در طب سنتی برای کاهش و افزایش وزن مانند درمان همه‌ی مشکلات و بیماری‌ها به مزاج افراد توجه خاصی دارد. در این مطلب به تأثیر مزاج در وزن و افراد پرداخته شده است.

"ما در مجموع 4 نوع مزاج داریم؛ گرم و تر، گرم و خشک، سرد و تر و در نهایت سرد و خشک. افرادی که دارای مزاج‌تر هستند، معمولاً کسانی‌اند که از چاقی یا اضافه‌وزن رنج می‌برند. افرادی که مزاجشان به سمت سردی و تری تمایل دارد، افرادی با چربی بیشتر و افرادی که مزاجشان به سمت گرمی و تری تمایل دارد، افرادی با توده عضلانی بیشتر هستند. به عبارت ساده‌تر، سرد و ترهای چاق دارای چربی بیشتر و گرم و ترهای چاق دارای عضله‌های بیشتری هستند. به این ترتیب، می‌توان این‌طور گروه‌بندی کرد که خانم‌های چاق معمولاً در گروه افرادی با مزاج سرد و تر قرار می‌گیرند و آقایان چاق در گروه افرادی با مزاج گرم و تر". این‌ها بخشی از گفته‌های دکتر محمد فصیحی دستجردی، متخصص عفونی و محقق طب سنتی درباره تأثیر مزاج افراد بر چاقی یا لاغری آن‌ها بود. در ادامه در گفت‌وگو با ایشان، بیشتر به تأثیر مزاج‌ها بر بهبود روند لاغری یا چاقی افراد می‌پردازیم.

اگر افراد چاق، دارای مزاج‌تر هستند، یعنی لاغرها مزاج خشکی دارند؟

بله، افراد لاغر جزو کسانی هستند که مزاج خشکی دارند؛ یا سرد و خشک یا گرم و خشک. به‌طورکلی هم، بچه‌ها دارای مزاج گرم‌تری هستند. از این‌رو، بچه‌های لاغر مزاج گرم و خشکی دارند. هرچند در بعضی از موارد محدود، بچه‌های لاغر می‌توانند مزاج سرد و خشک هم داشته باشند.

با این حساب باید قبل از رژیم‌های لاغری، مزاج افراد را در نظر گرفت.

بله، زمانی که فردی تصمیم به کاهش وزن می‌گیرد، ما باید ببینیم مزاج او به چه صورت است، تا بتوانیم با اصلاح مزاج، قدم مؤثرتری در کم کردن وزن فرد برداریم. افراد دارای مزاج گرم و تر، باید ابتدای راه کاهش وزن، مصرف خوراکی‌هایی با مزاج سرد و خشک را افزایش دهند تا مزاج آن‌ها به مرور زمان معتدل شود. از طرف دیگر، افرادی که مزاج سرد و تری دارند باید مصرف خوراکی‌های دارای مزاج گرم و خشک را در برنامه غذایی خود افزایش دهند. به همین دلیل است که ما نمی‌توانیم برای تمام افرادی که قصد کاهش وزن دارند، نسخه یکسانی بپیچیم و توقع داشته باشیم این افراد نتایج یکسانی از این نسخه واحد بگیرند.

یعنی این افراد باید برای لاغری، تغییر مزاج بدهند؟

به هیچ عنوان. حواستان باشد وقتی از تغییر مزاج صحبت می‌کنیم، منظورمان افتادن از آن طرف بام نیست؛ یعنی ما به افراد دارای مزاج سرد و تر، استفاده از خوراکی‌های دارای مزاج گرم و خشک را تا حدی توصیه می‌کنیم که مزاج آن‌ها به سمت اعتدال برود، نه اینکه از سرد و تر به گرم و خشک تبدیل شود.

