چگونه می توان نگاه حرام به زن رامشخص و معین نمود و حکم نگاه کردن به زن درتصویرها و فیلمهای مبتذل چیست؟
آیت اللّه فضل اللّه : وقتی نص قرآن کریم را که به مسأله نگاه پرداخته است،مورد مطالعه قرار می دهیم می بینیم اندیشه ای که می توان از این نص قرآنی دریافتاین است که خداوند تعالی می خواهد احساسات و عواطف درونی مرد مؤمن نسبت به زن مؤمنو احساسات و عواطف درونی زن با ایمان نسبت به مرد با ایمان چنان پاک باشد که هیچنیت بدی که به دور از اخلاق است در آن راه نداشته باشد. و اگر این طهارت وجودنداشته باشد، زن مؤمن و مرد مؤمن در فضای پریشانی روانی ای به سر خواهند برد کهزمینه انحرافات آینده را فراهم خواهد ساخت. خداوند از انسان می خواهد که از جنبهفکری در درون خویشتن خویش مصونیت و عصمت داشته باشد تا این عصمت [درونی و فکری]وسیله ای باشد برای رسیدن به عصمت عملی، زیرا عمل ریشه در اندیشه، فهم و احساسدارد.
بنابراین وقتی که ما این آیه کریمه را قرائت می کنیم که: «قل للمؤمنین یغضوا منابصارهم و یحفظوا فروجهم، ذلک ازکی لهم، انّ اللّه خبیر بما یعملون»(2)
به مردان با ایمان بگو: دیده فرو نهند و پاکدامنی ورزند که این برای آنانپاکیزه تر است، زیرا خدا به آنچه می کنند آگاه است.
از تعبیر «ازکی لهم» (پاکیزه تر است برای آنان) می فهمیم که خداوند خواسته استطهارت درونی را زمینه ای برای تحول به طهارت عملی قرار دهد و همچنین است آنجا که درمورد زنان می فرماید: «و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن و لا یبدینزینتهن الا ما ظهر منها»(آیه 31 سوره مبارکه نور)
و به زنان با ایمان بگو: دیدگان خود را [از هر نامحرمی] فرو بندند و پاکدامنیورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که طبعا از آن پیداست با استفادهاز این آیه و آیه ای دیگر که مربوط به شیوه سخن گفتن زن با مرد می شود، [یعنی این آیه که:] «فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض»(آیه 32 سوره مبارکه احزاب) پس به ناز سخن مگویید تاآنکه در دلش بیماری است طمع ورزد؛ درمی یابیم که خداوند اراده فرموده است تا زن بهشکلی طبیعی سخن بگوید، و هر گاه با صدایی نازک و با ناز و کرشمه سخن بگوید زمینهسوءاستفاده و انحراف دیگران را فراهم خواهد ساخت.
نگاههای دزدانه
از آنچه گفته آمد، درمی یابیم که نگاه مطلوب آن است که طبیعی و دور از شبهه واشکال باشد و نگاه مرد به زن به صورتی که فضای رغبت به حرام را در او پدید آورد،نگاه «دزدانه»، نامیده می شود. این همان تعبیری است که قرآن کریم کرده است: یعلمخائنة الاعین و ما تخفی الصدور.(آیه 19 سوره مبارکه غافر)[خدا [نگاههای دزدانه و آنچه را که دلها نهان می دارند می داند.
و در دعایی می خوانیم: الّلهم طهّر قلبی من النفاق و عملی من الریاء و لسانی منالکذب و عینی من الخیانة، فانک تعلم خائنة الاعین و ما تخفی الصدور
بار خدایا! دلم را از نفاق و عملم را از ریا و زبانم را از دروغ و چشمم را ازخیانت تطهیر فرما که تو چشمهای خیانتکار و آنچه را که دلها نهان می دارندمی دانی.
بنابراین نگاه دزدانه، نگاهی است آگاهانه که در ژرفایش خیانت خفته است و خیانتکنایه از رغبت به حرام است و نیز تلاشی که انسان در مسیر کجروی می کند.
نگاه مشکوک و لذت بار، ممنوع
به این ترتیب ملاحظه می کنیم که نگاه مطلوب آن است که از روی لذت جویی نباشد،یعنی چنان نباشد که مرد به زن خیره شود تا از
زیبایی اش لذت ببرد. این حالت گاه نتایج منفی ای را هر چند به نسبت 10% درپی دارد. زیرا فرق است بین نگاه لذت بار به زن زیبا و نگاه لذت جویانه از مناظرطبیعی. چرا که نگاه لذت آمیز به زیبایی زن به احساس جنسی ای می انجامد که او را بهسوی زن می کشاند. این امر منجر به آثار منفی ای خواهد شد، در حالی که لذت بردن ازمناظر طبیعی هیچ نتیجه منفی ای ندارد.
