اگر یک کلاس آموزشی برای آموزش چگونگی رفتار با دوستان تشکیل شود،آیا شما در این کلاس شرکت می کنید؟ کسی که ارزش دوستی را می داند و لذت آن را درک کرده است، حتما قدر چنین کلاسی را می داند. البته هنوز چنین کلاسی تشکیل نشده، اما جزوه ی آن را اسلام عزیز سالها پیش برای ما تهیه کرده است.

جزوه ی دوستی در اسلام

اگر دوستان خوبی دارید که مایلید آنها همیشه کنار خود نگه دارید، این نکات را رعایت کنید.

1- به دوستان قدیمی بیشتر وفا کنید. اگر هر چیزی نو و جدید آن نیکو باشد، دوست، تنها چیزی است که کهنه تر و قدیمی تر آن بهتر است. خداوند تداوم دوستی های قدیمی را دوست دارد.

پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: إنّ اللَّه تعالى یحبّ المداومه على الإخاء القدیم فداوموا؛ خداوند ادامه دوستى دیرینه را دوست دارد، بنابراین دوستى دیرینه را ادامه دهید. (نهج الفصاحه، ص306)

دوستی وقتی دیرینه شد از خویشاوندی حساب می شود و چنین دوستی ای مورد اعتمادتر است.

امام محمد باقر (علیه السلام) فرمودند: رفاقت‌ بیست‌ ساله ، خویشاوندى‌ است‌. (تحف‌العقول‌ ، ص‌ ۳۰۲)

2- جدل به طرز عجیبی محبت زداست . ما حتی برای اثبات وجود خداوند هم حق جدل نداریم. کسی که اهل جدل است نمی تواند دوستی هایش را تداوم بخشد. در دوستی همواره به مسئله حفظ دوستی توجه داشته باشید و به فکر سلطه جویی و به کرسی نشاندن مقصود خودتان نباشید.

امام هادى علیه ‏السلام: المِراءُ یُفسِدُ الصَّداقَةَ القَدیمَةَ ، ویَحلُلُ العُقدَةَ الوَثیقَةَ ، وأقلُّ ما فیهِ أن تَکونَ فیهِ المُغالَبةُ ، والمُغالَبةُ اُسُّ أسبابِ القَطیعَةِ: مـجادله کـردن، دوسـتـى دیرین را از بـین مى ‏برد و پیوند استوار را از هم مى ‏گسلد و کمترین چیزى کـه در آن هست، سلطه ‏جویى است و سلطه جویى، خود عامل اصلى قطع رابطه مى‏باشد. (أعلام الدین : ۳۱۱ منتخب میزان الحکمة : ۵۱۲)

همچنین از ایشان روایت شده است: ستیزه ‌جویی و جدال لفظی، دوستی دیرین را تباه می ‌سازد.(بحارالانوار/۷۸/۳۷۰)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: إذا أحببت رجلا فلا تماره و لا تجاره و لا تشارّه و لا تسئل عنه أحدا فعسى أن توافی له عدوّا فیخبرک بما لیس فیه فیفرّق ما بینک و بینه؛ وقتى با کسى دوست شدى با او مجادله و رقابت مکن و بر او برترى مجو و از هیچ کس درباره او چیزى مپرس چون ممکن است به یکى از دشمنان او برخورى و درباره وى سخن به خطا گوید و میان شما را تفرقه اندازد. (نهج الفصاحه، ص 180)

3- دوستی نیاز به سخاوت و بخشندگی دارد. هیچگاه در هزینه کردن به خاطر دوستی دچار تردید نشوید. (البته هزینه کردن برای خودنمایی را هزینه دوستی ندانید.) یکی از مهمترین چیزهایی که دوستی ها را ازبین می برد و از خالص شدن آن جلوگیری می کند، خساست است. خساست نمی گذارد محبت از دلها عبور کند.

امام علی (علیه السلام) فرمودند: اَلسَّخاءُ یَزرَعُ المَحَبَّةَ ؛ بخشش، بذر دوستى مى ‏افشاند. (غرر الحکم و درر الکلم، حدیث۳۰۶)

نیز از ایشان روایت شده؛ لَیسَ لِبَخیلٍ حَبیبٌ: بخیل هیچ دوستی ندارد. (میزان الحکمه ،با ترجمه فارسی، ج 1،ص422، ح 1583.)

