بررسی تاریخ کشورها و جنگهای مختلف در ادوار تاریخی نشان می‌دهد کشورها و حکومتهایی که توانسته‌اند روحیه حماسی و غیرت جوانان را حفظ کنند و زمینه مشارکت و حضور آنان را در عرصه‌های مختلف حفظ کنند پیروزیهای بزرگی در میادین مختلف بدست آورده‌اند و کشورها و حکومتهایی که فاقد این توانایی بوده‌اند طعم تلخ شکست و عقب ماندگی را چشیده‌اند لذا به جرات می‌توان گفت جوان‌گرایی یکی از مزیتها و محاسن حکومتها بشمار می‌رود و هر دولتی که بتواند نیرو و نشاط و انرژی جوانان خود را در مسیر پیشرفت و تعالی جامعه بکار گیرد پیشرفتهای محیرالعقولی را بدست خواهد آورد و بسیاری از ناممکن‌ها را ممکن خواهد ساخت.

امام علی علیه‌السلام که به خوبی از وجود نیرو و نشاط و روحیه حماسی و غیرت جوانان آگاه بوده است بسیاری از مناصب اداری و نظامی را به جوانان شایسته و یا کسانی که دوران جوانی خود را در دامن اسلام گذرانده‌اند و از زلال معرفت و تربیت دینی نبوی و علوی سیراب گشته‌اند، سپرده است که به چند نمونه اشاره می‌شود:

محمد بن ابی‌بکر استاندار و فرماندار لایق

امام علی علیه‌السلام نه تنها در میدان نبرد به جوانان شایسته و سلحشور توجه داشت بلکه در سپردن مسئولیتهای کشوری و مناصب حکومتی نیز به آنان توجه و عنایت خاصی داشت یکی از جوانانی که علاوه بر فرماندهی سپاه در میدان جنگ مسئولیت حکومتی بخش مهمی از حکومت حضرت را عهده‌دار بود محمد ابی‌بکر است. محمد ابن‌ابی‌بکر یکی از برجسته‌ترین کارگزاران و سرداران و استانداران حکومت علوی است او که جوانی 25 ساله بود پس از قیس بن سعد، یار باسابقه و کارآزموده‌ي حضرت علی (ع) به استانداری ولایت مصر منصوب شد.

پس از جنگ جمل امام علی علیه‌السلام قیس بن سعد یار وفادار خویش را از استانداری مصر عزل و محمد ابن‌ابی‌بکر را به جای ایشان منصوب کرد. قیس پس از عزل به کوفه رفت و در نبرد صفین همراه امام علی (ع) در کنار آن حضرت با سپاه معاویه جنگید. امام علی علیه‌السلام در حکم انتصاب محمد از وی درخواست می‌کنند در خلوت و جلوت تقوای الهی را پیشه خود سازد و در نهان و عیان به یاد خدا باشد. با مسلمانان نرم‌خو و با مفسدان سختگیر باشد... محمد پس از قرائت حکم انتصاب خودش برای مردم سخنانی را ایراد کرد که اوج تقوا و احساس مسئولیت او را نشان می‌دهد. وی گفت همانطور که شنیدید، امیرالمؤمنین از من پیمان گرفت و من هم آن چه در توان دارم برایتان انجام می‌دهم و کوتاهی نمی‌کنم. اگر در آثار و اعمال من نشانی از اطاعت خدا یافتید خدا را شکر کنید، زیراهادی انسان اوست و اگر عمل نادرستی از من سر زد، تذکر داده و توبیخم کنید، این حق شماست و مایه خوشبختی من خواهد بود. (1)

امام علی علیه‌السلام در نامه‌ای که بنا به درخواست محمد برای او ارسال می‌کنند اهمیت منطقه حکومتی او را یادآور شده و دستورات حکومتی راهگشایی صادر می‌کنند: محمد! بدان که حکمرانی بزرگترین ولایات را به تو سپردم، شایسته است که در آن منطقه بر جان و دین خود بیمناک باشی، روزی یک ساعت هم که شده (در اندیشه دین و جانت باشی) و در صورتی که بتوانی خدا را بر رضا و خشنودی احدی به غضب نیاور... و شماای اهالی مصر! تا می‌توانید کاری کنید که کردارتان گفتارتان را تصدیق کند، و خفایتان، نهانتان را، زبان و اعمالتان مخالف یکدیگر نباشد. (2)

کمیل بن زیاد نخعی مونس تنهایی امام و فرمانده‌ای دلاور

یکی دیگر از جوانانی که مورد توجه و عنایت خاص و ویژه امام علی علیه‌السلام قرار داشت کمیل بن زیاد نخعی است. مورخان کمیل را از دوستان خاص امیرالمؤمنین و امام حسن علیهماالسلام و نیز از اصحاب و شاگردان و مبارزان امام علی (ع) دانسته‌اند.

درباره اوایل عمر کمیل در تاریخ مطلبی بیان نشده و نام او در آنجا درخشیده است که امام او را برای همکاری و همدردی برگزیده است و نیز دعای شریف و عظیم القدر خضر را به او تعلیم داده است. و نیز نام او در آنجا درخشیده است که امام وی را برای مبارزه و مقابله با سپاهیان معاویه رسماً والی «هیت» قرار داده است و او را در آن ناحیه مرزی که بین عراق و شام واقع است (3) با دسته‌های متجاوز و غارتگر که بطور نامنظم و ناگهانی به اموال و نوامیس مردم دستبرد می‌زدند. مقابله می‌کرده است.

پی‌نوشت:

1.الهیاری، علیرضا، کمیل، ص 34

2.ر.ک: نهج البلاغه ترجمه عبدالمحمد آیتی، نامه 61 و نیز ترجمه فیض الاسلام، نامه 61

3.علی بن حسین هاشمی خطیب، کمیل بن زیاد نخعی، ص 15، وحید رخانی، حسین، کمیل محرم اسرار امیر المؤمنین، تهران، انتشارات فؤاد، 1371، ص 134