه‌های شیرخوار که در آغوش مادران بودند به مسجد سرازیر گشتند، همه در حال انتظار بودند که ناگهان دیدند علی (ع) با دو فرزندش حسن و حسین (ع) وارد مسجد شدند.

او با گامهای آهسته از میان جمعیت عبور کرد، که هر گامش شوقی تازه در دل مردم ایجاد می‌نمود، تا آنکه به پای منبر رسید و بر منبر بالا رفت و نشست، سکوت آنچنان مسجد را فراگرفت که گویا جانداری در مسجد نیست، و دلها در حال طپش متوجه علی (ع) است، تا آنکه شنیدند آن بزرگمرد سخن خود را با این جمله آغاز کرد: «ذمتی بما اقول رهینه و انا به زعیم» پیمان من در گرو گفته‌های من است، و من آن گفته‌هایم را انجام خواهم داد.

و پس از سخنانی ادامه داد که هان ای مردم! سوگند به خدائی که محمد (ص) را به حق مبعوث کرد، آنچنان به اضطراب خواهید افتاد که تا کنون بدانگونه به اضطراب نیامده بودید، و آنچنان غربال و تصفیه خواهید شد، که تا کنون آن گونه نشده بودید، و آنچنان به هم زده شوید مانند به هم زدن خوراک داخل دیگ، به گونه‌ای که پائین شما بالا رود و بالای شما پائین آید. آن پیشروان در اسلام که در جامعه، به کنار زده شده بودند پیشی خواهند گرفت و آنانکه بدون شایستگی، پیشی گرفته بودند بر کنار خواهند شد. (2)

پی‌نوشت:
1.    این روش که از آن امروز به «تصفیه» تعبیر میشود از اموری است که در برنامه‌ي حکومت مردان خدا از همه چیز بیشتر اولویت دارد.
2.    نهج البلاغه، خطبه 16(نخستین خطبه‌ي امام علی (ع) پس از بیعت در مدینه)