اگر فردی بدون رعایت این موارد، رژیم بگیرد، چه مشکلاتی پیش‌رو خواهد داشت؟

در بعضی از موارد، پیچیدن نسخه واحد برای تمام افراد مبتلا به اضافه‌وزن بدون در نظر گرفتن مزاج آن‌ها می‌تواند بدون نتیجه باشد یا روند کاهش وزن فرد را به قدری کاهش دهد که او از ادامه رژیم‌درمانی برای کم کردن وزنش منصرف شود. به‌عنوان مثال، افرادی با مزاج سرد و تر که دارای اضافه‌وزن نیز هستند، خودشان به‌طور ذاتی مزاج سردی دارند. حالا اگر ما برای این افراد، مصرف سرکه سیب، کاهو یا سایر سبزی‌ها و صیفی‌هایی با مزاج سرد و تر را توصیه کنیم، نه‌تنها نتیجه مطلوبی از روند کاهش وزن خود نمی‌گیرند، بلکه ممکن است با ضعف،‌ ریزش مو، تپش قلب یا پادرد هم مواجه شوند. با این حساب، کاهش وزن بسیار ناچیز این افراد همراه با مشکلاتی خواهد بود که آن‌ها را از ادامه درمان باز خواهد داشت. این افراد باید به‌جای رو آوردن به مواد غذایی دارای مزاج سرد و تر یا سرد و خشک، مواد غذایی دارای مزاج گرم و خشک مانند زیره و فلفل را به برنامه غذایی خود بیفزایند. این مواد غذایی، علاوه بر افزایش سوخت‌وساز بدن این افراد، باعث کاهش‌تری مزاج آن‌ها و پیشرفت مزاج به سمت اعتدال می‌شوند.

پس اگر کاهش رطوبت بدن، می‌تواند منجر به کاهش وزن شود، افزایش رطوبت بدن هم افزایش وزن را در پی خواهد داشت؟

دقیقاً! به‌طورکلی،‌ اگر ما تصمیم داشته باشیم وزن فردی را پایین بیاوریم، باید سعی کنیم رطوبت بدن او را کم کنیم و مواد غذایی با طبیعت خشک را بیشتر در رژیم غذایی او جای دهیم. این در حالی است که اگر ما بخواهیم توصیه‌ای به افراد لاغر که قصد چاق شدن دارند، داشته باشیم، باید به آن‌ها بگوییم سعی کنند رطوبت بدنشان را بالا ببرند. این افراد باید غذاهایی با مزاج خشک مانند خوراکی‌های ترش و تند را کمتر مصرف کنند. افراد دارای مزاج سرد و خشک، باید بیشتر به خوراکی‌های دارای مزاج گرم و تر تمایل پیدا کنند و افراد دارای مزاج گرم و خشک، باید بیشتر به خوراکی‌های دارای مزاج سرد و تر روی بیاورند.

4 مزاج، 4 نکته

قبل از ورود به بحث مزاج‌ها کافی است همین نکته کلی را بدانید که بیشتر خشک‌مزاج‌ها لاغرند و بیشتر مزاج‌های تر، چاق هستند.

• مزاج سرد و تر: پوست روشن، موهای بورتر،‌ چربی بدن بیشتر،‌ گوارش تنبل، یبوست، نفخ، استخوان‌درد، ضعف و بی‌حالی، آرام، تشنگی کم، مرطوب بودن دهان، تمایل به مصرف شیرینی و ادویه، عدم تمایل به خوردن ترشی‌ها، علاقه به فصل تابستان، صبور.

• مزاج گرم و تر: درشت‌اندام، موهای پرپشت، نبض پر و قوی، عدم تحمل گرما یا سرمای شدید، علاقه به شیرینی و ترشی، علاقه به انواع غذاها، شجاع و جسور، عضله‌های بیشتر، فعال، خواب خوب، غذای خوب، پراشتها، ناموفق در لاغر کردن، خستگی زودهنگام از برنامه‌های رژیم‌درمانی،‌ شاخه به شاخه شدن، شروع کارها با انرژی زیاد و نیمه‌کاره رها کردن آن‌ها، عصبانیت کم، اما شدید، توانایی فعالیت ممتد یا خواب ممتد، علاقه‌مند به شعر و موسیقی.

• مزاج گرم و خشک: لاغر، گرمایی، عدم تحمل فصل تابستان، ریزش موی جلوی سر، دارای بینی نسبتاً بزرگ، موهای سینه بیشتر در آقایان، عطش زیاد، دهان خشک، تمایل شدید به فصل زمستان، تمایل به خوردن خیار و کاهو، عصبانیت زودهنگام و فروکش کردن سریع آن، عضله‌های ظریف، اما قوی در آقایان، استخوان‌های محکم و قوی، با مشکلات گوارشی محدود.

• مزاج سرد و خشک: بینی خشک، تمایل به مصرف شیرینی‌ها و گرمی‌ها، تمایل به هوای گرم، محاسبه‌گر، موهای سینه کم در آقایان، استخوان‌های ظریف در خانم‌ها، لک شدن پوست صورت و بدن، ایجاد لکه‌های سیاه پشت دست‌ها (سودا)، زودرنج، کینه‌توز، مصمم در اتمام کارها و وظایف، افراد منظم و موفق، نکته‌سنج و دقیق، عضله‌های ظریف در خانم‌ها، دارای مشکلات گوارشی مانند یبوست و نفخ، رگ‌های واریسی مشهود.