حقوق و وظايف همسران‏
برخي از حقوق و وظايف زن و شوهر عبارتند از:
1. زني كه عقد دائمي شده نبايد بدون اجازه شوهر از خانه بيرون رود، و بايد خود را براي هر لذتي كه او مي‏خواهد تسليم نمايد و بدون عذر شرعي از نزديكي كردن او جلوگيري نكند. و اگر در اينها از شوهر اطاعت كند، تهيه غذا و لباس و منزل او و لوازم ديگري كه در كُتُب ذكر شده بر شوهر واجب است، و اگر تهيه نكند چه توانايي داشته باشد، يا نداشته باشد مديون زن است.290

2. اگر زن در كارهايي‏كه در مسأله پيش گفته شد اطاعت شوهر را نكند گناهكار است، و حق غذا و لباس و منزل و همخوابي ندارد، ولي مَهر او از بين نمي‏رود.291

3. مرد حق ندارد زن خود را به خدمت خانه مجبور كند.292

4. مخارج سفر زن اگر بيشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نيست، ولي اگر شوهر مايل باشد كه زن را سفر ببرد بايد خرج سفر او را بدهد.293

5. زني كه از شوهر اطاعت مي‏كند اگر مطالبه خرجي كند و شوهر ندهد مي‏تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه به حاكم شرع و اگر ممكن نباشد به عدول مؤمنين، و اگر آن هم ممكن نباشد به فُسّاق مؤمنين مراجعه نمايد، و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممكن نباشد مي‏تواند در هر روز به اندازه خرجي آن روز بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممكن نيست چنانچه ناچار باشد كه معاش خود را تهيه كند، در موقعي كه مشغول تهيه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نيست.294

6. مرد نمي‏تواند زن دائمي خود را به طوري ترك كند كه نه مثل زن شوهردار باشد نه مثل زن بي‏شوهر، لكن واجب نيست هر چهار شب يك شب نزد او بماند.295

7. شوهر نمي‏تواند بيش از چهار ماه، نزديكي با عيال دائمي خود را ترك كند.296

8. مرد بايد نسبت به كارهايي كه همسرش از روي ناآگاهي انجام داده است، گذشت داشته باشد و با او تُرشرويي نكند.297

9. اگر زن به واسطه گرفتن روزه مستحبي حق شوهرش از بين برود، و همچنين اگر شوهر او را از گرفتن روزه مستحبي باز دارد، بنابر احتياط واجب بايد خودداري كند.298

10. نذر زن بي‏اجازه شوهرش باطل است،[ ولي‏] اگر زن با اجازه شوهر نذر كند شوهرش نمي‏تواند نذر او را به هم بزند، يا او را از عمل كردن به نذر باز دارد.299

11. اگر شوهر از قسم خوردن زن جلوگيري نمايد، قسم او صحيح نيست.300

12. اگر زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد، قسم او بعيد نيست صحيح نباشد، لكن نبايد احتياط را ترك كند.301

13. اگر زن در عقد با مرد شرط كند كه او را از شهري بيرون نبرد و مرد هم قبول كند، نبايد زن را از آن شهر بيرون ببرد.302

استفتائات‏
آرايش زن و رضايت همسر
آرايش كردن زن، خود را براي غير همسر در بعضي مجالس زنانه مثل عروسي يا مهماني زنانه و ... چه حكمي دارد؟ و در صورتي كه مورد رضايت همسر نباشد چه حكمي دارد؟

باسمه تعالي؛ در صورتي كه نامحرم او را نبيند اشكال ندارد، ولي سعي شود تا توافق بين زن و شوهر حاصل شود.303

لباس زن و رضايت همسر
اگر جهت شركت در يك مهماني خاصي زن بخواهد لباس مخصوصي را بپوشد، ولي همسر وي راضي نباشد و نپوشيدن آن لباس نيز موجب هتك آن زن نباشد، و در صورت استفاده زن از آن لباس چه بسا موجب ناراحتي خانوادگي و ايجاد اختلاف شود، از نظر شرعي اين پوشيدن چه حكمي دارد و آيا جايز هست يا خير؟

باسمه تعالي؛ اگر پوشيدن لباسي موجب اختلاف و مفسده باشد، بايد از پوشيدن آن اجتناب شود. و شوهر هم نبايد از لباسي كه متعارف است اَقرانِ‏304 همسر او مي‏پوشند جلوگيري كند.305

توطّن زن‏
آيا زن در توطّن‏306 يا مسافرت تابع مرد است؟ در چه شرايطي و تا چه حدي؟

باسمه تعالي؛ ميزان قصد خود زن است.307

حدود اطاعت از شوهر
حدود اطاعت از شوهر تا چه حدي است؟

باسمه تعالي؛ در مطلق استمتاعات‏308 و خروج زن از منزل بايد اطاعت از شوهر باشد.309

ترك حقوق و وظايف همسران‏
أ. نُشوز زن‏
نُشوز زن يا رعايت نكردن حقوق شوهر عبارت است از بيرون رفتن زن از اطاعت شوهر در اموري كه بر زن واجب است و آنها عبارتند از:

1. تمكين نكردن خويش براي شوهر در كاميابي و امور جنسي.

2. از بين نبردن آنچه مايه تنفر و ضد كاميابي و لذت بردن امور جنسي است.

3. ترك پاكيزگي و آرايش خود در صورتي كه شوهر خواستار آن باشد.

4. بيرون رفتن از خانه بدون اجازه شوهر و غير اينها.