4- محبت را از دوستتان گدایی نکنید به جای این کار، به او احسان کنید. اگر خواهان آن هستید که دوستی شما محکم شود بدون چشمداشت احسان کنید. احسان ،تلاشی است که نتیجه ی قطعی دارد.

امام علی (علیه السلام) فرمودند: اَلإنسانُ عَبدُ الإحسانِ ؛ انسان، بنده احسان است. (غرر الحکم و درر الکلم، حدیث۲۶۳)

اما اگر کسی را دوست دارید که او شما را دوست ندارد بلکه به شما بی رغبت است ،او را رها کنید و به جایش کسی را برگزینید که مایل به دوستی با شماست .

امام علی(علیه السلام) فرمودند: رَغبَتُکَ فِى زاهِدٍ فیِکَ ذُلٌّ ؛ میل تو به کسى که از تو دورى م ى‏کند ، خوارى است. (غرر الحکم و درر الکلم، حدیث۵۳۸۳)

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: أبد المَوَدَّهَ لِمَن وادَّکَ فَإنَّها أثبَتَ؛ آن که با تو در دوستى مى زند با وى ره دوستى گیر که این گونه دوستى پایدارتر است. (نهج الفصاحه، ص157)

5- اگر به جد قصد دارید دوستیتان را با کسی محکم کنید همه ی اسرارتان را به او نگویید زیرا این کار، شما را از چشم می اندازد و از ابهت و بزرگی شما می کاهد. بازگو کردن ریز و درشت زندگی برای دوستان ،به هیچ وجه نشانه ی صمیمیت نیست از ضعف فکری است. کسی که همه ی اسرارش را فاش می کند چه بسا روزی که آرزوی از بین رفتن دوستی اش را بکند.

امام علی (علیه السلام) فرمودند: اُبذُل لِصَدیقِکَ کُلَّ المَوَدَّةِ وَ لا تَبذُل لَهُ کُلَّ الطُّمَأنینَةِ وَأعطِهِ مِن نَفسِکَ کُلَّ المُواساةِ وَ لا تَقُصَّ إلَیهِ بِکُلّا أسرارِکَ ؛ تمام دوستى را نثار دوستت کن ، امّا به او یکسره اطمینان مکن ، و با او، به کمال ، یکْ‏دل باش، امّا همه اسرارت را با او بازگو مکن. (غرر الحکم و درر الکلم، حدیث۲۴۶۳)

قال الامام الصادق – علیه السلام – : لا تَثِقَنَّ بِأَخِیکَ کُلَّ الثِّقَةِ، فَإِنَّ صُرعَةَ الاِستِرسَالِ لا تُستَقَالُ: امام صادق – ‏علیه السلام – فرمودند: به برادرت اعتماد کامل و تمام مکن؛ زیرا زمین خوردن ناشی از اطمینان کردن قابل عفو نیست. (تحف العقول، ص ۳۵۷)

6- محبتتان را ابراز کنید. اگر از ابراز محبت زبانی اکراه دارید در برخورد آن را نشان دهید. یکی از این راه ها خوشرویی در برخورد است.

امام علی (علیه السلام) فرمودند: حُسنُ اللِّقاءِ یَزیِدُ فِی تَأَکُّدِ الإخاءِ ؛برخورد خوب بر استحکام برادرى مى ‏افزاید. (غرر الحکم و درر الکلم، حدیث۴۸۲۷)

پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: ثلاث یصفین لک ودّ أخیک تسلّم علیه إذا لقیته و توسّع له فی المجلس و تدعوه بأحبّ أسمائه إلیه؛ سه چیز محبت دوست را خالص می کند: سلامش کنى وقتى او را دیدى در مجلس جاى او را باز کنى و او را به بهترین نام هایش بخوانى. (نهج الفصاحه، 426)

محبتتان را برای دوستانتان خالص کنید که خداوند اخلاص برای یکدیگر را دوست دارد. اما توقع نداشته باشید دوستانتان برای شما سنگ تمام بگذارند توقعات زیاد از دوستان موجب دلخوری و کینه ورزی می شود. در روایت از حضرت علی علیه السلام است که کسی نمی تواند صددرصد خودش را برای دوستش خالص کند.