در ماه رمضان انسان باید بیشتر مواظب گفتار و کردار خود باشد، نکند رفتار او با مردم آنگونه باشد که اگر دیگران با او آن رفتار را داشته باشند، برای او ناگوار باشد. در وصایای لقمان حکیم به پسرش آمده است: «و احب للناس ما تحب لنفسك و اكره لهم ما تكره لنفسك[2] و براى مردم دوست بدار  آنچه را كه براى خود مى ‏خواهى، و آنچه را براى خود مكروه و ناپسند مى‏ دارى براى دیگران نیز مكروه و ناپسند بدار.» مصادیق زیادی می توان برای این حدیث بالا ذکر کرد، کسی که (روزه داری که) در ماه رمضان با ارباب رجوع خود، با مشتری خود، رفتاری را دارد که اگر دیگران آن رفتار را با او را داشته باشند، برایش گران تمام می شود و ... 

مواظب روزه داری خود باشیم

روزه یکی از عبادات بزرگ است که در صورت فراهم بودن شرایط آن در وجود فرد، علاوه بر اثرات مفید جسمانی، داری اجر و قرب خواهد بود؛ چنانکه پیامبر اسلام صلی الله و علیه وآله می فرماید: «الصّائِمُ فی عِبادَةٍ و اِن كانَ علی فِراشِهِ ما لَم یَغتَبْ مُسلماً[3] آدم روزه دار هر چند در بستر خواب باشد در حال عبادت است مادامی که مسلمانی را غیبت نکند.»
این حدیث حتی خواب انسان روزه دار را عبادت می داند، مادامی که انسان روزه دار، پشت سر کسی غیبت نکند. البته غیبت کردن در حدیث فوق به عنوان نمونه آمده است، وگرنه هر کار بدی که منافات با روزه داری انسان داشته باشد، مشمول همین حکم است. 
حضرت زهرا (سلام الله علیها) در حدیثی، ما را از روزه داری نامطلوب باز می دارد. «ما یصنع الصائم بصیامه اذا لم یصن لسانه و سمعه و بصره و جوارحه[4]  روزه داری كه زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نكند، روزه اش به چه كارش خواهد آمد.»
این حدیث هشداری برای روزه داران است که مواظب عملکرد اعضاء و جوارح خود باشند؛ مخصوصاً غیبت کردن، چنانکه در حدیث پیامبر آمده بود. حدیث پیامبر، خواب روزه دار را عبادت می دانست، به شرطی که غیبتی را مرتکب نشود، به نظر می رسد که رابطه ای بین غیبت کردن و بطلان روزه وجود دارد؛ گر چه این رابطه در ظاهر امر نمود ندارد.

با خوردن گوشت برادر مرده، افطار نکنیم

قرآن غیبت کردن از دیگران را مساوی با خوردن گوشت آنان می داند. «لا یَغْتَبْ‏ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ یَأْكُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ[حجرات/12] پشت سر یکدیگر غیبت نکنید، آیا هیچ یك از شما دوست ‏دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ البته كراهت و نفرت از آن دارید (پس بدانید كه مَثَل غیبت مؤمن به حقیقت همین است) و از خدا پروا كنید.» بنابر این اگر کسی در ماه رمضان خدای ناکرده از دیگران غیبت کند، گرچه در ظاهر امر، شاید روزه او باطل نشود؛ ولی از آنجا که غیبت، خوردن گوشت مرده ی دیگران است، در حقیقت روزه خود را افطار کرده است.

در کتاب کشف الریبه شهید ثانی آمده است: «روزی حضرت رسول دستور داد مسلمانان روزه بگیرند و بدون اجازه ایشان افطار نكنند. هنگام مغرب، همه برای افطار كردن از حضرت اجازه گرفتند. شخصی خدمت پیامبر آمد و عرض كرد: ای رسول خدا! دو تا از دختران من روزه گرفته اند، برای افطاركردن آن ها اجازه بفرمایید. حضرت پاسخ نداد. برای بار دوم درخواستش را تكرار كرد، باز هم از پیامبر چیزی نشنید. بار سوم حضرت فرمود: آن ها روزه نبودند. چگونه روزه بوده كسی كه در این روز گوشت های مردم را خورده است. به آن ها بگو اگر روزه بوده اند، قی كنند. آن ها شروع به قی كردند و از دهانشان لخته های گوشت بیرون آمد، پس آن مرد نزد پیامبر بازگشت و ماجرا را گفت. پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: سوگند به آن كسی كه جان محمد در دست او است، اگر این لخته ها در شكم ایشان باقی می ماند، آتش آن ها را در بر می گرفت.»[5]
بنابر این باید مواظب باشیم تا با گناهانی مثل غیبت کردن و... ارزش روزه داری خود را پایین نیاوریم.

سخن آخر

اگر عملکرد زبان و چشم و اعضاء و جوارح انسان با روزه داری او تطابق نداشته باشد، طبعاً نباید منتظر نتیجه ای مطلوب از روزه داری خویش باشد؛ مثل غیبت کردن.
غیبت کردن یکی از گناهان است که رابطه ای هر چند نادیدنی، با افطار کردن روزه دارد؛ زیرا که غیبت کردن یعنی گوشت مرده ی برادر خود (غیبت شونده) را خوردن، و این یعنی افطار کردن روزه، البته نه در عالم خارج، در عالم حقیقت.

پی نوشت ها:

1- کافی(ط-الاسلامیه)، کلینی، ج 2 ، ص 323
2- إرشاد القلوب، ترجمه طباطبایى؛ ص291
3- همان، ج4، ص64
4- بحارالانوار، علامه مجلسی، ج93، ص295
5- کشف الریبه، ص8