از آنجا که علل اسکيزوفرني هنوز به طور دقيق شناخته نشده است، روش‌هاي درماني فعلي هم بر پايه تجربه و هم پژوهش‌هاي باليني مي‌باشند. اين رويکردها براساس قابليت‌شان در کاهش عوارض اسکيزوفرني و کاهش احتمال بازگشت (عود) عوارض انتخاب مي‌شوند.
برخي از داروهاي موجود براي اسکيزوفرني عبارتند از:
• کلرپرومازين (تورازين)
• کلوزاپين (کلوزاريل)
• هالوپريدول (ريسپردال)
• اولانزاپين (زيپرکسا)
• کوتياپين (سروکل)
• آري‌پيپرازول (ابيليفاي)
داروهاي ضدروان‌پريشي، نشانه‌هاي روان‌پريشي اسکيزوفرني را کاهش مي‌دهند و معمولاً باعث مي‌شوند که بيمار با کارايي بيشتر و به نحو مناسب‌تري به فعاليت بپردازد. داروهاي ضدروان پريشي در حال حاضر بهترين روش درمان براي اسکيزوفرني هستند امّا آن‌ها اين بيماري را «درمان» نمي‌کنند و اين اطمينان را به وجود نمي‌آورند که ديگر شرايط بيماري باز نگردد.اغلب کساني که اسکيزوفرني دارند، نشانه‌هاي قابل توجهي از بهبودي را پس از مصرف داروهاي ضدروان پريشي نشان داده‌اند. داروهاي معروف به داروهاي «غيرمتعارف» ضدروان‌پريشي از سال 1990 به بازار عرضه شده‌اند.
عوارض جانبي اوليه مصرف داروهاي ضدروان‌ پريشي
• خواب آلودگي
• بيقراري
• گرفتگي عضله
• لرزش
• خشکي دهان
• تاري ديد
اغلب اين عوارض با کاهش ميزان دارو قابل اصلاح و يا توسط داروهاي ديگر قابل کنترل مي‌باشند. بيماران مختلف، واکنش‌هاي متفاوتي به درمان و اثرات جانبي داروهاي مختلف ضدروان‌پريشي نشان مي‌دهند.
اثرات بلند مدت مصرف داروهاي ضدروان‌ پريشي
اثرات جانبي بلند مدّت داروهاي ضدروان‌پريشي مي‌تواند به شکل مشکلات نسبتاً جدّي خود را نشان دهد. حرکت پريشي ديررس (Tardive Dyskinesia(TD))، اختلالي است که مشخصه‌اش حرکت‌هاي غيرارادي دهان، لب‌ها، زبان و گاهي بالاتنه يا ساير بخش‌هاي بدن مثل بازوها و پاها مي‌باشد. اين اختلال در 15 تا 20 درصد بيماراني که داروهاي ضدروان‌پريشي «متعارف» و قديمي‌تر را براي چندين سال مصرف مي‌کردند، ديده مي‌شد. TD در بيماراني که اين گونه داروها را براي مدّت زمان کوتاه‌تري هم مصرف کرده باشند ممکن است بروز کند. در اغلب موارد، نشانگان و عوارض TD خفيف است و خود بيمار ممکن است از حرکت‌هاي گفته شده ناآگاه باشد.
داروهاي «غيرمتعارف» که در سال‌هاي اخير توليد شده‌اند همگي نسبت به داروهاي سنتي ضدروان‌پريشي، خطر کمتري از نظر بروز TD دارند. البته اين داروها نيز اثرات جانبي خاص خود، مانند اضافه وزن، را دارند. به علاوه، اگر ميزان مصرف داروهاي جديد زياد باشد، ممکن است مشکلاتي چون کناره‌گيري و انزواي اجتماعي و نشانگاني شبيه بيماري پارکينسون، به وجود آورد. با وجود اين، داروهاي جديد ضدروان‌پريشي، روش درماني بسيار پيشرفته‌تر و بهتري هستند و در حال حاضر، تحقيقات در مورد ميزان مصرف بهينه آن‌ها ادامه دارد.
توان‌بخشي
برنامه‌هاي توان بخشي مي‌تواند شامل مشاوره شغلي، آموزش حرفه، مهارت‌هاي حل مساله و مديريت مالي، استفاده از وسايل نقليه عمومي و آموزش مهارت‌هاي اجتماعي باشد. اين رويکردها براي موفقيت روش‌هاي درماني اجتماع- محور براي اسکيزوفرني اهميت دارند زيرا مهارت‌هاي لازم براي زندگي موثر و بارور در خارج از چتر حمايتي بيمارستان رواني را براي بيماران ناتوان فراهم مي‌سازند.
روان‌درماني فردي
روان درماني فردي مستلزم صحبت‌هاي مرتب و برنامه‌ريزي شده بين بيمار و متخصص سلامت روان نظير روان‌پزشک، روان‌شناس يا مددکار اجتماعي است. مطالعات اخير نشان داده است که روان درماني فردي و رويکردهاي شناختي- رفتاري که به آموزش مهارت‌هاي انطباقي و حل مساله مي‌پردازد، براي بيماران اسکيزوفرني مي‌تواند موثر و مفيد باشد. البته، روان درماني نمي‌تواند جايگزين دارو درماني گردد و غالباً هنگامي موثر است که ابتدا درمان دارويي باعث کاهش نشانگان روان‌پريشي بيمار شده باشد.
آموزش خانوادگي
غالباً بيماران اسکيزوفرني از بيمارستان مرخص شده و تحت مراقبت افراد خانواده قرار مي‌گيرند. بنابراين، آموزش اعضاي خانواده درباره کارهايي که مي‌توانند انجام دهند و نيز درک مشکلات و مسائل مرتبط با بيماري اسکيزوفرني، بسيار اهميت دارد.
ترجمه: کلينيک الکترونيکي روان‌يار