از این رو فقها در مورد آنچه که نگاه، بدان جایز است شرط کرده اند که نگاه بایدبدون لذت و غیر مشکوک باشد و چه خوب است که به بیتی از امیرالشعراء، احمد شوقی استشهاد کنیم که می گوید:
نظرة فابتسامة فکلام
فسلام فموعدٌ فلقاء
نگاهی و آن گاه لبخندی و سخنی
پس سلامی و دیگر وعده ای و پس از آن دیداری
مقصود از نگاه همان است که مراحل بعدی را برنامه ریزی می کند. این همان نگاهمشکوک و لذت جویانه است. شاید بتوانیم این مطلب را از این حدیث نیز استفاده کنیمکه: «النظرة الاولی لک و الثانیة علیک»
نگاه نخست بر تو رواست و نگاه دوم به زیان تو است.
زیرا عادت چنین است که نگاه نخست طبیعی و اتفاقی است ولی اگر نگاه دوم و سوم رابه دنبال داشته باشد، معنی اش این است که چیزی در درونش ایجاد شده که او را بااحساسی دیگر وادار به نگاههای پی درپی می کند.
همچنین از آیه ای که در باره شیوه سخن زن با مرد ذکر شد، درمی یابیم که اسلامنمی پسندد که روابط زن با مرد به لحاظ اخلاقی بازتاب منفی داشته باشد. بنابراینهمان گونه که زن نباید چنان با مرد سخن بگوید که بیماردلان را به وسوسه اندازد، مردنیز نباید به گونه ای به زن نگاه کند که در دلش وسوسه افتد. از این مطلب می فهمیمکه انسان نباید به دلش، بیماری را راه دهد. و واژه «بیماری» کنایه از نیتهای زشتاست. خداوند نمی پسندد که انسان نیت گناه به دلش راه دهد و نیز نمی پسندد که فضابرای عملی شدن نیتهای زشت فراهم شود. در نتیجه باید گفت که نگاهی که به اقتضایطبیعتش راه خیانت را می گشاید از دید اسلام، حرام است.
چشم پوشی، حالتی بازدارنده است
گاهی نگاه مشکوک کاری ناخودآگاهانهاست، زیرا گاهی مرد در موقعیتهایی قرارمی گیرد که بر او الزام می کند تا به زن همکار یا همدرس خود بنگرد و با تداومبرخورنها و دیدارهای پی درپی چنین احساسی پدید می آید.
آیت اللّه فضل اللّه : پیدایی فضای الفت بین زن و مرد گاهی حالت صمیمیتی بهوجود می آورد که در آن انسان به گونه ای دیگر غیر از آنکه در ابتدا می نگریست به او نگاه کند. زیرا فرق بسیار است بین اینکه در ارتباط کاری و اقتضای نوع کار بهاو نگاهی کنی یا او به تو نگاه کند و بین نگاهی که ناشی از احساس دوستی و رغبت تونسبت به او است، در حالت اخیر، نگاه را نمی توان حالتی طبیعی شمرد بلکه حالتآماده سازی فضای روانی برای قرار گرفتن در وضعی معین است که چه بسا به انحرافبینجامد.
از این رو است که خداوند خواسته است که مرد مؤمن چشمش را فرو بپوشد تا این حالت،حالتی بازدارنده و پیشگیرانه از نتایج نامطلوب باشد. چنان که از زن مؤمن نیز خواستهاست که چشمش را فرو بپوشد. از این خواسته ها پی می بریم که لازم است زن و مرد مؤمنهنگامی که با وضعیتهایی این چنینی روبه رو می شوند در حالت آماده باش روحی باشند.طبعا موضوع حدیث مواردی را شامل می شود که نگاه به آن جایز است اما در باره مواردیکه نگاه به آن جایز نیست، اسلام حدود و مقرراتی وضع کرده است. اسلام در موضوع نگاهمرد به بعضی از اعضای زن، حدودی قرار داده و همچنین نیز در باره نگاه زن به برخی ازاعضای مرد مقرراتی نهاده است تا این نگاهها به لحاظ فرهنگ درونی ای که برای رابطهدو جنس پدید می آورد، چنان که بعد جنسی در آن انباشته شده است، پایه و زمینه انگیزشنشود. از این رو است که برخی از دانشمندان علوم اجتماعی معتقدند که دشوار می تواندوستی خالصانه بین زن و مرد بیگانه را پذیرفت.
حد شرعی در جواز نگاه
با این حال فلسفه جواز نگاه به زنبیگانه چیست؟
آیت اللّه فضل اللّه : فتوایی که پرسش شما آن را به میان کشیده است قابل تجزیهبه دو فتوا است. فتوای نخست در باره روا بودن نگاه به زنانی است که هر چند ازبی حجابی نهی شوند، اعتنا نمی کنند. البته برخی از علما در باره زنان مسلمان احتیاطروا می دارند.
این مسأله، برخاسته از فهم فقهی ای است که با ملاحظه بعضی احادیثی که در مسألهنگاه به زن رعایت احترام به او را ضروری می داند، پدید آمده است. بنا بر این نظر،هنگامی که زن قسمتی از بدن خود را می پوشاند، دیگر نگاه کردن به آن به معنای هتکحرمت و اهانت به آن است چرا که این قسمت از قسمتهایی است که او می خواهد بپوشاند.بنابراین او راضی نیست که کسی به آن بخش از بدنش نگاه کند و اگر متوجه شود کسیدزدانه به او می نگرد مورد سرزنش و ملامتش قرار می دهد.