ولي ترك‏اطاعت از شوهر درمواردي كه بر زن واجب‏نيست، باعث‏نشوز وي نمي‏شود. بنابراين اگر زن از خدمات خانه و خواسته‏هاي شوهر كه مربوط به كاميابي در امور جنسي نمي‏شود مانند جارو كردن، خياطي، آشپزي يا جز آن حتي آب‏دادن و پهن‏كردن رختخواب خودداري كند، نشوز وي‏شمرده‏نمي‏شود.310


اگر زن بدون اجازه شوهر سفري برود كه بر او واجب نباشد، بايد نماز را تمام بخواند. ولي اگر مثل سفر حج واجب باشد، بايد نماز را شكسته بخواند.311

استفتائات‏
حكم اطاعت نكردن زن از شوهر
اگر زني در زندگي اولاً اطاعت از شوهر نكرد؛ ثانياً براي شوهرش ارزش قائل نبود؛ ثالثاً اسرار زندگي را در همه جا فاش نمود؛ رابعاً در زندگي مرتب دروغ گفت تكليف مرد از نظر شرعي با چنين زني چيست؟

باسمه تعالي؛ بايد او را امر به معروف و نهي از منكر نماييد.312

مقيّد نبودن زن به مسائل شرعي‏
چندين سال است كه ازدواج كرده‏ام، خودم خيلي دنبال مسائل ديني و شرعي هستم و مقلّد امام مي‏باشم، ولي متأسفانه همسرم زياد به مسائل ديني اهميت نمي‏دهد و بعضي اوقات پس از خيلي سر و صدا يك دفعه نماز مي‏خواند و چند دفعه نمي‏خواند و اين امر مرا زياد رنج مي‏دهد، در اينجا وظيفه من چيست؟

1. آيا خوردن غذايي كه او درست مي‏كند از نظر شرعي جايز است؟

2. آيا در اين مورد، در روز قيامت، من مسؤول نيستم؟

3. آيا در اثر بي‏توجهي او به دين، بايد او را طلاق داد؟

باسمه تعالي؛ اگر منكر خدا يا رسول يا يكي از ضروريات دين نيست پاك است و بايد او را امر به معروف كنيد، و اگر مؤثر نباشد شما معذور هستيد و لازم نيست طلاق دهيد و اختيار طلاق در دست خود شماست.313

ب. نُشوز مرد
نُشوز مرد با رعايت نكردن حقوق زن عبارت است از:

ستم و آزار به زن و انجام ندادن حقوق واجبي كه زن بر عهده شوهر دارد، مانند پرداخت هزينه‏هاي زن از سوي شوهر.314


براي آگاهي از راههاي درمان نشوز زن و مرد به كتاب تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 305 - 307 و يا به ترجمه آن مراجعه كنيد.

ج. احكام طلاق‏
آيا به ياد مي‏آوريم لحظات شيرين و مقدس ازدواج را؟

همان زماني كه اشك شوق مادر همچون شبنم برگونه‏هايش جاري مي‏شد، و با زباني لرزان به دخترش مي‏گفت: «دخترم به آرزوي خود رسيدم و شكر خدا كه عروسيِ تو را ديدم».

همان وقتي كه پدر، آغوش پُر مهر و محبت خود را باز مي‏كرد و پسرش را در آغوش مي‏فشرد و به او مي‏گفت: «پسرم بر تو مبارك باد، سالياني است كه در انتظار چنين روزي بودم».

همان لحظاتي كه خواهر و برادر با لبخندي شيرين و با شور و هيجاني سرشار از شوق و شادي مي‏گفتند: «پيوندتان مبارك باد».

آن هنگامي كه خردسالان با شاخه‏اي از گُلِ شادي، احساسات پاك خود را ابراز مي‏كردند و با شيرين زباني مي‏گفتند: «عروسي تان مبارك باد.»

آن زماني كه خويشان و نزديكان با دستاني گرم و صميمي و با بوسه‏هايي پُر از مهر و صفا خداحافظي مي‏كردند و مي‏گفتند: «ان شأا& به پاي يكديگر پير شويد».

آري، آيا به ياد مي‏آوريم لحظات شيرين و مقدس ازدواج را؟

آيا مگر آن قند و شاخه نبات، بجز پيامي شيرين پيام ديگري داشتند؟ مگر آن چراغهاي رنگي، بجز نور شادي نور ديگري مي‏پاشيدند؟

مگر آن لباسهاي سفيد، بجز خبرِ انس و الفت و آشتي خبر ديگري مي‏دادند؟

مگر آن شب، بجز سرود زيبايي و جاودانگي سرود ديگري مي‏نواختند؟ اينك پس از آن همه، چگونه مي‏توان نظاره گر از هم گسستن آن پيوند زيبا و مقدس بود؟

 
.290 توضيح المسائل، م 2412.
.291 توضيح المسائل، م 2413.
.292 توضيح المسائل، م 2414.
.293 توضيح المسائل، م 2415.
.294 توضيح المسائل، م 2416.
.295 توضيح المسائل، م 2417.
.296 توضيح المسائل، م 2418.
.297 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 303، پيش از مسأله 1.
.298 توضيح المسائل، م 1740.
.299 توضيح المسائل، م 2644 و 2645.
.300 توضيح المسائل، م 2672.
.301 توضيح المسائل، م 2673.
.302 توضيح المسائل، م 2451.
.303 دفتر امام خميني: بخش استفتا.
.304 نزديكان و خويشان و كساني كه در رديف او هستند.
.305 دفتر امام خميني: بخش استفتا.
.306 انتخاب وطن.
.307 استفتا.
.308 بهره‏منديهاي جنسي.
.309 دفتر امام خميني: بخش استفتا.
.310 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 305، پس از مسأله 1.
311- م‏چ‏ن توضيح المسائل، پس از مسأله يييي.
.312 استفتاآت، ج 1، ص 486، س 14.
.313 استفتاآت، ج 1، ص 486، س 15.
.314 تحرير الوسيلْ، ج 2، ص 306، م 2.