قرآن کریم کتاب هدایت بشر تا قیامت بوده و لذا از هیچ‌یک از امور مهم و تأثیرگذار در زندگی انسان فروگذار نکرده است. در این کتاب هدایت، از تغذیه و خوراکی‌های مختلف به فراخور و موقعیت‌های مختلفی سخن به میان آمده است. یکی از این خوراکی‌ها شیر مادر است.

ما در این فرصت در روزی که به روز جهانی شیر مادر نامگذاری شده است، از بیان آیات و روایات و البته علم امروز به این مهم می ‌پردازیم.

آیه ۲۳۳ سوره بقره در واقع به سراغ یك مساله مهم، یعنى مساله" رضاع" (شیر دادن) و با تعبیراتى بسیار كوتاه و فشرده و در عین حال پر محتوا و آموزنده جزئیات این مساله را بازگو مى‌ كند:

«وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن یُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لاَ تُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا لاَ تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلاَ مَوْلُودٌ  لَهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذلِکَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَن تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِمَا وَإِنْ  أَرَدْتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُوا أَوْلاَدَکُمْ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ؛ و مادران فرزندانشان را دو سال کامل شیر مى ‌دهند، (این) براى کسى است که بخواهد شیر دادن را به اتمام رساند و بر کسی که نوزاد برایش متولد شده، خوراک آنان و پوشاک آنان به طور پسندیده در دوران شیر دادن لازم است؛ کسی جز به اندازه‏ توانایى ‌اش تکلیف نمى‌ شود و مادرى به خاطر فرزندش ضرر نمی ‌بیند و کسى ‌که فرزند برایش متولد شده، به خاطر فرزندش (ضرر نمی ‌بیند) و مانند این (احکام بر وارث) است و اگر آن دو، با رضایت و مشورت یکدیگر، بخواهند کودک را زودتر از شیر باز گیرند، پس گناهى بر آن دو نیست و اگر خواستید دایه ‌اى براى فرزندان خود بگیرید، پس هیچ گناهى بر شما نیست؛ هنگامى که آنچه را وعده داده ‌اید، به طور پسندیده بپردازید و خودتان را از عذاب خدا نگه دارید.»

هفت نکته ی قرآنی برای شیر دادن نوزادان‌

۱- مادران فرزندان خود را دو سال تمام شیر مى ‌دهند؛ (وَ الْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ كامِلَیْنِ)

۲- این براى كسى است كه بخواهد دوران شیرخوارگى را كامل كند؛ (لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ)

۳- هزینه زندگى مادر از نظر غذا و لباس در دوران شیر دادن بر عهده پدر نوزاد است تا مادر با خاطرى آسوده بتواند فرزند را شیر دهد لذا در ادامه آیه مى ‌فرماید:" و بر آن كسى كه فرزند براى او متولد شده (پدر) لازم است، خوراك و پوشاك مادران را به طور شایسته بپردازد؛ (وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ)

۴- سپس به بیان حكم مهم دیگرى پرداخته، مى‌فرماید:" نه مادر (به خاطر اختلاف با پدر) حق دارد به كودك ضرر زند، و نه پدر" به خاطر اختلاف با مادر (لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ).

مردان نباید حق حضانت و نگاهدارى مادران را با گرفتن كودكان در دوران شیرخوارگى از آنها پایمال كنند كه زیانش به فرزند رسد و مادران نیز نباید از این حق شانه خالى كرده و به بهانه ‌هاى گوناگون از شیر دادن كودك خوددارى كرده یا پدر را از دیدار فرزندش محروم سازند.

۵- سپس به حكم دیگرى مربوط به بعد از مرگ پدر مى‌ پردازد، مى ‌فرماید: «و بر وارث او نیز لازم است این كار را انجام دهد» (وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ). آنها باید نیازهاى مادر را در دورانى كه به كودك شیر مى‌ دهد تامین كنند.

۶- در ادامه آیه، سخن از مساله باز داشتن كودك از شیر به میان آمده و اختیار آن را به پدر و مادر واگذاشته، هر چند در جمله‌هاى سابق زمانى براى شیر دادن كودك تعیین شده بود، ولى پدر و مادر با توجه به وضع جسمى و روحى او، و توافق با یكدیگر مى‌توانند كودك را در هر موقع مناسب از شیر باز دارند.

۷- گاه مى ‌شود كه مادر از حق خود در مورد شیر دادن و حضانت و نگاهدارى فرزند خوددارى مى ‌كند و یا به راستى مانعى براى او پیش مى ‌آید، در این صورت باید راه چاره‌ اى اندیشید و لذا در ادامه آیه مى‌ فرماید:" اگر (با عدم توانایى یا عدم موافقت مادر) خواستید دایه ‌اى براى فرزندان خود بگیرید، گناهى بر شما نیست، هر گاه حق گذشته مادر را بطور شایسته بپردازید" (وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَیْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ).

مبارک ترین تغذیه برای نوزاد

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: «مَا مِنْ لَبَنٍ یُرْضَعُ بِهِ الصَّبِیُّ أَعْظَمَ بَرَكَةً عَلَیْهِ مِنْ لَبَنِ أُمِّهِ»(كافى، ج‏6، ص‏40) هیچ شیرى مبارك‏ تر از شیر مادر براى استفاده بچه نیست. دندان نوزادانى كه از شیر مادر تغذیه مى ‏كنند، سالم ‏تر از نوزادانى است كه از شیر خشك تغذیه مى ‏كنند و حتى در مقابل امراض مقاوم ‏تر هستند.

راهی برای زیاد شدن شیر مادر

بنا بر حدیثی از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم): «مکیدن پستان توسط طفل موجب افزایش شیر می گردد و اجر شیردهی شبانه مادر برابر با آزاد کردن هفتاد بنده در راه خدا می باشد».

امروزه کارشناسان علم تغذیه با شیر مادر می گویند: مهم ترین عامل در افزایش شیر مادر، مکیدن درست شیر از پستان توسط شیرخوار و تخلیه پستان است. اگر شیر ترشح شده پی در پی تخلیه نشود، به تدریج تولید و ترشح آن کاهش می یابد. وقتی کودک پستان را می مکد، پیام های عصبی از نوک پستان به هیپوتالاموس در مغز رفته و موجب می شوند، مقدار ترشح پرولاکتین(هورمون محرک تولید شیر) به ده برابر افزایش یابد.