حریم پوشیدگی
انسان در مورد آنچه که می خواهد از او پوشیده بماند دارای حریمی است. بنابراینموضوع نگاه کردن به بخشی که کسی می خواهد بپوشاند صرف نظر از این که موجب فریفتهشدن باشد یا نباشد از مسایل اساسی است. بر این اساس اگر زن برای اندام خویش حریمیقرار ندهد، یعنی اعضای تحریک برانگیز خویش را آشکار کند، دیگر آن بخش از بدن اودارای حریمی نیست که انسان ملزم به رعایت آن باشد و از این رو مرد نامحرم می تواندبدون قصد مشکوک یا لذت به او نگاه کند.
این از یک جهت، و از جهت دیگر عنوان رفع سختی (حرج) از انسان در رویارویی باواقعیات اجتماعی در جوامعی که زنان، بدحجاب ظاهر می شوند و امکان فرو پوشیدن چشم ازآنان وجود ندارد، پیش می آید. در حدیثی از رسول مکرم اسلام آمده است که: "لا حرمة لنساء اهل الذمة انینظر الی شعورهن" نگریستن به موی زنان اهل ذمه حرام نیست.(انوار الفقاهة- آیت اله ناصر مکارم شیرازی)
با چنین حکمی سختی و دشواری ای که در جوامعی مثل غرب، دامن گیر مرد مسلمان می شود، برداشته می شود. این حکم از آن رو است که چنین زنانی خود به دست خویش حریم خود را شکسته اند. در عین حال مشکوک نبودن و از روی لذت نبودن، شرط اساسی نگاه به آنان است.
نگاه به تصویر زن
اما فتوای دوم که مربوط به مسأله تصویر می شود. در باره این موضوع بعضی از فتاوا موجود است که می گوید: نگاه به تصویر زن حرام نیست. البته در این مسأله برخی ازعلما در باره تصویر زن محترم و باحجابی که راضی نیست کسی حتی از طریق تصویر، به اندامش بنگرد، رعایت تحفظ نموده اند.
برخی از علما نیز احتیاط واجب را در ترک نگاه به تصویر زن محجّبه در صورتی که نگاه کننده او را بشناسد دانسته اند و این کار را نوعی هتک حرمت به شخصیت آن زنمی دانند. چرا که وقتی خود او می خواهد تا این حد نیز از دید نامحرم پوشیده باشدنگاه به تصویر او در حقیقت دشمنی با آزادی و شکستن حریم او است.
اما در خارج از این دایره، چنانچه آن زن ناشناس باشد یا از زنان بدحجاب یابی حجاب باشد، علماء معتقدند ادله حرمت نگاه کردن شامل نگاه به تصویر نمی شود وتنها نگاه به خود آن زن مدلول ادله حرمت است.
در عین حال این مسأله را مقید می کنند به اینکه در صورتی که نگاه بی لذت باشد،نگاه کردن جایز است. با این توضیحات متوجه می شویم که حکم نگاه به فیلم های جنسی درضمن فتوای پیشین نمی گنجد، زیرا در محدوده لذت جویی وارد می شود و مربوط به حالت روانی ای می شود که گاه موجب ایجاد حالت میعان روحی برای معتادان به مشاهده این نوع فیلمها می گردد.
نگاه در شرایط ویژه پزشکی
بنا به ملاحظاتی طبی، آیا مرد می تواندبه اندام زن نگاه کند؟آیت اللّه فضل اللّه : مانعی ندارد که مرد [پزشک] به اعضای جنسی زنی که از وضع او به لحاظ طبی آگاه نیست نگاه کند، به شرط آنکه به لحاظ عملی مشکلی وجود نداشتهباشد. همچنین برای پزشک مرد جایز است که مریض زن را معاینه کند. پزشک زن هم می تواند به هر عضوی از اعضای بدن مرد بیمار، در صورتی که درمانش متوقف بر نگاه کردن باشد، بنگرد. البته باید توجه داشت در صورتی که مهارت و فایده درمان پزشک مردبیش از پزشک زن باشد، زن بیمار می تواند برای درمان به او مراجعه کند و برای مردپزشک نگاه کردن به اعضایی از زن بیمار که در حالات عادی حرام می باشد، جایز است. درحدیثی از امام محمد باقر(ع)، در پاسخ به پرسشی آمده است که راوی می پرسد: آیا زن مسلمانی که دچار بیماری یا شکستگی یا زخمی از ناحیه عضوی شده است که نگاه کردن مردنامحرم به آن جایز نیست، می تواند در صورتی که مردی بهتر می تواند درمانش کند به اومراجعه نماید و آیا آن مرد، مجاز به نگاه به او هست؟ امام(ع) فرمود: اگر ناچار ازمراجعه به او هستند، می تواند اگر بخواهد درمانش نماید.
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید